Dəşti Kəvir Səhrası: Tarixi, Təbii Xüsusiyyətləri

Yerin ən sirli, ən sərt, eyni zamanda ən gözəl təbiət hadisələrindən biri səhralardır. Səhralar planetin həyat sistemində özünəməxsus yer tutur, çətin ekoloji şəraitləri, ekstremal iqlimi və bəzən də insan üçün əlçatmazlığı ilə seçilir. Səhraların içərisində isə Dəşti Kəvir (Daşlı Kəvir və ya Dasht-e Kavir) İranda yerləşən və dünyanın ən böyük, ən unikal səhralarından biri kimi tanınır. Qədim tarixdən bəri təkcə coğrafi hadisə yox, həm də mədəniyyət, folklor və iqtisadi həyat üçün mənbə olan bu səhranın sirrləri və hekayəsi insanı heyrətə gətirir.

Dəşti Kəvir Səhrasının Coğrafi Yerləşməsi və Ölçüləri

Dəşti Kəvir səhrası, bəzən Böyük Kəvir (Great Salt Desert) və ya “Böyük Duz Səhrası” adlanır. O, İranın mərkəzində, təxminən ölkənin şimal-şərq hissəsində yerləşir. Səhranın əsas hissəsi Simnan, Xorasan, Səmnan, İsfahan, Tehran, Yəzd və Mərkəzi vilayətlər arasında yayılıb.

Səhranın uzunluğu təxminən 800 kilometr, eni isə 320 kilometrə çatır. Ümumi sahəsi 77.600 kvadrat kilometrdən çoxdur. Bu onu dünyanın ən böyük duz səhralarından birinə çevirir. Səhranın böyük hissəsi çökək, düz və bataqlıq duzlu sahələr, bəzən isə təpəlik və qayalıq massivlərlə örtülüdür.

Dəşti Kəvir öz ətrafındakı Dəşti Lut səhrası və digər çöl zonalarla birlikdə Qərbi və Mərkəzi Asiyada səhralaşma prosesinin əsas nümunələrindəndir.

Yaranma Tarixi və Geoloji Strukturu

Dəşti Kəvir səhrasının yaranması minilliklər boyu davam edən mürəkkəb geoloji və iqlim proseslərinin nəticəsidir. Səhranın formalaşmasında aşağıdakı amillər mühüm rol oynayıb:

• Tektonik hərəkətlər və dağların yaranması: Alborz və Kopet-Dağ sıra dağlarının yaranması ilə regionda qapalı çökəkliklər formalaşıb. Bu çökəkliklərdə su toplanıb, göllər əmələ gəlib.
• Qədim göllərin quruması: Min illər ərzində buradakı qədim göllər və su hövzələri buxarlanaraq quruyub, onların yerində duzlu çöküntü və səhralar əmələ gəlib.
• Çayların axımının dəyişməsi: Regiondakı çaylar səhranın mərkəzinə qədər axa bilmədiyindən burada su hövzələri və duz bataqlıqları formalaşıb.
• Qum və küləyin təsiri: Küləklər buradakı qum və toz hissəciklərini bir-birinə qarışdıraraq səhrada unikal relyef, qum təpələri və duz qırışıqları yaradıb.

Səhranın əsas səthini qalın duz və gips təbəqələri, gil və qum qatları, duz bataqlıqları təşkil edir. Bəzi yerlərdə duz səthləri nəhəng təbəqələr halında onlarla kilometr uzanır.

İqlim və Təbiət Şəraiti

Dəşti Kəvir səhrası quru, sərt və ekstremal iqlimə malikdir. Bura İranın ən isti və ən quraq yerlərindən biridir. Əsas iqlim xüsusiyyətləri bunlardır:

• İllik yağıntı: 100 mm-dən azdır, bəzi yerlərdə isə il boyu heç bir yağış düşmür.
• Yayda temperatur: +50°C-yə yaxınlaşa bilər, gündüz və gecə arasında kəskin temperatur fərqi var.
• Qışda temperatur: -20°C-yə qədər enə bilər.
• Havada rütubət: Həddindən artıq aşağıdır; bu, səhrada su hövzələrinin sürətlə buxarlanmasına və daimi quraqlığa səbəb olur.
• Günəş şüaları: İlin 300-320 günü səma açıqdır və güclü günəş radiasiyası müşahidə olunur.

Bu şərait səhrada həyat üçün son dərəcə çətin mühit yaradır.

