CəmiyyətDinSosialTarixi Şəxsiyyətlər

Əbu Ləhəb: Ailəsi, Onların İslama Qarşı Mövqeyi

Əbu Ləhəb İslam tarixində ən məşhur mənfi obrazlardan biri kimi tanınır. Onun əsl adı Əbdüluzza ibn Əbdülmüttəlib olmuşdur və o, Peyğəmbər Məhəmmədin əmisi idi. Qureyş qəbiləsinin Bəni-Haşim qoluna mənsub olan Əbu Ləhəb, Məkkanın nüfuzlu və varlı şəxsiyyətlərindən hesab olunurdu. Uşaqlıq illərində o, dövrünün adətləri ilə böyüyüb, Qureyş arasında hörmət qazanmış, lakin dini inanc baxımından bütpərəstliyə bağlı qalmışdı. Əbu Ləhəb adı ona “alov sahibi” mənasında verilmişdir və bu ləqəb onun odlu və sərt xasiyyəti, həmçinin gələcəkdə Quranda ona verilən cəza ilə də əlaqələndirilir. Tarixi mənbələrdə onun ticarətlə məşğul olduğu, sərvətinin böyük hissəsini bu yolla qazandığı qeyd edilir. Qureyşin ən varlılarından biri olan Əbu Ləhəb, həm də ictimai və dini məsələlərdə təsirli rol oynayırdı.

Əbu Ləhəbin ailə kökləri Məkkanın ən mötəbər nəslinə bağlı idi. Onun atası Əbdülmüttəlib Qureyşin başçısı olmuş, Məhəmməd peyğəmbərin babası idi. Bu ailə Məkkanın ən nüfuzlu və hörmətli sülalələrindən hesab olunurdu. Əbu Ləhəb də bu statusun verdiyi imkanlardan istifadə edərək, həm dini, həm də sosial sahələrdə özünü ön plana çıxarmışdı. O, cəmiyyətin əsas söz sahiblərindən birinə çevrilmiş, xüsusən də İslamın yayılması dövründə Qureyşin dini liderləri sırasında mühüm yer tutmuşdu.

Reklam

turkiyede tehsil

Onun ailə üzvləri arasında da İslam tarixi baxımından önəmli fiqurlar vardı. Arvadı Ümmü Cəmil də öz sərt və barışmaz davranışları ilə tanınırdı. Əbu Ləhəbin uşaqları arasında isə İslamın ilk illərində atasının mövqeyinə qarşı çıxanlar da olmuşdur. Ancaq Əbu Ləhəbin ailəsi bütövlükdə İslamın yayılmasına qarşı ən sərt müxalifət göstərənlərdən sayılırdı və bu, onların Məhəmməd peyğəmbərlə olan münasibətinə də ciddi təsir etmişdir.

Əbu Ləhəbin İslamın Yayılmasına Qarşı Münasibəti

Əbu Ləhəb İslamın ilk illərində peyğəmbər Məhəmmədin ən böyük düşmənlərindən biri kimi tarixə düşüb. O, peyğəmbərin yeni dini yaymaq cəhdlərinə qarşı ilk gündən etiraz edib, onu açıq şəkildə tənqid və təhqir etmişdir. Tarixi mənbələrə görə, Məhəmməd peyğəmbər İslamı açıq şəkildə təbliğ etməyə başladığı zaman, Əbu Ləhəb onun dediklərinə kinayəli münasibət göstərmiş və açıq-aşkar lağ etmişdi. Onun bu münasibəti yalnız şəxsi rəqabət və ya ailədaxili narazılıqdan deyil, həm də bütpərəst Məkka cəmiyyətinin maraqlarını qorumaq istəməsindən qaynaqlanırdı.

Reklam

turkiyede tehsil

Əbu Ləhəb peyğəmbərin insanları tək Allaha inanmaga çağırmasını, bütlərin tənqid olunmasını və ənənəvi dini normaların pozulmasını açıq-aşkar qəbul edə bilmirdi. O, Qureyşin iqtisadi və sosial mövqeyinin bu dəyişikliklərdən zərər görəcəyindən qorxurdu. Məhəmməd peyğəmbərin açıq dəvəti zamanı “əl-Əqrabun” hadisəsi baş vermiş, Əbu Ləhəb burada peyğəmbərə qarşı sərt çıxış etmişdi. O, camaat qarşısında Məhəmmədə “Sənin üçün vay olsun! Bizi bunun üçün buraya topladın?” kimi təhqiramiz ifadələr işlətdi. Bu hadisə sonradan Quranda “əl-Məsəd” surəsinin nazil olmasına səbəb oldu.

