Azərbaycan tarixinin ən parlaq hərbi simalarından biri, Rus imperiyası ordusunda general-mayor rütbəsinə yüksəlmiş, topçu generalı kimi tanınan və el arasında “topçu general” adlandırılan Əliağa Şıxlınskidir. Onun adı yalnız Azərbaycan deyil, Rusiya və dünya hərb tarixində də hörmət və ehtiramla yad edilir. Həyat və fəaliyyəti, zəngin hərbi təcrübəsi, elmi və pedaqoji fəaliyyəti ilə Əliağa Şıxlınski millətinin və ordusunun formalaşmasına böyük töhfələr vermişdir.
Uşaqlıq və Gənclik İlləri
Əliağa Şıxlınski 1863-cü il mart ayının 23-də Qazax qəzasının Şıxlı kəndində anadan olmuşdur. O, qədim və nüfuzlu Şıxlınski nəslinin nümayəndəsidir. Ailəsi elmə, maarifə və hərbi ənənələrə xüsusi önəm verirdi. İlk təhsilini Şıxlı kənd məktəbində, daha sonra Tiflis klassik gimnaziyasında almışdır. Əliağa Şıxlınskinin uşaqlıqdan elmə, ədəbiyyata və hərb işinə marağı var idi. Bu maraq onun sonrakı taleyini müəyyən etdi və gələcəkdə hərb sənətində böyük uğurlara yol açdı.
Hərbi Təhsil və İlk Addımlar
Əliağa Şıxlınski gənc yaşlarında Sankt-Peterburq Hərbi Topçu Məktəbinə daxil olur və oranı fərqlənmə ilə bitirir. Onun bilik və nizam-intizamı artıq ilk tələbə illərindən müəllim və zabitlərin diqqətini cəlb edir. Məktəbi başa vurduqdan sonra cəbhədə xidmətə başlayır və burada qısa müddətdə istedadlı zabit kimi tanınır. Topçuluq üzrə aldığı dərslər, texniki biliklər və praktiki vərdişlər onun sonrakı uğurlu hərbi karyerası üçün möhkəm bünövrə olur.
Rusiya Ordusunda Hərbi Karyera
Əliağa Şıxlınski Rusiya imperiyası ordusunda sürətlə yüksəlir. Xidmət illərində Qafqaz, Baltikyanı, Polşa və digər regionlarda yerləşən hərbi hissələrdə topçu zabiti, batareya komandiri, alay və diviziya qərargahlarında yüksək vəzifələrdə çalışır. Hərbi biliklərini daim artırır, təlimlər və yenilikçi üsullar tətbiq edirdi.
Rus-Yapon müharibəsində (1904-1905) Şıxlınski cəbhə bölgəsində iştirak edir və burada onun strateji baxışları, dəqiq atəş açmaq bacarığı və əsgərlərinə münasibətdə humanist münasibəti diqqət çəkir. O, müharibədə göstərdiyi igidliyə görə yüksək dövlət təltifləri və ordenlərə layiq görülür. Xüsusən Port-Artur müdafiəsində topçulara rəhbərlik etməsi və rus ordusunun müdafiə xəttində mühüm rol oynaması ilə fərqlənmişdir.
Elmi və Pedaqoji Fəaliyyət
Əliağa Şıxlınski təkcə döyüş meydanında deyil, elmi və pedaqoji sahədə də böyük uğurlar əldə etmişdir. O, hərb tarixində məşhur “topçunun namazı” adlı dəqiq atəş düsturunu işləyib hazırlamışdır. Bu düstur və onun müəllif olduğu dərsliklər uzun illər rus və başqa ölkələrin hərbi məktəblərində əsas tədris vəsaiti olmuşdur. O, gənc zabitlərin və topçuların təliminə böyük diqqət ayırır, hərbi nəzəriyyə ilə praktikanı birləşdirən unikal metodlar hazırlayırdı.
Şıxlınski müasir dövr üçün də aktual olan çoxsaylı məqalə, metodik vəsait, elmi araşdırmaların müəllifidir. Onun əsas məqsədi Azərbaycanın və Rusiyanın hərb sənətində müasir texnologiyaları və bilikləri yaymaq, orduda nizam-intizamı, peşəkarlığı və vətənpərvərliyi gücləndirmək idi.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ordusunda Xidmət
1918-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti elan edildikdən sonra Əliağa Şıxlınski yeni yaradılan milli ordunun qurulmasında fəal iştirak etmişdir. Ona Azərbaycan ordusunun Baş Qərargah rəisi vəzifəsi həvalə edilmişdi. Bu dövrdə Azərbaycan ordusunun təşkilatlanması, topçuluq və artilleriya sahəsində kadrların hazırlanması, hərbi strukturun formalaşdırılması və ölkənin müdafiəsinin gücləndirilməsi üçün böyük işlər görmüşdür.