Flora: Səhranın Bitki Örtüyü

Dəşti Kəvirin bitki örtüyü çox kasaddır. Burada yalnız səhraya dözümlü, duza və quraqlığa qarşı davamlı növlər yayılıb. Əsas bitkilər bunlardır:

• Haloxylon (saqsaul): Quş tikanı kimi tanınan, duzlu torpaqlarda böyüyə bilən güclü kök sistemli ağac.
• Tamarix: Quraqlığa və duzlu torpağa dayanıqlı kol növü.
• Kəvirdə yovşan (Artemisia): Çoxillik, kiçik çalı bitkisi.
• Salsola: Şoranlı sahələrdə böyüyən kol və otlar.

Yaşıl kütlənin böyük hissəsi əsasən səhranın kənarlarında, suya nisbətən yaxın yerlərdədir. Səhranın mərkəzi hissəsində isə bitki örtüyü demək olar ki, yoxdur.

Fauna: Səhrada Heyvanlar Aləmi

Dəşti Kəvir səhrasının sərt ekoloji şəraitində yalnız xüsusi uyğunlaşma qabiliyyətinə malik heyvanlar yaşaya bilir. Əsas heyvan növləri bunlardır:

• Ceyran: Səhrada ən geniş yayılan məməli heyvanlardan biridir.
• Qum pişiyi və çaqqal: Azsaylı yırtıcılar arasında yer alır.
• Dəvə: Əsasən insanlar tərəfindən ev heyvanı kimi saxlanılır, lakin bəzi yerlərdə yarı-yabanı halda yaşayır.
• Gürzə, əqrəb, kərtənkələ: Zəhərli sürünənlər və həşəratlar arasında ən geniş yayılmış növlərdir.
• Səhra quşları: Köçəri quşlar, bəzi növ bayquşlar və qartallar.

Səhranın bəzi hissələrində, əsasən qış və yazda, çöl dovşanı, siçan, ilan, və bir neçə həşərat növünə rast gəlinir.

Su Problemi və Səhrada Həyat

Dəşti Kəvirin ən böyük problemlərindən biri su çatışmazlığıdır. Burada yeraltı suların səviyyəsi çox aşağıdır və əsas su mənbələri kənar çayların gətirdiyi az miqdarda sudan və qışda yağan nadir yağışlardan ibarətdir. Bəzi yerlərdə qədim su anbarları – qanatlar (yeraltı su kanalları) və duzlu quyular var.

İnsanlar səhrada əsasən daimi deyil, mövsümi yaşayış qururlar. Qədim dövrlərdən bəri səhranın kənarlarında yerləşən oazis və kəndlərdə əkinçilik və heyvandarlıq inkişaf edib. Səhranın özündə isə yalnız bədəvi və yarıköçəri həyat tərzi mümkündür.

Səhrada İnsan Fəaliyyəti və Əhali

Dəşti Kəvirdə əhali əsasən səhranın kənarlarında, suya yaxın yerlərdə məskunlaşıb. Səhranın mərkəzi hissəsində isə daimi yaşayış yoxdur. Əsas insan fəaliyyəti bunlardır:

• Kənd təsərrüfatı: Oazislərdə və su olan yerlərdə buğda, arpa, çuğundur, bostan məhsulları yetişdirilir.
• Heyvandarlıq: Dəvə, qoyun, keçi saxlanılır.
• Duz hasilatı: Səhranın bəzi hissələri duz yataqları ilə zəngindir və burada duz hasilatı aparılır.
• Əl sənətləri: Xalçaçılıq, giləmeyvə və tikanlı bitkilərdən əldə olunan məhsullar.

Dəşti Kəvir boyunca yüz illərdir ki, karvan yolları, ticarət marşrutları fəaliyyət göstərib. Qədimdə Çin ilə Avropa arasında İpək Yolu bu səhradan keçib.

Tarixi və Arxeoloji Abidələr

Dəşti Kəvirin kənarlarında, xüsusən Yəzd, Səmnan və Kaşan yaxınlığında çoxlu qədim qalalar, karvansaraylar, yeraltı şəhərlər, qədim kənd və qəsəbə xarabalıqları, məscidlər və qalereyalar mövcuddur. Bunlar arasında:

• Rəqə (Ray): Qədim ticarət şəhəri.
• Nuşabad: Yeraltı şəhər və qədim su anbarları.
• Maranjab karvansarayı: Səhranın ortasında karvançılar üçün tikilmiş möhtəşəm abidə.
• Nain, Ərbakan, Ardestan və s. qədim məskənlər

Bu abidələr səhrada insan fəaliyyətinin və mədəniyyətinin izlərini qoruyub saxlayır.

