Əbabil quşu nə yeyir?: Bioloji Təsnifatı, Qidalanması

Əbabil quşu haqqında məlumat, təkcə bioloji elmlərlə deyil, həm də ilahi mənbələrlə sıx bağlıdır. Qurani-Kərimdə Fil surəsində adı çəkilən və Allahın əmri ilə Yəməndən gələn Əbrəhənin ordusunu daş yağışı ilə məhv edən quşlar olaraq tanınan əbabil quşları, əsrlər boyu müsəlman dünyasında xüsusi rəğbətlə xatırlanmışdır. Lakin əbabil quşuna dair təsəvvürlər bir çox hallarda simvolik və dini qatlı təsvirlərlə məhdud qalır. Bu isə onun bioloji varlıq kimi davranışlarının, xüsusən də nə ilə qidalandığının tam aydın anlaşılmasına mane olur. Əslində əbabil adı ilə tanınan bu quşlar bioloji təsnifatda “Apus” cinsinə aid olan sürətli, uçuşa hədsiz uyğunlaşmış və əsasən hava ilə qidalanan canlılardır. Onların qidalanma vərdişləri həm təbiətin ekoloji tarazlığında, həm də insanlarla əlaqəli mühitlərdə xüsusi rol oynayır. Əbabil quşlarının nə ilə və necə qidalandığını bilmək, təkcə maraq xatirinə deyil, eyni zamanda bu nadir quş növünün qorunması və ətraf mühitlə uyğunlaşmasının başa düşülməsi baxımından da önəmlidir.

Əbabil quşunun bioloji təsnifatı və yaşayış arealı

Əbabil adlanan quşlar elmi cəhətdən “Apodidae” fəsiləsinə, daha dəqiq desək, “Apus apus” növünə aiddirlər. Onlar qaranquşlara çox bənzəsələr də, əslində fərqli taksonomik qrupa daxildirlər. Ən çox Avropa, Asiya və Afrikanın müxtəlif bölgələrində yayılmışlar. Azərbaycanda da yay aylarında əbabil quşlarına rast gəlinir. Bu quşlar xüsusilə dağlıq, qayalıq və ya şəhər mühitindəki yüksək tikililərdə yuva qururlar. Ən nəzərəçarpacaq xüsusiyyətləri çox yüksək sürətlə uçmaları və saatlarla havada qalaraq uçuşda qidalanmalarıdır. Hətta bəzən onların uçuşda yuxuya getdiyi iddia olunur. Əbabil quşları bədən quruluşu baxımından aerodinamik formaya malikdir. Uzun qanadları və qısa ayaqları onlara havada səmərəli hərəkət imkanı yaradır, lakin torpağa və yerə enməkdə çətinlik çəkirlər. Bu səbəbdən onların bütün həyatı demək olar ki, havada keçir. Bu xüsusiyyətlər onların qida mənbələrinə də birbaşa təsir edir.

Əbabil quşunun əsas qida rasionu

Əbabil quşları həşəratlarla qidalanan, entomofaq canlılardır. Yəni onların əsas qida mənbəyi müxtəlif növ uçan həşəratlardır. Bu həşəratlar arasında ağcaqanad, milçək, tütün bitləri, balaca kəpənəklər, uçan qarışqalar, cücülər və müxtəlif növ böcəklər əsas yer tutur. Əbabil quşu bu qidaları torpaqda axtarmır, tamamilə havada tutaraq yeyir. Uçuşda olan bu quşlar saniyədə onlarla həşəratla qarşılaşa və onları udaraq yeyə bilirlər. Bu səbəbdən ekosistem üçün əhəmiyyətli funksiyaya malikdirlər. Mütəxəssislərin araşdırmalarına görə, bir əbabil quşu gündə minlərlə həşərat tuta bilir. Bu da onu təkcə öz biologiyası baxımından deyil, kənd təsərrüfatı və insan sağlamlığı baxımından da faydalı bir canlıya çevirir. Məsələn, ağcaqanad kimi xəstəlik daşıyan canlıların sayının tənzimlənməsində əbabil quşlarının rolu nəzərəçarpacaq dərəcədə böyükdür.

