Azərbaycanın hər bir bölgəsi onun tarixini, mədəniyyətini və xalqın həyat tərzini özündə əks etdirən mühüm məkanlardan ibarətdir. Bu yerlər arasında öz coğrafi mövqeyi, sənaye potensialı və tarixi ilə seçilən Əlibayramlı şəhəri xüsusi yer tutur. Bu şəhər yalnız regionun deyil, bütövlükdə Azərbaycanın iqtisadi və mədəni inkişafında əhəmiyyətli rol oynamış və oynamaqda davam edir. Müasir adı ilə Şirvan kimi tanınsa da, uzun illər boyunca Əlibayramlı adı ilə tanınan bu şəhər təkcə coğrafi ərazi deyil, həm də zəngin tarixə və sosial-iqtisadi dinamikaya sahib bir yaşayış məntəqəsidir. Onun keçdiyi mərhələlər, bu gün tutduğu mövqe və gələcək perspektivləri diqqətəlayiqdir.
Əlibayramlı adının mənşəyi və tarixçəsi
Əlibayramlı adı uzun illər boyu Azərbaycanın şərqində yerləşən bir şəhəri ifadə edib. Şəhərin bu adı 1938-ci ildə verilmişdir və bu, Sovet dövründə Azərbaycanda aparılan dəyişikliklərdən biri kimi qiymətləndirilir. Adın mənşəyi ilə bağlı fərqli fikirlər olsa da, ümumi rəyə görə, Əlibayramlı adı bu ərazidə yaşamış bir qəhrəmanın və ya nüfuzlu şəxsin adını daşıyır. Bəzi mənbələr bu adın qədim türk tayfaları və onların liderlərinin adları ilə bağlı olduğunu ehtimal edir.
2008-ci ildə Prezident fərmanı ilə Əlibayramlı şəhərinin adı dəyişdirilərək Şirvan adlandırılmışdır. Lakin bu məqalədə şəhərin keçmiş və tanınmış adı olan Əlibayramlıya istinad ediləcək və tarixi çalarlar qorunacaq.
Coğrafi mövqeyi və iqlimi
Əlibayramlı şəhəri Kür çayının sol sahilində, Aran bölgəsinin düzənlik hissəsində yerləşir. Bu mövqe ona həm kənd təsərrüfatı, həm də sənaye baxımından əlverişli imkanlar yaradır. Şəhər Bakıdan təxminən 130 kilometr məsafədə yerləşir və əsas magistral yollarla paytaxtla və digər iri şəhərlərlə əlaqəlidir.
Ərazinin iqlimi əsasən yarımsəhra və quru subtropik iqlim tiplərinə aiddir. Yaylar isti və quraq, qışlar isə mülayim keçir. Bu iqlim şəraiti kənd təsərrüfatı üçün əlverişli olmaqla yanaşı, burada sənaye müəssisələrinin fəaliyyətinə də müsbət təsir göstərir.
Əhalisi və demoqrafik göstəricilər
Əlibayramlı şəhəri əhalisinin sayı zaman-zaman dəyişikliklər göstərmişdir. XX əsrin ortalarından etibarən burada həm kənddən şəhərə köç, həm də sənaye müəssisələrinin açılması ilə əlaqədar olaraq əhali artımı müşahidə olunmuşdur. Hazırda şəhər əhalisinin sayı on minlərlə ölçülür. Əhali əsasən azərbaycanlılardan ibarətdir, lakin digər azsaylı xalqlar da burada yaşayır və ümumi sosial mühitə uyğunlaşmışdır.
Şəhərin əhalisi əsasən gənc və orta yaşlı təbəqədən ibarətdir. Əmək qabiliyyətli insanların çoxluğu şəhərin iqtisadi aktivliyini təmin edən amillərdən biridir.