Dəşti Kəvirin Ekoloji Problemləri

Müasir dövrdə Dəşti Kəvir səhrası bir sıra ekoloji problemlərlə üz-üzədir. Bunlar arasında:

• İqlim dəyişikliyi: Yağıntıların azalması və temperaturun yüksəlməsi nəticəsində səhralaşma prosesinin sürətlənməsi.
• Yeraltı suların azalması: Qanalların və quyuların tükənməsi, oazislərin quruması.
• Təbii resursların həddindən artıq istismarı: Duz hasilatı və intensiv heyvandarlıq bəzi bölgələrdə ekosistemin balansını poza bilər.
• Biomüxtəlifliyin azalması: Sərt iqlim və insan təsiri nəticəsində flora və fauna növlərinin sayı azalır.

Dəşti Kəvir və Turizm

Bütün çətinliklərə baxmayaraq, Dəşti Kəvir səhrası bu gün İranın ən maraqlı turizm məkanlarından birinə çevrilib. Bura səyyahları, macəraçıları, fotoqrafları və elm adamlarını cəlb edir. Əsas turizm imkanları:

• Ekoturizm: Səhrada yürüş, qum təpələrinə səyahət, ekzotik səhrada gecələmə və ulduz müşahidəsi.
• Tarixi və arxeoloji turlar: Qədim qalalar, karvansaraylar və şəhər xarabalıqları ziyarət olunur.
• Bədəvi həyat tərzini öyrənmək: Yerli əhali və bədəvi mədəniyyəti ilə tanışlıq.
• Qum idmanı: Off-road, enduro, kross-motosiklet yürüşləri və qum təpələrində avtomobil yarışları.
• Təbii gözəlliklər: Səhranın unikal mənzərələri, gün doğumu və gün batımı.

Səhrada Elmi Tədqiqatlar və Astronomiya

Dəşti Kəvir səhrasının təmiz səması, az rütubət və süni işıq mənbələrinin olmaması bura astronomlar və alimlər üçün ideal şərait yaradır. Səhrada bir neçə elmi observatoriya fəaliyyət göstərir, burada ulduz müşahidələri, geoloji və ekoloji tədqiqatlar aparılır.

Səhrada tapılan mineral və fosil nümunələri, qədim insan məskənlərinin izləri regionun təkcə coğrafi deyil, həm də antropoloji və geoloji baxımdan öyrənilməsi üçün imkanlar yaradır.

Dəşti Kəvir Səhrası haqqında əsas faktlar

Aşağıdakı cədvəldə səhranın əsas göstəriciləri ümumiləşdirilib:

Dəşti Kəvir və Mədəni İrs

Dəşti Kəvir təkcə fiziki-coğrafi obyekt deyil, həm də İran və ümumiyyətlə Şərq sivilizasiyası üçün mədəni irs məkanıdır. Səhrada yaranan folklor, poeziya, musiqi və əfsanələr əsrlər boyu bu torpağın siması olub. “Səhrada həyat”, “bədəvi azadlığı”, “çətinlik və möhkəmlik”, “səhranın sükutu və sirri” kimi mövzular şairlərin, yazıçıların, səyyahların və tədqiqatçıların əsərlərində əksini tapıb.

Səhrada həyatda insanın təbiətə uyğunlaşması, səbr və dözümlülük, kollektiv əmək və müdriklik kimi dəyərlər önə çıxır.

Dəşti Kəvir səhrası Yaxın Şərqin və bütövlükdə dünyanın ən böyük, ən ekstremal və ən cazibədar səhralarından biridir. Onun təbiəti, coğrafiyası, iqlimi, mədəniyyəti, tarixi və insan həyatına təsiri sonsuz bir tədqiqat və ilham mənbəyidir. Səhranın sərtliyi, eyni zamanda gözəlliyi, qədimliyi və müasirliklə vəhdəti, insanın təbiətlə mübarizəsi və harmoniyası buranı əvəzolunmaz edir. Səhranın qorunması, ekosistem balansının saxlanılması və mədəni irsin yaşadılması gələcək nəsillərin əsas vəzifəsi olmalıdır.

