Yol hərəkətinin təhlükəsizliyi hər bir vətəndaşın həyatında mühüm yer tutur. Bu təhlükəsizliyi təmin etmək məqsədilə Daxili İşlər Nazirliyi nəzdində fəaliyyət göstərən Yol Patrul Xidməti (DYP) həm sürücülərin, həm də piyadaların qanunlara uyğun davranmasını təmin edir. Lakin bəzi hallarda yol hərəkəti qaydalarının pozulması cərimə tətbiqi ilə nəticələnir. Bu məqalədə DYP cərimələrinin tətbiq olunduğu hallar, növləri, ödəniş üsulları və digər hüquqi və praktiki məsələlər barədə ətraflı və təsdiqli məlumat təqdim ediləcək.
DYP Cəriməsi Nədir?
DYP cəriməsi – Azərbaycan Respublikası Yol Hərəkəti Haqqında Qanun və İnzibati Xətalar Məcəlləsinə əsasən yol hərəkəti qaydalarının pozulması nəticəsində tətbiq olunan maliyyə sanksiyasıdır. Cərimələr hüquqi və fiziki şəxslərə, yəni həm sürücülərə, həm piyadalara, həm də nəqliyyat vasitələrinin sahiblərinə tətbiq oluna bilər.
DYP Cərimələri Hansı Hallarda Verilir?
Yol hərəkəti qaydalarının pozulması ilə bağlı bir çox hal DYP tərəfindən cərimə ilə nəticələnə bilər. Ən çox rast gəlinən hallardan bəziləri aşağıdakılardır:
- Sürət həddinin aşılması
- Yol nişanlarının tələblərinə əməl olunmaması
- Qırmızı işıqda keçid
- Avtobus zolağında hərəkət
- Sürücülük vəsiqəsinin və ya texniki pasportun olmaması
- Yol ayrıcında düzgün dönməmə
- Alkoqollu vəziyyətdə avtomobil idarəetmə
- Avtomobilin texniki baxışdan keçməməsi
- Sığortasız avtomobillə hərəkət
DYP Cərimələrinin Qayda və Qanunları
Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 327-ci maddəsindən 356-cı maddəsinə qədər olan bəndlər DYP cərimələri ilə bağlı hüquqi çərçivəni müəyyən edir.
Əsas qanuni prinsiplər bunlardır:
- Cərimə qanun pozuntusu baş verdikdən sonra rəsmi şəkildə sistemə daxil edilir.
- Cərimə video və ya foto sübutlar əsasında tətbiq oluna bilər.
- Hər bir cərimə rəsmi bildirişlə sahibinə təqdim olunmalıdır.
- 10 gün ərzində ödənildiyi halda bəzi cərimələrə 50% güzəşt tətbiq edilir.
- Cəriməyə etiraz etmək hüququ vardır (məhkəmə və ya Apelyasiya Komissiyasına müraciət vasitəsilə).
DYP Cərimə Növləri
Cərimələr pozuntunun xarakterinə görə aşağıdakı kimi təsnif olunur:
| Cərimə Növü | Əsaslandırma | Cərimə Məbləği (AZN) |
|---|---|---|
| Sürət həddinin aşılması | 10-40 km/s arası | 20 – 150 |
| Qırmızı işıqda keçid | Sürücünün işıqfor siqnalına əməl etməməsi | 40 – 80 |
| Avtobus zolağında hərəkət | Yalnız ictimai nəqliyyat üçün nəzərdə tutulan yolda hərəkət | 40 – 60 |
| Kəmərsiz avtomobil idarəetmə | Təhlükəsizlik kəmərinin taxılmaması | 20 |
| Telefonla danışmaq | Avtomobili idarə edərkən mobil telefondan istifadə | 40 – 60 |
| Sığorta sənədinin olmaması | İcbari sığorta olmadan avtomobil idarəetmə | 50 – 100 |
| Alkoqollu vəziyyətdə idarəetmə | Spirtli içki təsiri altında sürücülük | 400 – 800 və 6-12 ay vəsiqədən məhrumetmə |
DYP Cərimələrinin Ödəniş Yerləri
Cərimələri aşağıdakı fiziki və rəqəmsal vasitələrlə ödəmək mümkündür:
- Bank filialları – Kapital Bank, ABB, Unibank və s.
- Terminallar – eManat, MilliÖn, ExpressPay
- Poçt şöbələri – Azərpoçt vasitəsilə
- DYP cərimə məntəqələri – Bakı şəhəri daxilində və rayonlarda fəaliyyət göstərir
- Onlayn platformalar – Dövlət Rüsumları Portalı və e-gov.az
DYP Cərimə Ödəniş Üsulları
Onlayn ödəniş günümüzdə ən çox istifadə edilən üsuldur. Aşağıdakı addımları izləməklə rahatlıqla ödəniş edə bilərsiniz:
- www.dyp.gov.az saytına daxil olun
- “Cərimələrin yoxlanılması və ödənişi” bölməsinə keçin
- Avtomobilin qeydiyyat nömrəsini və şəxsiyyət vəsiqəsinin FİN kodunu daxil edin
- Axtarış etdikdən sonra sistemdə aktiv cərimələr çıxacaq
- Ödənişi kartla və ya elektron cüzdanla həyata keçirə bilərsiniz
Alternativ olaraq:
- www.e-gov.az – Elektron hökumət portalı
- www.asanpay.az – ASAN ödəniş sistemi
DYP Cərimə Məntəqələri və Ünvanlar
Bəzi əsas məntəqələr:
- Bakı şəhəri, Binəqədi rayonu – 1 saylı DYP
- Yasamal rayonu – 2 saylı DYP bölməsi
- Gəncə, Sumqayıt, Şəki, Lənkəran, Quba və digər şəhərlərdə regional DYP idarələri fəaliyyət göstərir.