İqtisadi potensialı və sənaye müəssisələri
Əlibayramlı uzun illər boyu Azərbaycanın sənaye mərkəzlərindən biri olmuşdur. Xüsusilə Sovet dövründə şəhərdə iri neft emalı müəssisələri, maşınqayırma zavodları və digər sənaye obyektləri fəaliyyət göstərmişdir. Şəhərin iqtisadi siması əsasən neft sənayesi ilə formalaşmışdır. SSRİ dövründə burada neftçıxarma və neftin ilkin emalı prosesləri həyata keçirilirdi. Hazırda bu sahə nisbətən zəifləmiş olsa da, bəzi sənaye obyektləri fəaliyyətini davam etdirir.
Şəhərdə həmçinin yüngül sənaye və tikinti materialları istehsalı da mövcuddur. Özəl sektorun inkişafı ilə əlaqədar olaraq kiçik və orta sahibkarlıq da iqtisadiyyatda pay sahibidir.
Əkinçilik və kənd təsərrüfatı
Əlibayramlının yerləşdiyi coğrafi mühit və iqlim şəraiti kənd təsərrüfatı üçün münasib imkanlar yaradır. Xüsusilə taxılçılıq, bostan bitkiləri və tərəvəzçilik bu bölgədə geniş yayılmışdır. Əkin sahələrinin çoxluğu və suvarma imkanlarının mövcudluğu bu sahədə məhsuldarlığı artırmağa kömək edir.
Bununla yanaşı, maldarlıq və quşçuluq da əhalinin məşğuliyyət sahələrindən biridir. Kənd təsərrüfatının inkişafı həm şəhər bazarını təmin edir, həm də ətraf rayonlarla iqtisadi əlaqələrin qurulmasına şərait yaradır.
Təhsil və sosial infrastruktur
Əlibayramlı şəhərində təhsil sahəsində bir sıra irəliləyişlər əldə olunmuşdur. Burada orta məktəblər, liseylər, texniki peşə məktəbləri və ali təhsil müəssisələrinin filialları fəaliyyət göstərir. Bu müəssisələr şəhər və ətraf kəndlərin gənc nəslinin savadlı və peşəkar formalaşmasına imkan yaradır.
Şəhərdə xəstəxanalar, poliklinikalar, uşaq baxçaları və mədəniyyət evləri fəaliyyət göstərir. İdman kompleksləri və stadionlar da gənclərin sağlam və fəal həyat tərzi keçirməsi üçün şərait yaradır.
Nəqliyyat və kommunikasiya
Əlibayramlı nəqliyyat baxımından əlverişli mövqeyə malikdir. Bakı-Gəncə avtomobil yolu şəhərin yaxınlığından keçir və bu, həm sərnişin, həm də yük daşımalarının rahatlığını təmin edir. Həmçinin dəmir yolu vasitəsilə də şəhər digər bölgələrlə əlaqə saxlayır. Yerli ictimai nəqliyyat sistemi də əhalinin gündəlik ehtiyaclarını qarşılayır.
Son illərdə internet və mobil rabitə xidmətləri sahəsində də inkişaf müşahidə olunur. Fiber-optik xətlər və genişzolaqlı internet texnologiyalarının tətbiqi informasiya mübadiləsini asanlaşdırmışdır.
Tarixi və mədəni irsi
Əlibayramlı bölgəsi qədim dövrlərdən məskunlaşma sahəsi olmuş və müxtəlif arxeoloji tapıntılarla zəngindir. Ətraf ərazilərdə aparılmış qazıntılar bu bölgənin qədim mədəniyyət mərkəzlərindən biri olduğunu sübut edir. Şəhərdə və ətraf kəndlərdə bir sıra tarixi abidələr, türbələr, məscidlər mövcuddur. Bu abidələr həm turizm potensialı baxımından, həm də milli irsin qorunması baxımından dəyərlidir.