Yerin ən sirli, ən sərt, eyni zamanda ən gözəl təbiət hadisələrindən biri səhralardır. Səhralar planetin həyat sistemində özünəməxsus yer tutur, çətin ekoloji şəraitləri, ekstremal iqlimi və bəzən də insan üçün əlçatmazlığı ilə seçilir. Səhraların içərisində isə Dəşti Kəvir (Daşlı Kəvir və ya Dasht-e Kavir) İranda yerləşən və dünyanın ən böyük, ən unikal səhralarından biri kimi tanınır. Qədim tarixdən bəri təkcə coğrafi hadisə yox, həm də mədəniyyət, folklor və iqtisadi həyat üçün mənbə olan bu səhranın sirrləri və hekayəsi insanı heyrətə gətirir.

Bu məqalədə Dəşti Kəvir səhrasının coğrafi yerləşməsi, yaranma tarixi, iqlim xüsusiyyətləri, flora və faunası, insan fəaliyyəti, etnoqrafiyası, səhrada həyat və tarixi abidələri, müasir dövrdə əhəmiyyəti və ekoloji problemləri, həmçinin turizm və araşdırma imkanları geniş və aydın şəkildə izah olunur. Sonda isə Dəşti Kəvir haqqında əsas faktların cədvəli və uyğun taglar əlavə edilir.

Dəşti Kəvir Səhrasının Coğrafi Yerləşməsi və Ölçüləri

Dəşti Kəvir səhrası, bəzən Böyük Kəvir (Great Salt Desert) və ya “Böyük Duz Səhrası” adlanır. O, İranın mərkəzində, təxminən ölkənin şimal-şərq hissəsində yerləşir. Səhranın əsas hissəsi Simnan, Xorasan, Səmnan, İsfahan, Tehran, Yəzd və Mərkəzi vilayətlər arasında yayılıb.

Səhranın uzunluğu təxminən 800 kilometr, eni isə 320 kilometrə çatır. Ümumi sahəsi 77.600 kvadrat kilometrdən çoxdur. Bu onu dünyanın ən böyük duz səhralarından birinə çevirir. Səhranın böyük hissəsi çökək, düz və bataqlıq duzlu sahələr, bəzən isə təpəlik və qayalıq massivlərlə örtülüdür.

Dəşti Kəvir öz ətrafındakı Dəşti Lut səhrası və digər çöl zonalarla birlikdə Qərbi və Mərkəzi Asiyada səhralaşma prosesinin əsas nümunələrindəndir.

Yaranma Tarixi və Geoloji Strukturu

Dəşti Kəvir səhrasının yaranması minilliklər boyu davam edən mürəkkəb geoloji və iqlim proseslərinin nəticəsidir. Səhranın formalaşmasında aşağıdakı amillər mühüm rol oynayıb:

• Tektonik hərəkətlər və dağların yaranması: Alborz və Kopet-Dağ sıra dağlarının yaranması ilə regionda qapalı çökəkliklər formalaşıb. Bu çökəkliklərdə su toplanıb, göllər əmələ gəlib.
• Qədim göllərin quruması: Min illər ərzində buradakı qədim göllər və su hövzələri buxarlanaraq quruyub, onların yerində duzlu çöküntü və səhralar əmələ gəlib.
• Çayların axımının dəyişməsi: Regiondakı çaylar səhranın mərkəzinə qədər axa bilmədiyindən burada su hövzələri və duz bataqlıqları formalaşıb.
• Qum və küləyin təsiri: Küləklər buradakı qum və toz hissəciklərini bir-birinə qarışdıraraq səhrada unikal relyef, qum təpələri və duz qırışıqları yaradıb.

Səhranın əsas səthini qalın duz və gips təbəqələri, gil və qum qatları, duz bataqlıqları təşkil edir. Bəzi yerlərdə duz səthləri nəhəng təbəqələr halında onlarla kilometr uzanır.

İqlim və Təbiət Şəraiti

Dəşti Kəvir səhrası quru, sərt və ekstremal iqlimə malikdir. Bura İranın ən isti və ən quraq yerlərindən biridir. Əsas iqlim xüsusiyyətləri bunlardır:

• İllik yağıntı: 100 mm-dən azdır, bəzi yerlərdə isə il boyu heç bir yağış düşmür.
• Yayda temperatur: +50°C-yə yaxınlaşa bilər, gündüz və gecə arasında kəskin temperatur fərqi var.
• Qışda temperatur: -20°C-yə qədər enə bilər.
• Havada rütubət: Həddindən artıq aşağıdır; bu, səhrada su hövzələrinin sürətlə buxarlanmasına və daimi quraqlığa səbəb olur.
• Günəş şüaları: İlin 300-320 günü səma açıqdır və güclü günəş radiasiyası müşahidə olunur.

