Azərbaycanda xaricdən avtomobil idxal etmək həm daha sərfəli qiymətə nəqliyyat vasitəsinə sahib olmaq, həm də fərqli seçimlərə çıxış əldə etmək üçün geniş istifadə olunan üsuldur. Lakin bu proses yalnız avtomobilin seçilməsi və alınması ilə yekunlaşmır. Əsas mərhələlərdən biri və bəlkə də ən vacibi gömrük rüsumlarının ödənilməsi, avtomobilin rəsmiləşdirilməsi, texniki baxışdan keçirilməsi və vergi öhdəliklərinin yerinə yetirilməsidir.
Bu yazıda Dövlət Gömrük Komitəsinin avtomobil rüsumlarına dair 2025-ci il üçün tətbiq etdiyi yeniliklər, gömrük dəyərinin necə hesablandığı, DGK kalkulyatorunun istifadəsi, texniki baxış mərhələləri, 2022 və 2025-ci illər arasında fərqlər və digər zəruri məlumatlar peşəkar və sadə dildə izah olunur.
Dövlət Gömrük Komitəsi nə edir?
Xaricdən gətirilən istənilən avtomobil ölkəyə daxil olmazdan əvvəl Dövlət Gömrük Komitəsi tərəfindən müəyyən hüquqi və maliyyə prosedurlarından keçir. Bu orqan nəqliyyat vasitələrinin idxalını gömrük qanunvericiliyinə uyğun olaraq rəsmiləşdirir, gömrük dəyərini müəyyənləşdirir və ona uyğun rüsum və vergiləri hesablayır.
Avtomobilin gömrükdən keçməsi üçün ilk növbədə bir sıra sənədlər təqdim edilməlidir. Bunlara satış sənədi, avtomobilin texniki pasportu, daşınma sənədləri, şəxsiyyət vəsiqəsi və digər rəsmi sənədlər daxildir.
Gömrük dəyəri necə formalaşır?
Avtomobilin gömrük rüsumları birbaşa onun gömrük dəyəri üzərindən hesablanır. Bu dəyər avtomobilin satış qiymətinə, daşıma və sığorta xərclərinə əsaslanır. Yəni avtomobilin satıcı tərəfindən təqdim olunan qiyməti ilə bərabər, nəqliyyat vasitəsinin ölkəyə çatdırılması üçün çəkilən yol xərcləri və varsa, sığortaya ödənilən məbləğ də nəzərə alınır.
Qeyd etmək vacibdir ki, bəzi hallarda təqdim olunan satış qiyməti reallıqdan aşağı olduqda DGK öz bazar qiymətləndirmə sisteminə əsasən alternativ bir dəyər təyin edə bilər. Bu qiymət beynəlxalq qiymət bazalarından və eyni model üzrə statistik göstəricilərdən götürülür.
Avtomobil rüsumları necə hesablanır?
Gömrük dəyəri müəyyənləşdirildikdən sonra avtomobilə müxtəlif rüsum və vergilər tətbiq olunur. Buraya gömrük rüsumu, Əlavə Dəyər Vergisi və bəzi hallarda aksiz vergisi daxildir.
Gömrük rüsumunun məbləği avtomobilin mühərrik həcminə və yaşına əsasən müəyyən olunur. Daha kiçik mühərrikli və yeni avtomobillər üçün bu rüsum daha aşağı, köhnə və iri mühərrikli avtomobillər üçün isə daha yüksək təyin edilir. 2025-ci ildən etibarən tətbiq olunan tariflər 2022-ci illə müqayisədə müəyyən qədər artmışdır.
ƏDV isə avtomobilin gömrük dəyəri ilə yanaşı, üzərinə əlavə olunan gömrük rüsumu və varsa, aksiz vergisinin cəminin 18 faizi olaraq hesablanır. Aksiz vergisi isə əsasən mühərrik həcmi 3000 kub santimetrdən çox olan avtomobillərə tətbiq edilir və onun faizi mühərrik ölçüsündən asılı olaraq dəyişir.
DGK Kalkulyator – ilkin büdcə planlaması üçün ideal alət
DGK tərəfindən təqdim olunan onlayn kalkulyator xidməti, vətəndaşlara avtomobil gətirməzdən əvvəl təxmini rüsum və vergi xərclərini hesablamaq imkanı yaradır. Bu alət DGK-nın rəsmi internet səhifəsində təqdim olunub və istifadəsi olduqca sadədir.