Əbu Ləhəbin İslama qarşı apardığı kampaniya təkcə sözlərlə məhdudlaşmırdı. O, peyğəmbərin ardıcıllarını daim təqib edir, onları ictimai qınaq obyektinə çevirir, hətta öz ailə üzvlərinin də Məhəmmədə inanmasının qarşısını almaq üçün hər vasitəyə əl atırdı. Əbu Ləhəbin bu barışmaz mövqeyi, bütpərəstliyin və köhnə Məkka adət-ənənələrinin qorunmasında onun necə maraqlı olduğunu açıq şəkildə göstərir. Onun bu fəaliyyəti, İslamın yayılması üçün ən böyük maneələrdən birinə çevrilmişdi.

Əbu Ləhəbin Quranda Yeri və “əl-Məsəd” Surəsinin Nazil Olması

Əbu Ləhəbin adı Qurani-Kərimdə birbaşa çəkilən nadir şəxslərdən biridir. Quranda 111-ci surə olan “əl-Məsəd” surəsi məhz ona və arvadına həsr olunmuşdur. Bu surə İslam tarixində böyük əhəmiyyətə malikdir, çünki burada bir insanın adı açıq şəkildə çəkilərək ona ilahi lənət oxunmuşdur. Surədə Əbu Ləhəbin əməllərinin və onun barışmaz münasibətinin nəticəsi kimi, axirətdə əzaba düçar olacağı bəyan edilir. “Əbu Ləhəbin əlləri qurusun və özü də məhv olsun!” ayəsi, onun İslama qarşı çıxışlarının təsdiqi və eyni zamanda dini ədəbiyyatda nifrət obrazı kimi yadda qalmasına səbəb olmuşdur.

“əl-Məsəd” surəsinin nazil olma səbəbi də məhz Əbu Ləhəbin Məhəmməd peyğəmbərə qarşı açıq-aşkar təhqiramiz davranışı olmuşdur. Bu surə, həmçinin onun həyat yoldaşı Ümmü Cəmil barədə də xəbərdarlıq edir. Ümmü Cəmil surədə “odun daşıyan” kimi təsvir edilir, yəni o, həm özünün, həm də ərinin cəzasında pay sahibi olacaq. Quran ayələri Əbu Ləhəbin və arvadının dünyada etdikləri pisliklərin onlara axirətdə ağır şəkildə qayıdacağını xəbər verir.

Əbu Ləhəb bu surənin nazil olmasından sonra da mövqeyini dəyişməmiş, əksinə, daha da aqressivləşmişdi. Quranda adının çəkilməsi, onun cəmiyyətdəki nüfuzunu sarsıtmış, ancaq o, yenə də İslamın yayılmasına ən sərt şəkildə qarşı çıxmışdı. Surənin açıq lənət və xəbərdarlıqları, İslam ədəbiyyatında Əbu Ləhəbi nifrət simvoluna çevirmiş, onun obrazı İslam tarixində daim mənfi örnək kimi təqdim edilmişdir.

Əbu Ləhəbin Ailəsi və Onların İslama Qarşı Mövqeyi

Əbu Ləhəbin ailəsi İslam tarixində xüsusi yer tutur, çünki bu ailə peyğəmbərə qarşı ən barışmaz düşmənçiliyi ilə seçilirdi. Arvadı Ümmü Cəmil — Ərva bint Hərb, Əbu Sufyanın bacısı idi və Məkkanın ən nüfuzlu qadınlarından biri hesab olunurdu. O, əri ilə birlikdə İslamın yayılmasına qarşı amansız mübarizə aparırdı. Ümmü Cəmil təkcə əri ilə deyil, həm də özü müstəqil şəkildə peyğəmbəri və müsəlmanları təhqir edir, böhtan atır və ictimai təzyiqləri artırırdı. Onun adı “əl-Məsəd” surəsində xüsusi olaraq qeyd olunmuş və odun daşıyan kimi rəmzi məna ilə qeyd edilmişdir.

