İtaliyanın dövlət universitetlərinə qəbul olan yerli və beynəlxalq tələbələr üçün DSU – “Diritto allo Studio Universitario” bursu təhsil xərcini və gündəlik yaşayış ehtiyaclarını qarşılamağa yönəlmiş ən genişhəcmli sosial dəstək mexanizmidir. Proqram 1991-ci ildə qəbul edilən qanunla təsbit olunub və ölkənin hər regionunda müvafiq agentlik tərəfindən idarə olunur. Burada məqsəd ailə gəliri məhdud olan, lakin akademik potensialı yüksək gənclərin təhsilini təmin etmək, universitetləri sosial inklüzivlik mühitinə çevirməkdir. Burs paketi yalnız təhsil haqqını kompensasiya etmir; pulsuz yataqxana, gündə iki dəfə yemək, illik nağd müavinət, nəqliyyat və idman kartı, kitab alışına xüsusi vauçer kimi çoxşaxəli xidmətləri də əhatə edir. Məbləğ tələbənin ailə gəlirinə, ev-universitet məsafəsinə və topladığı kreditə görə diferensiallaşdırılır. “Evdən uzaq” statusu alan tələbələr ən yüksək dəstəyi alır, çünki onların yaşayış xərci və səyahət ehtiyacı digərlərinə nisbətən böyükdür. DSU sistemi e-hökumət prinsipi üzrə işləyir: müraciət onlayn formda tamamlanır, gəlir və əmlak məlumatları rəqəmsal bazalar vasitəsilə yoxlanılır, qərar isə orta hesabla 60–90 günə açıqlanır. Son illərdə “digital wallet” modulu işə salındığından, nağd hissə ayda bir dəfə tələbənin kartına köçürülür və pul axını planlı şəkildə idarə olunur. Yeniliklər sırasında “Green Mobility Bonus” – velosiped və ictimai nəqliyyat subsidiyası – və yataqxanalarda karbon-neytral enerji sistemləri də var. DSU həm maddi dəstək, həm də ekoloji və sosial məsuliyyət strategiyası baxımından İtaliyanın ali təhsildə uğurlu modelinə çevrilib.
Hüquqi əsaslar və idarəetmə quruluşu
DSU proqramının hüquqi bazasını “390/1991” saylı dövlət qanunu təşkil edir və bu sənəd təhsil hüququnu konstitusion bənd kimi tanıyır. Qanun regionlara tələbə sayı, yaşayış xərc indeksi və universitetlərin performans göstəriciləri əsasında illik kvota ayırır. Hər region özünün xüsusi agentliyini – məsələn, Toskana üçün DSU Toscana, Lombardiya üçün Polisoc – yaradaraq müraciətlərin qəbulu, sənədlərin yoxlanması və ödənişin idarəsini kurasiya edir. Eyni qanun tələbələrin sosial müdafiəsini monitorinq funksiyasını da bu agentliklərə həvalə edir: yəni yataqxanaların gigiyena qaydalarından qidalanma normalarına qədər bütün parametrlər illik auditdən keçir. Elektron sistem “Sportello Studente” adlanır və vergi, əmlak, sığorta kimi bazalarla avtomatik inteqrasiya edildiyindən, proses həm şəffaf, həm sürətlidir.
DSU fondunun mənbələri dövlət büdcəsi, regional vergilər və Avropa Sosial Fondu payından formalaşır. Azadlıq Universitetləri (Libera Università) özəl statuslu olsalar da, dövlət universitetlərində təhsil alan DSU bursiyerlərinə yeməkxana və kitabxana xidmətini güzəştli qiymətlə təmin etməyə borcludur. Beləliklə, idarəetmə modeli çoxpilləli olsa da, sistemin bütöv işləməsi vahid qanun və eyni texniki platforma ilə tənzimlənir.
Maliyyə meyarları: ISEE və ISPE göstəriciləri
DSU bursuna əsas açar ailə gəlirini və əmlakını ölçən ISEE (Indicatore della Situazione Economica Equivalente) sənədidir. Aylıq maaş, fərdi sahibkarlıq gəliri, pensiya, sosial müavinət – hamısı toplu şəkildə İtaliya və ya tələbənin doğma ölkə bazasında təsdiqlənir. Limit 23 000 avro olduğu halda, 13 130 avrodan aşağı gəlir “maksimum ehtiyac” sayılır və tam paket açılır. Əmlak hissəsi – ISPE – 50 000 avro sərhəddə tutulur; bu rəqəm mülkiyyət, depozit, torpaq payı kimi aktivləri ehtiva edir.
Maliyyə rəqəmləri bölgədən-bölgəyə dəyişmir, çünki limitləri Maliyə Nazirliyi inflyasiya indeksinə bağlayır. “ISEE Parificato” proseduru AB-dən kənar tələbələr üçün nəzərdə tutulub: onlar ailə gəlir sənədlərini doğma ölkədə apostil edib İtaliya konsulluğunda tərcümə və təsdiq elətdirir, universitetin vergi xidməti isə bu rəqəmləri İtaliya formatında rəsmiləşdirir.