Əliağa Şıxlınski qısa müddətdə müasir və çevik bir ordu modelinin yaradılması üçün Avropa təcrübəsini, elmi yanaşmanı və vətənpərvərlik ruhunu birləşdirərək yeni zabit nəsli yetişdirib. Onun rəhbərliyi ilə Azərbaycan ordusunda texniki yeniliklər, disiplin və milli ruh möhkəmləndi. XX əsrin əvvəllərində ölkənin hərbi müdafiə qüdrətinin artmasında onun rolu misilsizdir.
Sovet Dövründə Son İllər
1920-ci ildə Azərbaycan Sovet hakimiyyəti tərəfindən işğal edildikdən sonra Əliağa Şıxlınski hərbi fəaliyyətini davam etdirmədi. Lakin o, həyatının son illərində Bakı şəhərində yaşayır, hərbi təqaüddə, ictimai və maarifçilik sahəsində fəal olurdu. Onun yazılı və şifahi xatirələri, elmi-pedaqoji irsi yeni nəsil hərbçilərin yetişməsində mühüm rol oynadı.
Şəxsi Keyfiyyətləri və İrsi
Əliağa Şıxlınski vətənpərvər, xeyirxah, yüksək intellektli və humanist şəxsiyyət idi. Onun əsgərlərinə vətən sevgisi, xidmətə sədaqət, insana və insanlığa hörmət aşılaması onu hərbi cəmiyyətlərdə xüsusi nüfuz sahibi etmişdir. Zamanında müxtəlif orden və medallarla təltif edilmiş, dövlət və ictimai təşkilatlar tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir.
Yaddaşlarda Əbədilik
Əliağa Şıxlınskinin adı bu gün də Azərbaycan xalqının və hərb tarixi həvəskarlarının yaddaşında əbədi yaşayır. Onun haqqında kitablar, məqalələr, sənədli filmlər, elmi tədqiqatlar yazılmışdır. Bakı şəhərində və digər bölgələrdə onun adını daşıyan küçələr, məktəblər, xatirə lövhələri və heykəllər qoyulmuşdur. Hər il onun doğum və anım günləri Azərbaycanda xüsusi ehtiramla qeyd edilir.
Əliağa Şıxlınski təkcə topçu generalı deyil, Azərbaycanın hərb tarixində maarifçi, yenilikçi, vətənpərvər və müdrik lider obrazı kimi qalır. Onun irsi – gənc nəsil üçün nümunə, Azərbaycan ordusu üçün isə qürur mənbəyidir. Bu böyük şəxsiyyətin həyatı və fəaliyyəti, ölkənin milli təhlükəsizliyi və hərbi gücü üçün əsil məktəb və dəyərli tarixdir. Azərbaycan hərb tarixi Əliağa Şıxlınski kimi dəyərli şəxsiyyətlərin irsini qoruyub yaşadır və gələcək nəsillərə ötürür.
Ən Çox Verilən Suallar
1. Əliağa Şıxlınski kimdir?
Əliağa Şıxlınski Azərbaycan və Rusiya hərb tarixində görkəmli topçu generalıdır, Rus imperiyası və Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ordusunda yüksək vəzifələrdə xidmət etmişdir.
2. Əliağa Şıxlınski harada və nə vaxt anadan olub?
O, 23 mart 1863-cü ildə Qazax qəzasının Şıxlı kəndində anadan olub.
3. Hərbi təhsilini harada alıb?
Əliağa Şıxlınski Sankt-Peterburq Hərbi Topçu Məktəbində təhsil alıb və oranı fərqlənmə ilə bitirib.
4. Onun hərbi karyerasında ən önəmli uğurları hansılardır?
Rus-Yapon müharibəsində və Port-Artur müdafiəsində göstərdiyi şücaət, “topçunun namazı” adlı dəqiq atəş düsturunu işləməsi və Azərbaycan milli ordusunun qurulmasında əsas fiqur olması ən mühüm uğurlarıdır.
5. “Topçunun namazı” nə deməkdir?
“Topçunun namazı” – topçular üçün hazırladığı xüsusi atəş açma düsturudur və uzun müddət hərbi məktəblərdə əsas tədris vəsaiti olmuşdur.
6. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətində hansı vəzifədə çalışıb?
O, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ordusunun Baş Qərargah rəisi vəzifəsində çalışıb və milli ordu quruculuğunda fəal iştirak edib.
7. Həyatının son illərini harada keçirib?
Əliağa Şıxlınski Bakı şəhərində yaşayıb, hərbi təqaüddə və ictimai işlərlə məşğul olub.
8. Hansı əsərləri və elmi işləri var?
Onun bir neçə hərbi elmi əsəri, dərslikləri, metodik vəsaitləri və xatirələri çap olunub.
9. Əliağa Şıxlınskinin adı bu gün harada yaşadılır?
Bakı və bölgələrdə onun adını daşıyan küçələr, məktəblər, xatirə lövhələri və heykəllər var; onun xatirəsi xüsusi ehtiramla qeyd olunur.
10. Əliağa Şıxlınski hansı mükafatlara layiq görülüb?
O, müxtəlif dövrlərdə yüksək dövlət orden və medalları ilə təltif edilmişdir – həm Rusiya imperiyası, həm də Azərbaycan dövləti tərəfindən.