Qidalanma forması və uçuş texnikası

Əbabil quşunun qidalanma üsulu tamamilə uçuşla əlaqəlidir. Onlar yüksək sürətlə havada dövrə vuraraq qarşılarına çıxan həşəratları açıq dimdikləri ilə birbaşa tuturlar. Bu zaman onların dimdiyi açıq olur və havadakı hissəcikləri də filtrləyə bilir. Onların ağız quruluşu geniş açılışa və tüklü kənarlara malikdir ki, bu da həşəratların rahatlıqla tutulmasına imkan verir. Əbabil quşları həm yüksəkdə, həm də aşağıda uçaraq fərqli təbəqələrdə olan həşəratları tuturlar. Bu fərqlilik onlara daha çox və müxtəlif qida mənbələri ilə təmin olunmaq imkanı yaradır. Uçuş zamanı qidalanma o qədər effektivdir ki, bu quşların yerə enməyə ehtiyacı olmur. Hətta cütləşmə dövründə belə, qida axtarışı havada davam edir. Onların yüksək manevr qabiliyyəti, dəyişkən istiqamətdə hərəkət edə bilməsi və yüksək refleks sürəti qida əldə etmələrini sürətli və effektiv edir.

Mövsümi qidalanma dəyişiklikləri

Əbabil quşlarının qidalanma vərdişləri mövsümə görə dəyişə bilər. Yay aylarında daha bol və müxtəlif növ həşəratların mövcudluğu onların menyusunu genişləndirir. Bahar aylarında isə daha çox yüngül cüssəli və sürətli uçan həşəratlar əsas qida mənbəyi olur. Payızda havanın soyuması ilə həşəratların sayı azaldığından əbabil quşları köç edərək isti iqlimli bölgələrə üz tuturlar. Onların miqrasiyası da qida ehtiyatları ilə sıx əlaqəlidir. Yəni əbabil quşlarının yaşadığı və yaşaya bilmədiyi coğrafiyalar birbaşa onların qida mövcudluğu ilə bağlıdır. Onlar özlərinə uyğun iqlim qurşaqlarını və qida bolluğu olan əraziləri seçərək bioloji varlıqlar kimi bu cür uyğunlaşma ilə varlıqlarını davam etdirirlər.

Ətraf mühit və əbabilin qida təhlükəsizliyi

Ətraf mühitdə baş verən dəyişikliklər və insan fəaliyyəti əbabil quşlarının qida ehtiyatlarına ciddi təsir göstərir. Kimyəvi pestisidlərin istifadəsi, şəhər salınması, betonlaşma və kənd təsərrüfatında yüksək səviyyəli kimyəvi gübrələmə həşəratların sayını azaldır. Bu isə əbabil quşlarının qida tapmaqda çətinlik çəkməsinə səbəb olur. Belə vəziyyətlərdə onların populyasiyası azalır, yuva qurmaqda və qidalanmaqda çətinlik çəkirlər. Elmi araşdırmalar göstərir ki, son onilliklərdə Avropada və Asiyada əbabil quşlarının sayı azalmaqda davam edir və bunun əsas səbəblərindən biri də məhz qida ehtiyatlarının azalmasıdır. Ona görə də bu quşların yaşaması üçün ekoloji tarazlığın qorunması, həşəratların təbii şəkildə çoxalması və pestisidlərdən istifadə səviyyəsinin azaldılması çox vacibdir. Ətraf mühitin qorunması təkcə bu quşlara deyil, bütövlükdə ekosistemə xidmət etmiş olur.