Sadəcə avtomobilin istehsal ili, mühərrik həcmi, yanacaq növü və təxmini dəyərini daxil etməklə, siz ölkəyə gətirəcəyiniz avtomobilin təxmini gömrük xərclərini görə bilərsiniz. Bu da avtomobil alarkən daha real və məlumatlı qərar verməyə kömək edir.
Dövlət Avtomobil Nəqliyyatı Xidməti və texniki baxış
Avtomobil gömrükdən keçdikdən sonra onu qeydiyyata almaq və yollarda istismar etmək üçün Dövlət Avtomobil Nəqliyyatı Xidməti tərəfindən texniki baxış tələb olunur. Bu mərhələdə avtomobilin yol hərəkəti üçün təhlükəsizlik baxımından yararlılığı yoxlanılır.
Texniki baxış zamanı mühərrik sistemi, əyləc və sükan sistemi, siqnallar və işıqlar, təkərlərin vəziyyəti, ekoloji göstəricilər (emisiyalar) və digər kritik texniki detallar müayinədən keçirilir. Əgər avtomobil bu mərhələdən keçməzsə, nə dövlət qeydiyyatına alınır, nə də istifadə üçün icazə verilir.
Bu mərhələ həmçinin avtomobilin real texniki vəziyyətinə dair etibarlı rəy almaq və təhlükəsizlik baxımından problemlərin qarşısını almaq baxımından da əhəmiyyətlidir.
2022 və 2025 rüsumları arasında fərq
Son illər ərzində gömrük dəyəri və rüsumlar üzrə müəyyən dəyişikliklər baş verib. 2022-ci illə müqayisədə 2025-ci ildə avtomobilin dəyəri və tətbiq olunan tariflərdə artım müşahidə edilir. Bunun əsas səbəblərindən biri dünyada avtomobil qiymətlərinin artması və yanacaqla işləyən mühərriklərin ətraf mühitə mənfi təsiri ilə əlaqədar olaraq, dövlətin daha çevik vergi siyasəti həyata keçirməsidir.
Əlavə olaraq, 2025-ci ildən bəzi elektrikli və hibrid avtomobillərə gömrük rüsumlarında güzəştlər tətbiq olunur ki, bu da ekoloji nəqliyyat vasitələrinin ölkəyə təşviqi məqsədi daşıyır.
Nə üçün düzgün planlama vacibdir?
Xaricdən avtomobil gətirmək istəyən hər bir şəxs bilməlidir ki, bu proses təkcə avtomobil seçimi ilə bitmir. Gömrük rüsumları, vergi ödənişləri, texniki baxış və sənədləşmə mərhələləri bir-biri ilə əlaqəli və əhəmiyyətli prosedurlardır. Əgər bu mərhələlər düzgün planlaşdırılmazsa, alıcı gözlənilməz xərclərlə və vaxt itkisi ilə qarşılaşa bilər.
Ona görə də avtomobilin gömrük rəsmiləşdirilməsindən əvvəl DGK kalkulyatorundan istifadə etməklə rüsumları təxmin etmək, texniki göstəricilərə uyğun avtomobil seçmək və yerli qaydaları öncədən araşdırmaq vacibdir.
Gömrük prosesi zamanı tez-tez rast gəlinən çətinliklər
Xaricdən avtomobil gətirən vətəndaşların bir qismi gömrük prosesində müəyyən anlaşılmazlıqlar və gecikmələrlə üzləşir. Bunun əsas səbəblərindən biri sənədlərin tam və düzgün təqdim olunmamasıdır. Bəzi hallarda satış müqaviləsində qeyd olunan avtomobil qiyməti ilə bazar dəyəri arasında ciddi fərq olur ki, bu da DGK tərəfindən avtomatik olaraq şübhə doğurur və alternativ qiymətləndirmə ilə nəticələnir. Bu səbəbdən rəsmi sənədlərdə olan qiymətlər reallığa uyğun şəkildə hazırlanmalıdır.
Digər bir ümumi çətinlik isə daşınma xərclərinin düzgün bəyan edilməməsidir. Bəzi hallarda vətəndaşlar avtomobilin daşınma sənədlərini təqdim etmədiyinə görə DGK bu xərci ümumiləşdirilmiş tariflə hesablayır ki, bu da əlavə ödənişlə nəticələnir. Eyni zamanda avtomobilin şassisi və mühərrik nömrəsi sənədlərlə eyni deyilsə, gömrükdə rəsmiləşdirmə prosesi dayandırıla bilər. Bu səbəbdən nəqliyyat vasitəsi alınmazdan əvvəl bütün texniki detallar diqqətlə yoxlanmalıdır.