Bu şərait səhrada həyat üçün son dərəcə çətin mühit yaradır.

Flora: Səhranın Bitki Örtüyü

Dəşti Kəvirin bitki örtüyü çox kasaddır. Burada yalnız səhraya dözümlü, duza və quraqlığa qarşı davamlı növlər yayılıb. Əsas bitkilər bunlardır:

• Haloxylon (saqsaul): Quş tikanı kimi tanınan, duzlu torpaqlarda böyüyə bilən güclü kök sistemli ağac.
• Tamarix: Quraqlığa və duzlu torpağa dayanıqlı kol növü.
• Kəvirdə yovşan (Artemisia): Çoxillik, kiçik çalı bitkisi.
• Salsola: Şoranlı sahələrdə böyüyən kol və otlar.

Yaşıl kütlənin böyük hissəsi əsasən səhranın kənarlarında, suya nisbətən yaxın yerlərdədir. Səhranın mərkəzi hissəsində isə bitki örtüyü demək olar ki, yoxdur.

Fauna: Səhrada Heyvanlar Aləmi

Dəşti Kəvir səhrasının sərt ekoloji şəraitində yalnız xüsusi uyğunlaşma qabiliyyətinə malik heyvanlar yaşaya bilir. Əsas heyvan növləri bunlardır:

• Ceyran: Səhrada ən geniş yayılan məməli heyvanlardan biridir.
• Qum pişiyi və çaqqal: Azsaylı yırtıcılar arasında yer alır.
• Dəvə: Əsasən insanlar tərəfindən ev heyvanı kimi saxlanılır, lakin bəzi yerlərdə yarı-yabanı halda yaşayır.
• Gürzə, əqrəb, kərtənkələ: Zəhərli sürünənlər və həşəratlar arasında ən geniş yayılmış növlərdir.
• Səhra quşları: Köçəri quşlar, bəzi növ bayquşlar və qartallar.

Səhranın bəzi hissələrində, əsasən qış və yazda, çöl dovşanı, siçan, ilan, və bir neçə həşərat növünə rast gəlinir.

Su Problemi və Səhrada Həyat

Dəşti Kəvirin ən böyük problemlərindən biri su çatışmazlığıdır. Burada yeraltı suların səviyyəsi çox aşağıdır və əsas su mənbələri kənar çayların gətirdiyi az miqdarda sudan və qışda yağan nadir yağışlardan ibarətdir. Bəzi yerlərdə qədim su anbarları – qanatlar (yeraltı su kanalları) və duzlu quyular var.

İnsanlar səhrada əsasən daimi deyil, mövsümi yaşayış qururlar. Qədim dövrlərdən bəri səhranın kənarlarında yerləşən oazis və kəndlərdə əkinçilik və heyvandarlıq inkişaf edib. Səhranın özündə isə yalnız bədəvi və yarıköçəri həyat tərzi mümkündür.

Səhrada İnsan Fəaliyyəti və Əhali

Dəşti Kəvirdə əhali əsasən səhranın kənarlarında, suya yaxın yerlərdə məskunlaşıb. Səhranın mərkəzi hissəsində isə daimi yaşayış yoxdur. Əsas insan fəaliyyəti bunlardır:

• Kənd təsərrüfatı: Oazislərdə və su olan yerlərdə buğda, arpa, çuğundur, bostan məhsulları yetişdirilir.
• Heyvandarlıq: Dəvə, qoyun, keçi saxlanılır.
• Duz hasilatı: Səhranın bəzi hissələri duz yataqları ilə zəngindir və burada duz hasilatı aparılır.
• Əl sənətləri: Xalçaçılıq, giləmeyvə və tikanlı bitkilərdən əldə olunan məhsullar.

Dəşti Kəvir boyunca yüz illərdir ki, karvan yolları, ticarət marşrutları fəaliyyət göstərib. Qədimdə Çin ilə Avropa arasında İpək Yolu bu səhradan keçib.

Tarixi və Arxeoloji Abidələr

Dəşti Kəvirin kənarlarında, xüsusən Yəzd, Səmnan və Kaşan yaxınlığında çoxlu qədim qalalar, karvansaraylar, yeraltı şəhərlər, qədim kənd və qəsəbə xarabalıqları, məscidlər və qalereyalar mövcuddur. Bunlar arasında:

• Rəqə (Ray): Qədim ticarət şəhəri.
• Nuşabad: Yeraltı şəhər və qədim su anbarları.
• Maranjab karvansarayı: Səhranın ortasında karvançılar üçün tikilmiş möhtəşəm abidə.
• Nain, Ərbakan, Ardestan və s. qədim məskənlər

Bu abidələr səhrada insan fəaliyyətinin və mədəniyyətinin izlərini qoruyub saxlayır.