Əbabil quşunun fərqli mühitlərdə qidalanması

Əbabil quşları kənd ərazilərində, dağlıq zonalarda, çay və göl kənarlarında, şəhər binalarının ətrafında fərqli şəkildə qidalanırlar. Kənd yerlərində bol həşəratla dolu tarlalar və axar sular əbabil üçün təbii yemxana funksiyasını yerinə yetirir. Şəhərlərdə isə gecə işıqları və kanalizasiya bölgələri ətrafında həşərat bolluğu yaranır. Bu, şəhər mühitində əbabil quşlarının uyğunlaşmasını asanlaşdırır. Onlar yüksək mərtəbəli binaların və minarələrin ətrafında uçaraq qidalanır, hətta şəhər ekologiyası üçün vacib funksiyalar icra edirlər. Əgər şəhər ekosistemində bu quşlara zərər verən amillər aradan qaldırılsa, onların daha çox məskunlaşması və qidalanması təmin oluna bilər. Onlar insanlara zərər vermədikləri üçün binalarda yuva salmaları da ümumiyyətlə təhlükə yaratmır.

Əbabil quşlarının qidalanmasının ekoloji əhəmiyyəti

Əbabil quşlarının hava ilə qidalanması ekosistem üçün balans yaradan təbii bir funksiya daşıyır. Onlar zərərverici həşəratların çoxalmasının qarşısını alaraq həm təbiət, həm də insan sağlamlığı üçün xeyirli fəaliyyət göstərirlər. Məsələn, ağcaqanadların çoxalması ilə bağlı baş verə biləcək malyariya, sarı qızdırma və digər yoluxucu xəstəliklərin qarşısını almaq üçün əbabil quşlarının sayının artması arzuolunandır. Həmçinin kənd təsərrüfatında məhsul zərərvericilərini təbii şəkildə nəzarətdə saxlayan bu quşlar pestisid ehtiyacını da azaldır. Beləliklə, əbabil quşları həm bioloji pest kontrolu, həm də təbii tarazlığın qoruyucusu kimi fəaliyyət göstərirlər. Bu səbəbdən onların qorunması ətraf mühit üçün strateji əhəmiyyət daşıyır.

İnsanın əbabil quşlarının qidalanmasına təsiri və məsuliyyəti

İnsan fəaliyyəti birbaşa və dolayısı ilə əbabil quşlarının qida zəncirinə təsir edir. Kənd təsərrüfatında zərərli kimyəvi maddələrin istifadəsi, meşə və çay ətrafı ərazilərin məhv edilməsi, binaların dizaynında quşların yuvalanmasına imkan verilməməsi bu quşların qida əldə etməsini çətinləşdirir. Bu baxımdan insanlar olaraq bizə düşən vəzifə bu canlıların yaşaması üçün şərait yaratmaq, təbii qida ehtiyatlarını qorumaq və ətraf mühitə zərərli müdaxilələri azaltmaqdır. Eyni zamanda təhsil vasitəsilə uşaqlara və cəmiyyətə bu quşlar haqqında düzgün və dolğun məlumat verilməli, onların təbiətdəki rolu aydın şəkildə izah olunmalıdır. Ekoloji məsuliyyət həm fərdi, həm də dövlət səviyyəsində təşviq edilməlidir ki, bu kimi faydalı canlıların varlığı qorunsun və gələcək nəsillərə ötürülsün.

Əbabil quşu təbiətdə təkcə nadir və maraqlı bioloji xüsusiyyətləri ilə deyil, həm də ekosistemə verdiyi fayda ilə seçilən canlılardan biridir. Onun əsas qidası uçan həşəratlardır və bu səbəbdən havada qidalanan nadir quş növlərindən sayılır. Bu davranış onu həm ekoloji tarazlıqda mühüm rol oynayan, həm də insan üçün zərərverici həşəratların təbii nəzarətçisi edən canlıya çevirir. Əbabil quşunun qidalanması haqqında dolğun biliklər bu quşun təbiətdəki funksiyasını və qorunmasının vacibliyini başa düşmək üçün zəruridir. İnsanlar təbiətə uyğun yaşadıqda, ətraf mühiti qoruduqda bu cür canlıların yaşaması və nəsil artırması daha asan və effektiv olur. Əbabil quşunun qidalanma vərdişləri bizə təbiətin nə qədər sistemli və bir-birinə bağlı olduğunu bir daha xatırladır. Hər bir quşun, böcəyin və insanın bu sistemdə öz yeri var və bu vəhdət pozulmadan qorunmalıdır.

Ən Çox Verilən Suallar