Dəridə göbələk xəstəliyi – dəriyə yoluxan və mikroskopik göbələk növləri tərəfindən törədilən infeksiyalardır. Bu xəstəliklərə tibbdə dermatomikozlar və ya mikoza da deyilir. Göbələk infeksiyaları əsasən isti, rütubətli yerlərdə yayılır və fərqli dəri səthlərində, dırnaqlarda, saç dərisində və bəzən selikli qişalarda rast gəlinə bilər. Xəstəlik bəzən qaşınma, qızartı, qabıqlanma, bəzən isə ağrı, yaralar və pis qoxu ilə müşahidə olunur.
Göbələk Xəstəliklərinin Əsas Səbəbləri və Risk Amilləri
Göbələk xəstəliklərinin yaranmasına və yayılmasına bir neçə amil səbəb olur. Ən çox rast gəlinən səbəblər bunlardır:
- Yüksək rütubət və istilik (hamam, sauna, hovuz kimi yerlər)
- Ayaqların uzun müddət nəm qalması, sıx ayaqqabı və sintetik corab istifadəsi
- Şəxsi gigiyena qaydalarına riayət etməmək
- İmmunitetin zəifləməsi (şəkərli diabet, xroniki xəstəliklər, immunosupressiv dərmanlar)
- Yoluxmuş şəxslə birbaşa dəri təması və ya ortaq dəsmal, ayaqqabı, corab, daraq kimi əşyaların istifadəsi
Bu risk amilləri aradan qaldırılmadıqda, göbələk infeksiyasının təkrar və ya uzun müddət davam edən formalarına rast gəlinə bilər.
Dəridə Göbələk Xəstəliklərinin Əlamətləri
Göbələk xəstəliklərinin əlamətləri onların yerləşdiyi nahiyədən və törədici göbələk növündən asılı olaraq fərqlənə bilər. Ən çox rast gəlinən simptomlar aşağıdakılardır:
- Dəridə dairəvi və ya qeyri-bərabər formalı səpgilər
- Qaşınma və bəzən yanma hissi
- Qızartı, şişkinlik və qabıqlanma
- Dəridə çatlar, qabarcıqlar və bəzən suluqlu yaralar
- Dırnaqların qalınlaşması, rənginin dəyişməsi və kövrəkləşməsi (onixomikoz)
- Pis qoxu, xüsusilə pəncə və barmaqlar arasında
Əlamətlər vaxtında müalicə olunmazsa, infeksiya dərin qatlara keçə və geniş sahələri zədələyə bilər.
Dəridə Göbələk Xəstəliklərinin Müalicə Prinsipləri
Dəridə göbələk xəstəliklərinin müalicəsi kompleks şəkildə aparılır və əsas məqsəd infeksiyanı aradan qaldırmaq, əlamətləri yüngülləşdirmək və təkrar yoluxmanın qarşısını almaqdır. Müalicə aşağıdakı mərhələlərdən ibarət olur:
- Antifungal (göbələkəleyhinə) dərmanlar: Əsas müalicə üsuludur. Dərmanlar yerli (krem, məlhəm, sprey, losyon) və ya sistem (tablet, kapsul) formada təyin olunur.
- Gigiyena qaydalarına əməl: Hər gün dəri təmiz saxlanmalı, nəm yerlər qurudulmalı, şəxsi əşyalar ortaq istifadə edilməməlidir.
- Köklü səbəbin aradan qaldırılması: İmmuniteti zəif olan xəstələrdə əsas xəstəliyin də müalicəsinə diqqət yetirilməlidir.
Dəridə Göbələk Xəstəliklərinin Müalicəsində İstifadə Olunan Dərmanlar
| Dərman Növü | İstifadə Forması | İstifadə Sahəsi | Nümunələr |
|---|---|---|---|
| Antifungal krem | Yerli (dəriyə çəkilir) | Yüngül və səthi infeksiyalar | Klotrimazol, Terbinafin |
| Antifungal sprey | Yerli | Pəncə, bədən, qoltuqaltı | Mikonazol, Bifonazol |
| Antifungal məlhəm | Yerli | Ayaq barmaqları arası, dırnaq | Ekzoderil, Lamisil |
| Antifungal tablet | Sistem (daxilə qəbul) | Geniş yayılmış və dərin infeksiyalar | Flukonazol, İtrakonazol |
Müalicə Müddəti və Xüsusi Qaydalar
Müalicə müddəti infeksiyanın dərinliyindən, yerləşdiyi yerdən və xəstənin ümumi vəziyyətindən asılıdır. Adətən yüngül hallarda 2-4 həftə, ağır və ya xroniki hallarda isə daha uzun müddət davam edir. Dərmanlar həkim təyinatı ilə və tam kurs olaraq istifadə edilməlidir. Simptomlar aradan qalxdıqdan sonra da müalicə davam etdirilməlidir ki, göbələk tam məhv olsun və təkrar yaranmasın.
