Azərbaycan teatrı və kinosunun tarixində elə sənətkarlar olub ki, onların adları sadəcə rollarla deyil, xalqın ürəyində yaşatdıqları sevgi ilə əbədiləşib. Bu sənətkarlardan biri də şübhəsiz Eldəniz Zeynalovdur. Onun adı çəkiləndə tamaşaçıların üzündə istər-istəməz təbəssüm yaranır. Eldəniz Zeynalovun yaratdığı obrazlar illər keçsə də yaddaşlardan silinmir, çünki o, hər bir rolunu təkcə oynamaqla kifayətlənməyib, onu yaşamışdır.
Zeynalovun sənətə gəlişi təsadüfi olmayıb. Onun uşaqlıqdan səhnəyə və sənətə olan marağı, istedadı və müşahidə qabiliyyəti onu bu yolun zirvəsinə aparan əsas amillərdən biri olub. O, Azərbaycan komediyasına yeni nəfəs, təzə baxış, orijinal oyun tərzi gətirərək xalqın sevimli aktyoruna çevrilib.
Eldəniz Zeynalov kimdir?
Eldəniz Məmməd oğlu Zeynalov 1937-ci il yanvarın 1-də Bakı şəhərində, Dağlı məhəlləsində dünyaya göz açıb. Onun uşaqlıq illəri Azərbaycanın klassik mədəniyyət mühitində keçmiş, erkən yaşlardan bədii ədəbiyyat, musiqi və teatrla maraqlanmağa başlamışdır. Ailəsində incəsənətə sevgi vardı. Onun dayısı tanınmış aktyor Həsənağa Salayev idi və Eldənizin sənətə olan ilk ciddi təması da məhz dayısı vasitəsilə baş vermişdi.
Onun adı da təsadüfi qoyulmayıb,böyük şair Səməd Vurğun öz əli ilə “Eldəniz” adını seçmişdi. Bu da gələcək sənətkarın nə qədər diqqət mərkəzində böyüdüyünü və ədəbiyyatla erkən yaşdan tanış olduğunu göstərir. Gənc yaşlarında teatrla maraqlanmağa başlayan Eldəniz Zeynalov sonradan bu marağını peşəkar fəaliyyətə çevirməyə qərar verir.
Təhsil illəri və sənətə ilk addımlar
1956-cı ildə Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunun dram və kino aktyorluğu fakültəsinə qəbul olunur. 1962-ci ildə həmin fakültəni uğurla bitirir. Təhsil illərində o, müxtəlif tamaşalarda iştirak edərək istedadını nümayiş etdirib, müəllimləri və həmyaşıdları arasında seçilən tələbə kimi tanınıb. O, həm akademik biliklərə yiyələnmiş, həm də səhnə mədəniyyətini dərindən mənimsəmişdir.
İnstitutu bitirdikdən sonra Akademik Milli Dram Teatrına qəbul edilir. İlk rolu Cəfər Cabbarlının “Sevil” əsərində Gündüz obrazı olur. Bu rol onun aktyor kimi formalaşmasında əhəmiyyətli mərhələ idi. Səhnədə sərbəstliyi, təbii oyunu, dinamikası və improvizasiya bacarığı ilə qısa zamanda tamaşaçıların diqqətini cəlb edir.
Eldəniz Zeynalovun kino yaradıcılığı
1963-cü ildə çəkildiyi “Əhməd haradadır?” filmi ilə Eldəniz Zeynalov kinematoqrafiya tariximizə düşür. Film Azərbaycan kinosunun ən parlaq komediyalarından biri hesab edilir və burada oynadığı Əhməd obrazı aktyorun yaradıcılığında dönüş nöqtəsi olur. Zeynalovun bu filmdəki performansı həm tənqidçilər, həm də tamaşaçılar tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir.
Sonrakı illərdə o, müxtəlif filmlərdə, o cümlədən “Bir cənub şəhərində”, “Yerlə göy arasında”, “Arvadım mənim, uşaqlarım mənim”, “777 nömrəli iş” və onlarla “Mozalan” kinojurnal süjetində rol alıb. O, yalnız komik obrazlar deyil, həm də dramatik rollarda uğurla çıxış edərək aktyorluq diapazonunu genişləndirib.
Mozalan jurnalında və satirik rollar
Eldəniz Zeynalovun adı “Mozalan” jurnalında çəkilən satirik süjetlərlə ayrılmaz şəkildə bağlıdır. Bu layihədə onun yaratdığı müxtəlif tiplər, qəhrəmanlar və gündəlik həyatın ironik detallarını əks etdirən obrazlar xalq arasında böyük rəğbətlə qarşılanırdı. Zeynalov bu süjetlərdə müxtəlif peşə sahiblərini, məmurları, kənd adamlarını və şəhər tiplərini oynayaraq həm güldürür, həm də düşündürürdü.
Onun bu sahədəki uğuru sırf aktyor istedadı ilə yanaşı, müşahidə qabiliyyəti, cəmiyyətin psixologiyasını anlama bacarığı və əsl Azərbaycan insanını tanıması ilə bağlı idi.