Əbu Ləhəbin oğulları — Utbə, Utaybə və Mütəbbibin də İslamın ilk illərində atasının təsiri altında hərəkət etdikləri məlumdur. Xüsusilə Utaybə, Məhəmməd peyğəmbərin qızına — Ruqəyyəyə evli idi. Amma atasının təzyiqləri nəticəsində arvadını boşamış və ailədaxili gərginlik yaranmışdır. Əbu Ləhəb övladlarına İslamı qəbul etməyi qadağan etmiş və bu yolda onlara müxtəlif təzyiqlər göstərmişdir. Onun ailəsinin İslama qarşı barışmazlığı, həm də Məhəmməd peyğəmbərin yaxın əqrəbası arasında düşmənçiliyin nə qədər güclü olduğunu göstərir.

Maraqlıdır ki, zaman keçdikcə Əbu Ləhəbin bəzi nəvələri və daha uzaq qohumları sonradan İslamı qəbul etmiş, lakin bu artıq Əbu Ləhəbin özünün dünyasını dəyişməsindən sonra baş vermişdir. Buna baxmayaraq, ailə üzvlərinin İslama qarşı ilkin illərdəki münasibəti, bütpərəstliyin və köhnə Məkka adətlərinin qorunmasına olan bağlılığın açıq nümunəsidir.

Əbu Ləhəbin Peyğəmbərlə Şəxsi Münasibətləri

Əbu Ləhəb və Məhəmməd peyğəmbərin şəxsi münasibətləri, həm ailədaxili, həm də ictimai səviyyədə gərginliklə dolu olmuşdur. Onlar əmioğlu olsa da, Əbu Ləhəbin Məhəmmədə qarşı düşmən münasibətində şəxsi ehtiras, qısqanclıq və dini maraqlar xüsusi rol oynamışdır. Peyğəmbər İslamı yaymağa başladıqdan sonra, Əbu Ləhəb ailə nüfuzunu və cəmiyyət içindəki mövqeyini itirəcəyindən qorxurdu. Bu səbəbdən o, peyğəmbərin açıq çağırışlarına qarşı ən sərt reaksiyanı göstərirdi.

Tarixi mənbələrdə qeyd olunur ki, Əbu Ləhəb, peyğəmbəri bir neçə dəfə ictimai yerlərdə alçaltmağa, ona qarşı kinayə və təhqir ifadə etməyə cəhd göstərmişdir. O, ailəsinin üzvlərinə də peyğəmbərlə münasibətdə məsafə saxlamağı, hətta qohumluq əlaqələrini kəsməyi əmr etmişdir. Əbu Ləhəbin belə bir davranışı, həm də o dövrün Məkka cəmiyyətindəki ailədaxili və ictimai təzyiqlərin gücünü göstərir. Məhəmməd peyğəmbər isə buna qarşı səbir və təmkin nümayiş etdirir, heç vaxt ona bərabər sərtliklə cavab vermirdi.

Əbu Ləhəbin bu davranışları yalnız şəxsi münasibətə deyil, həm də bütpərəstliyin, köhnə dini və ictimai qaydaların qorunmasına yönəlmişdi. Onun peyğəmbərlə şəxsi qarşıdurması, Məkka cəmiyyətində yeni dini ideyaların qarşısını almağa yönəlmiş ümumi tendensiyanın bir hissəsi idi. Bu münasibət, İslam tarixində qohumlar arasında dini təəssübkeşliyin və qarşıdurmanın ən bariz nümunələrindən biri kimi yadda qalmışdır.

Əbu Ləhəbin Rəmzi və Tarixi Əhəmiyyəti

Əbu Ləhəb obrazı təkcə İslam tarixində deyil, həm də dini və mənəvi təhlillərdə rəmzi məna kəsb edir. Onun adı “alov sahibi” kimi şərh olunur və Quran ayələrində də bu məna üzərində xüsusi vurğu var. Əbu Ləhəb təkəbbür, inadkarlıq, haqqı inkar və həqiqətə qarşı barışmaz mövqenin timsalı kimi təsvir edilir. Onun həyatı və fəaliyyəti, İslamda Allahın və elçisinin düşmənlərinə qarşı münasibətin hansı səviyyədə olduğunu nümayiş etdirir.