Elektrik və hibrid avtomobillər üçün tətbiq edilən fərqlər
2025-ci ildən etibarən Azərbaycan dövləti ekoloji cəhətdən təmiz nəqliyyat vasitələrinin ölkəyə gətirilməsini təşviq etmək üçün elektrik və hibrid avtomobillərə bir sıra vergi güzəştləri və rüsum azadolmaları tətbiq edir.
Məsələn, elektrik mühərrikli avtomobillərə aksiz vergisi tətbiq olunmur. Əlavə Dəyər Vergisi isə bəzi modellər üçün ya tamamilə aradan qaldırılır, ya da xüsusi güzəşt rejimi tətbiq olunur. Gömrük rüsumları isə adi benzin və dizel mühərrikli avtomobillərlə müqayisədə daha azdır. Bu addım həm də ölkənin ətraf mühitin qorunması siyasətinəuyğun bir təşviq mexanizmidir.
Hibrid avtomobillər üçün də müəyyən güzəştlər mövcuddur. Lakin hibrid avtomobillərin texniki xarakteristikası geniş şəkildə analiz olunur: avtomobilin əsas hərəkətverici qüvvəsi daxili yanma mühərrikidirsə, bu zaman benzin mühərrikli avtomobil kimi qiymətləndirilə bilər. Əgər hərəkətin əsas hissəsi elektrik mühərrikinin payına düşürsə, bu halda hibrid avtomobilə güzəştli yanaşma tətbiq oluna bilər.
Gömrük rüsumlarının şəffaflığı və vətəndaş məsuliyyəti
Gömrük rüsumlarının şəffaf şəkildə hesablanması üçün DGK mütəmadi olaraq ictimaiyyətlə açıq kommunikasiya aparır və kalkulyator, rəsmi qaydalar, tarif cədvəlləri vasitəsilə vətəndaşlara öncədən məlumat verir. Bu şəffaflığın effektivliyindən faydalanmaq üçün vətəndaş özü də məsuliyyətli olmalı, lazımi sənədləri vaxtında təqdim etməli və prosedurlara ciddi əməl etməlidir.
Bəzi vətəndaşlar rüsumlardan yayınmaq və ya daha az vergi ödəmək üçün faktiki qiymətdən aşağı sənədlər təqdim edir. Bu isə son nəticədə avtomobilin saxlanılması, cərimələnməsi və əlavə yoxlamalara səbəb ola bilər. Buna görə də qaydaları pozmaq yox, onları düzgün başa düşüb tətbiq etmək daha effektiv və uzunmüddətli faydalıdır.
DGK avtomobil rüsumları ilə bağlı prosedurlar sadəcə rüqəmsal hesablamadan ibarət deyil – bu, planlı, hüquqi və texniki baxımdan düşünülmüş qərarlar tələb edən kompleks bir prosesdir. Xaricdən avtomobil idxal etmək istəyən hər bir şəxs bilməlidir ki, uğurlu idxal təkcə avtomobilin qiymətindən yox, həm də onun gömrük dəyərinin düzgün hesablanmasından, sənədlərin tamlığından, texniki baxışdan keçmə qabiliyyətindən və rəsmi qaydalara uyğunluğundan asılıdır.
2025-ci ildə tətbiq olunan yenilənmiş tariflər və prosedurlar həm şəffaflığı, həm də vətəndaşın prosesə öz resurslarını daha doğru yönləndirməsini hədəfləyir. DGK-nın təqdim etdiyi onlayn kalkulyator, rəsmi məlumat bazaları və texniki tələblər, avtomobil sahiblərinə əvvəlcədən dəqiq planlama imkanı yaradır.
Elektrik və hibrid avtomobillərə tətbiq edilən güzəştlər isə ölkənin ekoloji və iqtisadi strategiyasına uyğun olaraq vətəndaşlara daha innovativ və qənaətcil seçimlər təklif edir.
Avtomobil idxalını düşünən hər bir şəxs üçün bu proses yalnız texniki deyil, eyni zamanda strateji yanaşma tələb edir. Əgər siz də avtomobil almağı planlaşdırırsınızsa, bu məqalədə yer alan məlumatlar sizə həm maliyyə, həm hüquqi, həm də texniki baxımdan daha düzgün addım atmaqda peşəkar bələdçi olacaq.