Evdə və Xalq Təbabətində İstifadə Olunan Yollar
Təbii vasitələr və xalq təbabəti bəzən əlavə köməkçi vasitə kimi istifadə oluna bilər, lakin əsas müalicəni əvəz etmir. Məsələn, çay ağacı yağı, sirkə, soda məhlulu bəzən yüngül göbələk infeksiyalarında dəstəkləyici təsir göstərə bilər. Amma bu üsullar yalnız həkimlə məsləhətləşərək və əsas antifungal müalicə ilə birgə tətbiq edilməlidir.
Profilaktika və Təkrar Yoluxmanın Qarşısının Alınması
Göbələk infeksiyasından qorunmaq və təkrar yoluxmanın qarşısını almaq üçün aşağıdakı qaydalara əməl etmək vacibdir:
- Ayaqları və bədənin nəm qalan hissələrini tez-tez qurulamaq
- Sintetik əşyalar əvəzinə təbii materialdan olan paltar və corablar seçmək
- Şəxsi gigiyenaya daim diqqət yetirmək
- Ortam ayaqqabı, dəsmal, daraq və digər şəxsi əşyaların istifadəsindən çəkinmək
- Hovuz, sauna, idman zalları kimi yerlərdə şəxsi ayaqqabı və əşyadan istifadə etmək
Dəridə Göbələk Xəstəliyi Olanlar Üçün Vacib Məsləhətlər
- Əlamət hiss etdikdə gecikmədən dermatoloqa müraciət edin.
- Dərmanları yalnız həkim təyinatı ilə qəbul edin, müalicəni yarımçıq saxlamayın.
- Dırnaq və dəriyə qulluq vasitələrini fərdi saxlayın.
- İmmuniteti gücləndirin və sağlam həyat tərzi seçin.
- Eyni ərazidə təkrar göbələk olarsa, mütləq əlavə yoxlanış aparın.
Dəridə göbələk xəstəliyi həm sağlamlıq, həm də gündəlik rahatlıq üçün ciddi narahatlıq yarada bilər. Vaxtında və düzgün müalicə, şəxsi gigiyena, profilaktik tədbirlər və həkim nəzarəti bu infeksiyanın qarşısını almaq və yayılmasının qarşısını effektiv şəkildə almaq üçün ən doğru yoldur. Unutmayın ki, özbaşına və ya natamam müalicə infeksiyanın xronikləşməsinə səbəb ola bilər.
Ən Çox Verilən Suallar
Dəridə göbələk xəstəliyi (dermatomikoz) dəriyə, dırnaqlara və ya saç dərisinə mikroskopik göbələk növlərinin yoluxması nəticəsində yaranan infeksiyadır.
Dəridə dairəvi səpgilər, qaşınma, qızartı, qabıqlanma, çatlar, bəzən suluqlu yaralar, dırnaqda qalınlaşma və rəng dəyişiklikləri əsas əlamətlərdir.
Yoluxmuş insan və ya heyvanla təmasda olmaq, yoluxmuş şəxsin dəsmal, ayaqqabı, corab və ya darağını istifadə etmək, rütubətli mühitlərdə uzun müddət qalmaq əsas yoluxma yollarıdır.
Əsas müalicə antifungal (göbələkəleyhinə) dərmanlardır – kremlər, məlhəmlər, spreylər və lazım gəldikdə tablet və ya kapsullar həkim təyinatı ilə istifadə olunur.
Dərmanları həkim məsləhəti ilə və tam kurs istifadə etmək, şəxsi gigiyenaya riayət etmək, infeksiya mənbəyini və risk faktorlarını aradan qaldırmaq vacibdir.
Bəzi təbii vasitələr yüngül hallarda dəstəkləyici rol oynaya bilər, lakin əsas və effektiv müalicəni yalnız həkim təyinatlı antifungal preparatlar təmin edir.
Şəxsi gigiyenaya əməl etmək, ortaq əşyaları istifadə etməmək, sintetik corab və ayaqqabıdan çəkinmək, rütubətli yerlərdə gigiyenik qaydalara əməl etmək lazımdır.
Yüngül hallarda 2-4 həftə, ağır və xroniki hallarda isə daha uzun müddət müalicə tələb oluna bilər. Müalicəni yarımçıq saxlamaq olmaz.
Bəli, əgər müalicə natamam aparılarsa və ya profilaktik tədbirlərə əməl olunmazsa, göbələk infeksiyası təkrar yaran bilər.
Çox nadir hallarda öz-özünə sağalır. Adətən müalicəsiz xəstəlik xronikləşir və yayılır. Vaxtında həkimə müraciət etmək vacibdir.