İslam ədəbiyyatında və dini dərslərdə Əbu Ləhəb obrazı daim mənfi örnək kimi təqdim edilir. O, qohumluq əlaqələrinə baxmayaraq, həqiqəti qəbul etməyən, var-dövlətinə, statusuna və ənənəvi dəyərlərinə bağlılıqdan əl çəkməyən şəxs kimi dəyərləndirilir. Tarixi mənbələrdə də Əbu Ləhəbin İslam tarixində nifrət simvoluna çevrildiyi vurğulanır və onun davranışları, xüsusilə də Quranda adının çəkilməsi gələcək nəsillər üçün ibrət dərsi kimi qəbul olunur.

Əbu Ləhəbin tarixi əhəmiyyəti həm də ondan ibarətdir ki, o, Allahın elçisinə qarşı çıxanların aqibətinin necə olacağını açıq şəkildə göstərən nümunədir. Onun həyat yolu, qətiyyəti və sonda düşdüyü vəziyyət İslam inancında haqq və batilin mübarizəsi, insanın öz seçiminə görə məsuliyyət daşıması ideyasını möhkəmləndirir. Beləliklə, Əbu Ləhəb obrazı yalnız bir şəxsiyyətin deyil, bütövlükdə bir davranış modelinin dini və mənəvi nəticələrinin simvoludur.

Əbu Ləhəbin Ölümü və Axirətə İnam

Əbu Ləhəbin həyatı İslamın ilk illərində olduğu kimi, ölümü də əfsanəvi rəvayətlər və real tarixi faktlarla müşayiət olunur. Mənbələrdə onun ölümünün, “Bədr döyüşü”ndən az sonra baş verdiyi qeyd edilir. Bu döyüşdə müsəlmanların qələbə çalması, bütpərəstlərin isə ağır məğlubiyyətə uğraması, Əbu Ləhəb üçün də ağır sarsıntı olmuşdur. Deyilənə görə, Bədr məğlubiyyəti xəbərini alan Əbu Ləhəb ağır xəstəliyə tutulmuş və az sonra vəfat etmişdir.

Əbu Ləhəbin ölümündən sonra onun cəsədi yaxınları tərəfindən dəfn olunmaqdan çəkinilmiş, çünki o dövrün inanclarına görə belə xəstəliyə yoluxanlar lənətlənmiş sayılırdı. Nəhayət, bir neçə gündən sonra cəsədini uzaqdan daş atmaqla torpağa basdırmışlar. Bu fakt, həm Əbu Ləhəbin yaşadığı ictimai nüfuzun, həm də axırda tənha və acınacaqlı şəkildə dünyadan köçməsinin təsdiqidir.

Əbu Ləhəbin ölümündən sonra Quranda və İslam təlimatlarında onun axirətdə əzab çəkəcəyi bildirilir. Əbu Ləhəbin aqibəti haqqın inkarının, Allahın elçisinə qarşı çıxmağın nəticəsi kimi dəyərləndirilir və bu, müsəlmanlar üçün dini baxımdan mühüm ibrət dərsi hesab edilir. Onun həyatı və ölümü, insanın öz əməllərinə görə həm dünyada, həm də axirətdə məsuliyyət daşıması prinsipi ilə izah olunur.

Əbu Ləhəbin Tarixi Şəxsiyyət Kimi Qiymətləndirilməsi

Əbu Ləhəb İslam tarixi və təlimində ən diqqətəlayiq mənfi obrazlardan biri kimi dəyərləndirilir. O, təkcə peyğəmbərə qarşı çıxan bir şəxs deyil, həm də bütövlükdə köhnə ənənələrin, bütpərəstliyin və haqqı inkar edənlərin timsalıdır. Tarixi mənbələrdə qeyd olunur ki, Əbu Ləhəbin var-dövləti, nüfuzu və ailə əlaqələri onu İslamı qəbuldan çəkindirməyə kifayət etməmiş, əksinə, öz inadkar mövqeyini daha da sərtləşdirmişdir.