Xarici layihələrdə iştirakı
Eldəniz Zeynalov təkcə yerli filmlərlə kifayətlənməmiş, eyni zamanda beynəlxalq kino layihələrində də yer almışdır. O, Moskvada “Mosfilm” studiyasında çəkilən “Dulsineya Tobosskaya” filmində, Özbəkistanda “Təyyarələr enmədi” adlı ekran işində də rol almışdır. Bu filmlərdə onun rolu məhdud olsa da, xarici rejissorlar Zeynalovun peşəkarlığını və oyun texnikasını yüksək qiymətləndirirdilər.
Mükafatlar və fəxri adlar
Zeynalovun çoxillik sənət fəaliyyəti dövlət səviyyəsində də qiymətləndirilmişdir. 1974-cü ildə ona “Əməkdar artist” fəxri adı verilmişdir. 1999-cu ildə o, “Humay” mükafatına layiq görülmüş və 2000-ci ildə “Xalq artisti” adına yüksəlmişdir. Bu mükafatlar onun sənətə verdiyi töhfələrin, peşəkarlığının və xalq sevgisinin rəsmi təqdiridir.
Şəxsi həyatı və ailəsi
Eldəniz Zeynalovun şəxsi həyatı da diqqətəlayiqdir. İki dəfə ailə həyatı qurub. İlk evliliyindən bir qızı, ikinci nikahdan isə iki oğlu və bir qızı dünyaya gəlib. Oğullarından biri Məmməd Zeynalov aktyor kimi atasının yolunu davam etdirmiş, digəri Elbrus Zeynalov isə rejissorluqla məşğul olmuşdur. Təəssüf ki, Məmməd Zeynalov 2021-ci ildə dünyasını dəyişmişdir.
Ailə münasibətlərində Eldəniz Zeynalov məsuliyyətli və qayğıkeş ata kimi tanınıb. Onun ailəsi sənətə və mədəniyyətə bağlı insanlar olub və bu bağlar bu gün də davam edir.
Ölümü və xatirəsi
Eldəniz Zeynalov 2001-ci il noyabrın 5-də dünyasını dəyişib. Onun ölümü Azərbaycan sənət cameəsi və tamaşaçılar üçün böyük itkidir. Deyilənlərə görə, həkim səhlənkarlığı nəticəsində həyatını itirib. Zeynalov Yasamal qəbiristanlığında dəfn olunub.
Onun xatirəsinə həsr olunan tədbirlər, yubileylər və sənədli filmlər bu gün də keçirilir. Mədəniyyət Nazirliyi və müxtəlif teatrlar onun yubileylərini qeyd edir, gənc aktyorlar onun oyun tərzindən nümunə götürürlər.
Eldəniz Zeynalov Azərbaycan teatr və kino sənətində öz dəst-xətti, üslubu və yaradıcılığı ilə fərqlənən nadir sənətkarlardan biri olub. O, sadəcə aktyor deyil, həm də sənət fəlsəfəsi olan, gülüşü bir silah kimi istifadə edən, komediyanın dərin qatlarına enməyi bacaran şəxsiyyət idi. Onun yaratdığı obrazlar xalqın yaddaşında öz yerini qoruyur və gələcək nəsillər üçün sənət örnəyi olaraq qalır.
Zeynalovun sənət yolu göstərir ki, istedad və zəhmət bir araya gəldikdə, sənətkarın izi zamanla silinmir. O, sadəcə rollar oynayan aktyor deyil, xalqın sevgisini qazanan, onun duyğularına toxunan bir sənətkar kimi tarixə düşmüşdür. Bu gün onun adı çəkiləndə insanlar sevgi ilə xatırlayır, yaratdığı rolları nostalji ilə yada salırlar.
Ən çox verilən suallar
O, Azərbaycan teatr və kino sənətinin görkəmli aktyorudur. Komediya janrında parlaq obrazlar yaratmış, 2000-ci ildə “Xalq artisti” fəxri adına layiq görülmüşdür.
“Əhməd haradadır?”, “Bir cənub şəhərində”, “777 nömrəli iş”, “Arvadım mənim, uşaqlarım mənim”, “Yerlə göy arasında” və “Mozalan” jurnalı daxil olmaqla yüzlərlə layihədə iştirak edib.
İki dəfə ailə həyatı qurmuşdur. Həyat yoldaşlarının adları ictimaiyyətə məlum deyil, lakin ailəsi sənət mühitində böyümüş və yaradıcı insanlardan ibarət olub.
Dörd övladı olub: birinci evliliyindən bir qızı, ikinci evliliyindən isə iki oğlu və bir qızı. Oğullarından biri Məmməd Zeynalov aktyor, digəri Elbrus Zeynalov rejissordur.
2001-ci il noyabrın 5-də Bakıda dünyasını dəyişib.
Bakı şəhəri Yasamal qəbiristanlığında dəfn olunub.
Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunun aktyorluq fakültəsində təhsil alıb.
Ən yadda qalan obrazı “Əhməd haradadır?” filmindəki Əhməd və “Mozalan” jurnalındakı satirik obrazlardır.
“Mosfilm”də “Dulsineya Tobosskaya” və “Özbəkfilm”də “Təyyarələr enmədi” adlı filmlərdə çəkilib.
Onun yubileyləri qeyd olunur, filmləri televiziyada nümayiş etdirilir, sənəti gənc aktyorlar üçün nümunə kimi təqdim edilir. O, Azərbaycan komediyasının simvolu kimi xatırlanır.