Dəşti Kəvirin Ekoloji Problemləri

Müasir dövrdə Dəşti Kəvir səhrası bir sıra ekoloji problemlərlə üz-üzədir. Bunlar arasında:

• İqlim dəyişikliyi: Yağıntıların azalması və temperaturun yüksəlməsi nəticəsində səhralaşma prosesinin sürətlənməsi.
• Yeraltı suların azalması: Qanalların və quyuların tükənməsi, oazislərin quruması.
• Təbii resursların həddindən artıq istismarı: Duz hasilatı və intensiv heyvandarlıq bəzi bölgələrdə ekosistemin balansını poza bilər.
• Biomüxtəlifliyin azalması: Sərt iqlim və insan təsiri nəticəsində flora və fauna növlərinin sayı azalır.

Dəşti Kəvir və Turizm

Bütün çətinliklərə baxmayaraq, Dəşti Kəvir səhrası bu gün İranın ən maraqlı turizm məkanlarından birinə çevrilib. Bura səyyahları, macəraçıları, fotoqrafları və elm adamlarını cəlb edir. Əsas turizm imkanları:

• Ekoturizm: Səhrada yürüş, qum təpələrinə səyahət, ekzotik səhrada gecələmə və ulduz müşahidəsi.
• Tarixi və arxeoloji turlar: Qədim qalalar, karvansaraylar və şəhər xarabalıqları ziyarət olunur.
• Bədəvi həyat tərzini öyrənmək: Yerli əhali və bədəvi mədəniyyəti ilə tanışlıq.
• Qum idmanı: Off-road, enduro, kross-motosiklet yürüşləri və qum təpələrində avtomobil yarışları.
• Təbii gözəlliklər: Səhranın unikal mənzərələri, gün doğumu və gün batımı.

Səhrada Elmi Tədqiqatlar və Astronomiya

Dəşti Kəvir səhrasının təmiz səması, az rütubət və süni işıq mənbələrinin olmaması bura astronomlar və alimlər üçün ideal şərait yaradır. Səhrada bir neçə elmi observatoriya fəaliyyət göstərir, burada ulduz müşahidələri, geoloji və ekoloji tədqiqatlar aparılır.

Səhrada tapılan mineral və fosil nümunələri, qədim insan məskənlərinin izləri regionun təkcə coğrafi deyil, həm də antropoloji və geoloji baxımdan öyrənilməsi üçün imkanlar yaradır.

Dəşti Kəvir Səhrası haqqında əsas faktlar

Aşağıdakı cədvəldə səhranın əsas göstəriciləri ümumiləşdirilib:

Dəşti Kəvir və Mədəni İrs

Dəşti Kəvir təkcə fiziki-coğrafi obyekt deyil, həm də İran və ümumiyyətlə Şərq sivilizasiyası üçün mədəni irs məkanıdır. Səhrada yaranan folklor, poeziya, musiqi və əfsanələr əsrlər boyu bu torpağın siması olub. “Səhrada həyat”, “bədəvi azadlığı”, “çətinlik və möhkəmlik”, “səhranın sükutu və sirri” kimi mövzular şairlərin, yazıçıların, səyyahların və tədqiqatçıların əsərlərində əksini tapıb.

Səhrada həyatda insanın təbiətə uyğunlaşması, səbr və dözümlülük, kollektiv əmək və müdriklik kimi dəyərlər önə çıxır.

Dəşti Kəvir səhrası Yaxın Şərqin və bütövlükdə dünyanın ən böyük, ən ekstremal və ən cazibədar səhralarından biridir. Onun təbiəti, coğrafiyası, iqlimi, mədəniyyəti, tarixi və insan həyatına təsiri sonsuz bir tədqiqat və ilham mənbəyidir. Səhranın sərtliyi, eyni zamanda gözəlliyi, qədimliyi və müasirliklə vəhdəti, insanın təbiətlə mübarizəsi və harmoniyası buranı əvəzolunmaz edir. Səhranın qorunması, ekosistem balansının saxlanılması və mədəni irsin yaşadılması gələcək nəsillərin əsas vəzifəsi olmalıdır.

Ən Çox Verilən Suallar