Akademik tələblər və kredit nəzarəti
DSU yalnız ehtiyac bursu olsa da, tələbənin akademik performansını izləyir. Bakalavrda birinci kursdan sonra minimum 40–42 kredit, magistr səviyyəsində 30 kredit toplanmalıdır. Yeni qəbul olunan tələbələr üçün kredit şərti tətbiq edilmir; onlar ilk ildən bursu qazanıb sonra kredit tavanını doldurmalıdırlar. Əgər tələbə yetərli kredit toplamazsa, burs geri istənilmir, lakin növbəti il üçün namizəd balı aşağı düşür.
Eyni qayda üzrə fəallıq göstəricisi hesablanan “pitaj” balı formalaşdırılır. Məsələn, 60 kreditlik proqramda tələbə 50 kredit toplasa, pitaj 0,83 olur; agentlik 0,67-dən aşağı balı “risk zonası” kimi qiymətləndirir. Həmin tələbələrə ikinci semestrdə akademik mentor dəstəyi təklif edilir ki, kredit geriləməsi böyüməsin.
Burs məbləği və xidmət paketi
DSU dəstəyinin miqdarı üç statusa bölünür: “yerli”, “sərnişin” və “evdən uzaq”. Yerli tələbə kampusdan 30 km radiusda yaşayan, gündəlik qayıdan tələbə sayılır. Sərnişin statusu 30–80 km arası məsafədə olan tələbələrə verilir; “evdən uzaq” isə 80 km-dən artıq məsafədə yaşayan və ya kampus şəhərinə beynəlxalq marşrutla gələn tələbələrə şamil edilir. Müxtəlif regionlarda rəqəmlər bir qədər fərqlənsə də, tipik paket aşağdakı kimidir:
| Status | Yataqxana | Gündəlik Yemək | Nağd Hissə (avro) | Təhsil haqqı |
| Yerli | Yataqxana verilmir | 1 kupon | 2 000 – 2 300 | 100 %-lik azadolma |
| Sərnişin | Yataqxana verilmir | 1 kupon | 2 800 – 3 000 | 100 %-lik azadolma |
| Evdən uzaq | Pulsuz yataqxana | 2 kupon | 5 800 – 7 300 | 100 %-lik azadolma |
Nağd hissə illik üç tranşla digital karta köçürülür: oktyabr, fevral və iyun aylarında. Kitab, idman, nəqliyyat üçün əlavə 150–200 avro kredit ayrılır.
Müraciət mərhələləri
- ISEE/ISEE Parificato hazırlığı – gəlir sənədləri toplanır, apostil və rəsmi tərcümə edilir.
- Onlayn forma – region agentliyinin portalında “domanda borsa di studio” bölməsi doldurulur; bu zaman SPID və ya universitetin e-identifikatoru aktiv olmalıdır.
- Sənəd yüklənməsi – gəlir, ailə tərkibi, şəxsiyyət sənədi skan versiyada portala yerləşdirilir.
- Peyvənd statusu və sağlamlıq sığortası – beynəlxalq tələbələr üçün yalnız vizaya qədər tələb olunur, burs prosesinə təsir etmir.
- Qəbul bildirişi – sentyabrın ortası e-poçta göndərilir; tələbə 10 gün ərzində “qəbul edirəm” düyməsini basmalıdır, əks halda yer ehtiyat siyahısına keçir.
Regionlararası yeniliklər
Toskana və Lombardiya “Smart Rent” modelini tətbiq edir: yataqxana yeri çatmayan tələbələr DSU garantiyası ilə kirayə müqaviləsi imzalayır, ev sahibinə yaşama haqqı birbaşa agentlik tərəfindən köçürülür. Lazio isə “Green Mobility Bonus” təqdim edərək velosiped alan və ya illik ictimai nəqliyyat abunəliyi götürən bursiyyerlərə 200 avro əlavə kredit ayırır. Veneto regionu 2025-dən təhsil haqqından azadolmanı tək semestr üzərinə planlaşdırıb, yəni akademik borcu olan tələbələr ikinci semestrdə yenidən yoxlanılır.
Bursun saxlanılma və yenilənmə şərtləri
Hər ilin avqustunda yenilənmə formasını doldurmaq tələb olunur. Ailə gəlirində 30 %-dən çox artım olarsa, tələbə bunu 60 gün ərzində agentliyə bildirməlidir. Kredit limiti çatmazsa, burs dayandırılır, lakin tələbə növbəti il yeni müraciət verə bilər. Akademik dayanıqlığı təmin etmək üçün universitetlər “tutorato” adlı ödənişsiz mentor proqramı qurub; bu, kredit defisitini minimuma endirir.
Beynəlxalq tələbələr üçün üstünlüklər
Tam DSU paketi vizaya əlavə bank arayışı ehtiyacını aradan qaldırır, çünki yaşayış təminatı artıq sənəddə qeyd edilir. Burs alan tələbələr universitet kitabxanasında, laboratoriyada və ya Erasmus ofisində həftədə 15 saata qədər pullu “part-time collaboration” işi görə bilir. Bu, həm əlavə gəlir verir, həm də akademik mühitə inteqrasiyanı sürətləndirir.