Müsəlman təlimində Əbu Ləhəb kimi şəxslərin adları yalnız bir fərdi yox, bütövlükdə bir təfəkkür və həyat tərzinin simvolu kimi qeyd olunur. Onun obrazı, haqqı qəbul etməməyin, var-dövlətə, ənənəvi adətlərə kor-koranə bağlılığın, dini və insani dəyərləri inkarın hansı fəsadlara səbəb olduğunu göstərir. Əbu Ləhəbin obrazı, həmçinin insanın maddi və ictimai imkanlarının Allahın iradəsi qarşısında heç bir əhəmiyyət daşımadığını vurğulayır.

Dini ədəbiyyatda və İslam təlimatlarında Əbu Ləhəbin adı əbədilik lənətlənmiş şəxsiyyət kimi yad edilir. O, həm Quranda, həm də sonrakı dini təlimlərdə həmişə pis nümunə kimi göstərilir. Bu obrazın yaşadılması, gələcək nəsillər üçün dini və mənəvi ibrət dərsi, haqqı inkar edənlərə qarşı xəbərdarlıq və təbliğ vasitəsi kimi qəbul olunur.

Əbu Ləhəb İslam tarixi və dini ədəbiyyatda həmişə mənfi obraz olaraq qalır. Onun həyat və fəaliyyəti bütövlükdə haqqı qəbul etməyin, var-dövləti, statusu və ənənəvi dəyərləri qorumaq naminə həqiqətə göz yummanın, Allahın elçisinə qarşı çıxmağın ən parlaq nümunəsidir. O, varlı və nüfuzlu bir şəxs olmasına baxmayaraq, yeni dini təlimin qarşısında inadkar və düşmən mövqeyindən əl çəkməmiş, ailə, sosial və dini nüfuzunu bu mübarizəyə sərf etmişdir. Əbu Ləhəbin Quranda adı çəkilərək, ona və ailəsinə lənət oxunması, İslamda haqq və batil mübarizəsinin dərin mənəvi və əxlaqi əsaslarının olduğunu göstərir.

Əbu Ləhəbin aqibəti göstərir ki, insanın dünyada qazandığı var-dövlət, ailə nüfuzu və sosial status, əbədi həqiqət və ilahi iradə qarşısında heç bir dəyər daşımır. Onun həyatı və sonu, dini baxımdan böyük ibrət dərsidir və müsəlmanlar üçün haqqı tanımağın, Allahın elçisinə itaət etməyin vacibliyini göstərir. Əbu Ləhəb obrazı, yalnız İslam tarixində deyil, həm də ümumi mənəvi dəyərlər sistemində haqqı inkar edənlərin acı taleyini simvolizə edir.

Ən Çox Verilən Suallar

1. Əbu Ləhəb kim idi və İslam tarixində hansı mövqedə dayanır?

Əbu Ləhəb peyğəmbər Məhəmmədin əmisi, Qureyş qəbiləsinin Bəni-Haşim qolunun üzvü və Məkkanın ən varlı, nüfuzlu şəxslərindən biri idi. İslamın ilk illərində o, peyğəmbərə və onun dini dəvətinə ən kəskin şəkildə qarşı çıxanlardan biri kimi tanınır. Əbu Ləhəbin adı Quranda çəkilmiş, ona və arvadına xüsusi lənət edilmişdir.

2. Əbu Ləhəbin adı Quranda hansı surədə çəkilib və bu surənin əhəmiyyəti nədən ibarətdir?

Əbu Ləhəbin adı Qurani-Kərimdə 111-ci surə olan “əl-Məsəd”də açıq şəkildə çəkilib. Bu surə İslam tarixində yeganədir ki, bir insanın adı və aqibəti barədə birmənalı ilahi hökm verilib. Surədə onun və arvadının İslama qarşı davranışlarının axirətdə ağır cəza ilə nəticələnəcəyi bildirilir.

3. Əbu Ləhəbin arvadı kim olub və onun İslama qarşı münasibəti necə idi?