Onlayn Cərimə Yoxlanışı və Keçidlər
İnternet üzərindən cərimələri yoxlamaq və ödəniş etmək üçün aşağıdakı rəsmi keçidlərdən istifadə edə bilərsiniz:
- https://www.dyp.gov.az
- https://asanpay.az
- https://www.e-gov.az
- https://eservice.e-cbar.az
- https://epayment.cbar.az
DYP Cərimələri ilə Bağlı Tez-tez Verilən Suallar
1. Cəriməni ödəməsəm nə baş verər?
Qanuni müddət ərzində cərimə ödənilmədikdə əlavə faiz və məhkəmə icra tədbirləri tətbiq oluna bilər.
2. Cəriməyə etiraz edə bilərəm?
Bəli. Qanuna əsasən, sürücü cərimə qərarından narazıdırsa, 10 iş günü ərzində məhkəməyə və ya inzibati orqana müraciət edə bilər.
3. Cəriməni başqa şəxs ödəyə bilərmi?
Bəli. Cərimə məbləğini ödəniş sistemlərində qeydiyyatdan keçən istənilən şəxs ödəyə bilər.
DYP Cərimələrinin Hüquqi Qüvvəyə Minməsi Prosesi
DYP tərəfindən tətbiq olunan cərimə pozuntu qeydə alındıqdan sonra aşağıdakı mərhələlərdən keçərək rəsmi status alır:
- Qaydabozma hadisəsinin qeydə alınması (kamera və ya yol polisi tərəfindən)
- İnzibati xəta protokolunun tərtibi
- Elektron sistemə daxil edilməsi (DİN və Mərkəzi Bank vasitəsilə)
- SMS və e-poçtla bildirişin göndərilməsi
- 10 iş günü ərzində ödəniş və ya etiraz hüququnun aktiv olması
Əgər sürücü məlumat vermədən yolda saxlanılıb və yerində cərimələnibsə, bu halda protokolun imzalanması da hüquqi qüvvəyə minmək üçün əsasdır.
Cərimə Ödənilmədikdə Tətbiq Olunan Hüquqi Təsirlər
DYP cəriməsinin ödənilməməsi bir sıra hüquqi və inzibati nəticələrə səbəb ola bilər:
- Məhkəmə icraçılarının işə cəlb olunması
- Əmlak üzərinə məhdudiyyət qoyulması (avtomobilə, bank hesabına)
- Sürücülük vəsiqəsinin istifadəsinin məhdudlaşdırılması
- Avtomobilin cərimə meydançasına aparılması
Bu halların qarşısını almaq üçün qanunvericilikdə nəzərdə tutulan güzəşt müddətlərində ödəniş tövsiyə olunur.
Sürücülük Balları Sistemi və Cərimə Əlaqəsi
Azərbaycan qanunvericiliyinə əsasən, sürücülük balları sistemi mövcuddur. Hər bir sürücünün illik 20 balı olur və bu ballar qayda pozuntuları zamanı aşağıdakı qaydada azaldılır:
- Kiçik pozuntular: –1 bal
- Orta pozuntular: –3 bal
- Ciddi pozuntular (məsələn, sərxoş vəziyyətdə sürücülük): –6 bal
- Toplam bal 0 olduqda – sürücülük vəsiqəsi 1 ilədək müddətə ləğv oluna bilər
Ballar illik olaraq yenilənir, lakin vəsiqə ləğvi zamanı tam kurs və yenidən imtahan tələbi irəli sürülə bilər.
DYP Cərimələri ilə Bağlı Statistik Məlumatlar (Azərbaycan üzrə)
Məlumatlar 2024-cü ilin yekunlarına əsasən təqdim olunur:
| Pozuntu Növü | Aşkarlanma sayı | Orta cərimə (AZN) |
|---|---|---|
| Sürət həddinin aşılması | 520.000+ | 40 – 100 |
| Qırmızı işıqda keçid | 90.000+ | 60 |
| Alkoqollu idarəetmə | 5.000+ | 500 – vəsiqədən məhrum |
| Sığorta sənədsiz idarəetmə | 65.000+ | 50 |
| Telefonla danışmaq | 78.000+ | 40 |
Bu statistikalar göstərir ki, ən çox qayda pozuntusu sürət həddinin aşılması və texniki sənədsiz idarəetmə ilə bağlıdır.
DYP Protokolları üzrə Etiraz Etmə Qaydaları
Əgər cərimə haqsız tətbiq olunubsa və ya texniki yanlışlıq varsa, aşağıdakı addımlarla etiraz edilə bilər:
- DYP-nin yerli şöbəsinə ərizə ilə müraciət
- Elektron formada e-gov.az portalında “müraciət” bölməsindən istifadə
- 10 gün ərzində məhkəməyə müraciət
- Video/foto dəlillərin təqdim olunması
Etiraz üçün hüquqi əsas olmalıdır: plakanın düzgün görünməməsi, sübutların olmaması, texniki səhvlər və s.
DYP cərimələri yol hərəkəti təhlükəsizliyini təmin etmək və vətəndaş məsuliyyətini artırmaq məqsədi daşıyır. Bu cərimələrin hüquqi çərçivədə tətbiqi sürücülər üçün həm məsuliyyətli davranış modeli yaradır, həm də ictimai təhlükəsizliyə töhfə verir. Onlayn sistemlərin tətbiqi isə ödəniş prosesini xeyli sadələşdirir. Sürücü olaraq öz hüquq və vəzifələrinizi bilməklə siz cərimə risklərini azalda və yol təhlükəsizliyinə öz töhfənizi verə bilərsiniz.