DSU bursu İtaliya ali təhsilinin sosial ədalət sütunu kimi fəaliyyət göstərir və maddi sərhədləri aradan qaldıraraq minlərlə gəncin arzularını reallaşdırır. Region-mərkəzli idarəetmə modeli sayəsində yerli tələbat dəqiq öyrənilir, amma hüquqi çərçivənin vahid qalması ölkə miqyasında bərabər imkandır. Tam paket alan tələbə təhsil haqqını düşünmür, yataqxana və yemək, nəqliyyat və idman kartı kimi xərclərdən azad olur, bu da diqqəti tamamilə akademik performansa yönəltməyə imkan verir. Akademik tələblər – yüksək olmasa da – motivasiya üçün kifayət qədər güclüdür və nəticədə DSU tələbələrində orta bal yüksəlir, diploma çatma müddəti qısalır. Rəqəmsal müraciət, avtomatik vergi yoxlaması və üç tranşlı nağd ödəniş prosesi şəffaflığı artırır, suistifadə və gecikmə riskini minimuma endirir. “Green Mobility” və “Smart Rent” kimi yeni əlavələr burs konsepsiyasını sadəcə maliyyə yardımı deyil, həm də ekoloji və sosial innovasiya platformasına çevirir. Beynəlxalq tələbələr üçün vizanın sadələşdirilməsi, kampusa sürətli adaptasiya və universitet daxilində ödənişli təcrübə imkanları əlavə dəyər yaradır. Gələcək hədəflər arasında rəqəmsal bacarıqların sertifikatlaşdırılması, startap pre-seed fondlarına çıxış və sosial sahibkarlıq layihələrinin də burs moduluna daxil edilməsi planlaşdırılır. Beləliklə, DSU həm bu günün tələbəsinə dəstək, həm də sabahın inklüziv, yaşıl və rəqəmsal cəmiyyətinə sərmayə rolunu təsdiqləyir.
Ən Çox Verilən Suallar
Bəli. İtaliyadakı bütün dövlət və politeknik universitetlər DSU sisteminə daxildir. Region agentliyi müraciəti qəbul edib qərar çıxarsa, həmin bölgədəki universitetə bursa uyğun təhsil haqqı azadolması avtomatik tətbiq olunur.
AB-dən kənar tələbə ailə gəlir sənədlərini doğma ölkədə notarial təsdiqlə tərcümə etdirib apostilləşdirir. Sonra İtaliya konsulluğunda bu sənədləri qəbul etdirir və universitetin vergi komitəsi həmin məlumatları ISEE Parificato formatına çevirir.
Bəli. Yataqxana yerləri yetərli olmasa, region agentliyi “yaşayış müavinəti” təqdim edir. Bu, aşağı kirayə qiyməti olan bölgələrdə aylıq təxminən 250–300 avro, Roma və Milan kimi böyük şəhərlərdə 350 avroyadək ola bilər.
Əgər digər təqaüd tam burs statusundadırsa, DSU-nun nağd hissəsindən imtina edilməlidir. Lakin yemək kuponu, yataqxana və təhsil haqqı azadolması bəzi regionlarda qorunub saxlanıla bilir. Tələbə hər iki mənbəyi bəyannamədə göstərməlidir.
Xeyr. Mövcud ildə alınmış və xərclənmiş vəsait geri qaytarılmır. Lakin növbəti müraciətə bal azaldıcı koeffisient tətbiq olunur və burs almaq çətinləşir. Buna görə universitetlər kredit dəstək proqramı təklif edir.
Rəsmi yaş limiti yoxdur. Lakin proqram normal təhsil müddətindən artıq gecikmələri mənfi qiymətləndirir. Çox gec başlanan proqramda kredit defisiti riski yüksək olduğu üçün burs qazanmaq çətinləşə bilər.
Yeni digital sistemdə nağd hissə üç tranşla – oktyabr, fevral və iyun aylarında – birbaşa tələbənin bank kartına köçürülür. Yataqxana və yemək xidmətləri dərslər başlayanda aktivləşir.
Tam paket burs sertifikatı tələbənin illik yaşayış xərclərini təsdiqlədiyi üçün İtaliya səfirliyi əlavə bank arayışı tələb etmir. Bu, viza prosesini xeyli sadələşdirir və sürətləndirir.
Apellyasiya üçün region agentliyinin portalında 15–30 gün ərzində etiraz forması mövcuddur. Sənədlərdə texniki səhv və ya çatışmazlıq varsa, düzəliş etməklə qərarı dəyişmək mümkün olur. Nəticə yenə mənfi olsa, növbəti il yenidən müraciət etmək hüququ saxlanılır.
Bəli. Universitetlərin “part-time collaboration” proqramları DSU bursu ilə ziddiyyət yaratmır. Tələbə həftədə 15 saata qədər kitabxana, laboratoriya və ya Erasmus ofisində işləyərək aylıq əlavə 300–400 avro qazana bilər.