Əbu Ləhəbin arvadı Ümmü Cəmil – Ərva bint Hərb, Məkkanın nüfuzlu qadını və Əbu Sufyanın bacısı idi. O, ərilə birgə İslama və peyğəmbərə qarşı amansız mübarizə aparıb, təhqir və böhtanlar yağdırıb, müsəlmanlara müxtəlif əziyyətlər verib. Quranda ‘odun daşıyan qadın’ kimi simvolizə olunub.

4. Əbu Ləhəbin İslama qarşı çıxmasının əsas səbəbləri nələr idi?

Əbu Ləhəb İslamın yayılması ilə bütpərəst ənənələrin və Qureyş cəmiyyətindəki sosial-iqtisadi statusunun təhlükəyə düşəcəyini düşünürdü. O, həm maddi maraqlarını, həm də ailə nüfuzunu itirmək qorxusundan İslamın yayılmasına qarşı kəskin reaksiya göstərib və hətta ailə üzvlərini belə təzyiqlərə məruz qoyub.

5. Əbu Ləhəbin ailəsinin İslama münasibəti necə olub?

Əbu Ləhəbin ailəsi bütövlükdə İslamın ilk illərində peyğəmbərə və müsəlmanlara qarşı barışmaz mövqe tutub. Onun arvadı və oğulları atasının təsiri altında İslama qarşı çıxıblar, yalnız illər sonra bəzi ailə üzvləri İslamı qəbul ediblər.

6. Əbu Ləhəbin övladları İslamla bağlı hansı mövqe tutmuşdu?

Əbu Ləhəbin övladları – Utbə, Utaybə və Mütəbbib, atasının təsiri altında ilk vaxtlar İslamı rədd etmiş, hətta peyğəmbərin qızı Ruqəyyəni boşamağa məcbur olmuşdular. Onlar sonralar da İslamdan uzaq durmuş, yalnız zaman keçdikcə, bəziləri İslamı qəbul etmişdir.

7. Əbu Ləhəbin ölümü necə baş verib və bunun İslam tarixində əks-sədası nə olub?

Əbu Ləhəbin ölümü Bədr döyüşündən az sonra baş verib. O, döyüşdən sonra ağır xəstəliyə tutulmuş və təcrid olunmuş halda vəfat etmişdir. Onun cəsədini yaxınları dəfn etməkdən çəkinmiş, nəhayət, uzaqdan daş atmaqla torpağa basdırmışlar. Bu, İslamda haqqı inkar edənlərin acı sonu kimi göstərilir.

8. Əbu Ləhəb obrazının İslamda rəmzi mənası nədən ibarətdir?

Əbu Ləhəb obrazı İslamda haqqı inkar, inadkarlıq, təkəbbür və dini həqiqətə qarşı barışmaz mövqenin simvoludur. O, var-dövlət, ailə və statusa bağlı qalaraq, həqiqəti qəbul etməyən, Allahın elçisinə düşmən kəsilən insanların ümumi rəmzi hesab olunur.

9. Quranda Əbu Ləhəbin və arvadının cəzası necə təsvir olunur?

Quranda ‘əl-Məsəd’ surəsində Əbu Ləhəbin və arvadının axirətdə cəhənnəm odunda yanacaqları, arvadının boynunda xurma lifindən ip olacağı və daim odun daşıyacağı açıq şəkildə təsvir edilib. Bu, onların dünyadakı zülmlərinin əbədi cəzasıdır.

10. Əbu Ləhəbdən müsəlmanlar üçün çıxan əsas dini və mənəvi dərs nədir?

Əbu Ləhəb hadisəsi müsəlmanlara haqqı inkarın, dini və mənəvi dəyərlərə qarşı inadkarlığın, var-dövlət və statusa həddindən artıq bağlılığın nə qədər acı nəticələrə səbəb olacağını göstərir. Hər kəsin öz əməllərinə görə məsuliyyət daşıması, ilahi həqiqətə itaətin əhəmiyyəti bu hadisədə xüsusi vurğulanır.

Bir cavab yazın

Sizin e-poçt ünvanınız dərc edilməyəcəkdir. Gərəkli sahələr * ilə işarələnmişdir

Back to top button