Əlibayramlıda xalq yaradıcılığına və milli mədəniyyətə xüsusi önəm verilir. Burada muğam, aşıq sənəti, el şənlikləri və bayram mərasimləri hələ də canlı şəkildə yaşadılır.
Əlibayramlının Şirvana çevrilməsi
2008-ci ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamı ilə Əlibayramlı şəhərinin adı dəyişdirilərək Şirvan adlandırıldı. Bu dəyişiklik əhali arasında müəyyən nostalji hisslər yaratsa da, inzibati və rəsmi baxımdan şəhərin inkişafını davam etdirməsinə heç bir maneə yaratmadı. Şirvan adı Azərbaycanın qədim tarixi vilayətini – Şirvanşahlar dövlətini və bu bölgədəki mədəni irsi xatırladır. Buna görə də şəhərin yeni adı həm tarixi, həm coğrafi baxımdan uyğun hesab edilir.
Turizm və gələcək perspektivlər
Əlibayramlı, yəni Şirvan şəhəri turizm baxımından da potensiala malikdir. Kür çayının sahilində yerləşməsi, tarixi abidələrin yaxınlığı və kənd təsərrüfatı sahələrində ekoturizm imkanları bu sahənin inkişafına zəmin yaradır. Həmçinin yeni yolların çəkilməsi, otellərin və turizm xidmətlərinin artırılması ilə gələcəkdə bu sahənin iqtisadi faydası arta bilər.
Dövlət səviyyəsində həyata keçirilən regional inkişaf proqramları çərçivəsində Şirvan şəhəri üçün də bir sıra infrastruktur layihələri nəzərdə tutulur. Bu, həm sosial rifahın yüksəldilməsi, həm də iqtisadiyyatın diversifikasiyası baxımından müsbət nəticələr vəd edir.
Əlibayramlı şəhəri keçmişi, bu günü və gələcək potensialı ilə Azərbaycanın əhəmiyyətli şəhərlərindən biri olaraq qalır. Onun sənaye və kənd təsərrüfatı imkanları, coğrafi mövqeyi, sosial infrastrukturu və mədəni dəyərləri bu şəhəri həm yerli əhali, həm də ölkənin inkişaf strategiyası baxımından ön plana çıxarır. Şəhərin Şirvan adı ilə yeni mərhələyə qədəm qoyması isə onun inkişafında tarixi yaddaşla müasirlik arasında körpü rolunu oynayır. Əlibayramlı yalnız bir şəhər adı deyil, Azərbaycan xalqının əməksevərliyi, zəhməti və mədəni irsinin canlı təcəssümüdür.
Ən Çox Verilən Suallar
Şəhər Azərbaycanın Aran iqtisadi rayonunda, Kür çayının sol sahilində yerləşir və hazırda Şirvan adı ilə tanınır.
Bu adın mənşəyi tam dəqiq bilinməsə də, ehtimal olunur ki, bölgədə yaşamış nüfuzlu bir şəxsin və ya türk tayfasının adı ilə bağlıdır.
2008-ci ildə Prezident fərmanı ilə şəhərin adı rəsmi olaraq Şirvan olaraq dəyişdirilmişdir.
Əsas məşğulluq sahələri sənaye, kənd təsərrüfatı, ticarət və dövlət sektorudur.
Neft emalı, tikinti materialları istehsalı və digər yüngül sənaye sahələri burada fəaliyyət göstərir.
Şəhərdə bir sıra orta məktəblər, liseylər, peşə məktəbləri və ali təhsil müəssisələrinin filialları fəaliyyət göstərir.
Bəli, Kür çayı, tarixi abidələr və kənd həyatına əsaslanan ekoturizm bu potensialı yaradır.
Bakı-Gəncə magistral yolu və dəmir yolu ilə şəhər digər bölgələrlə əlaqəlidir.
Səhiyyə, təhsil və ictimai xidmətlər sahəsində əsas infrastruktur mövcuddur və inkişaf etdirilir.
O, sənaye və kənd təsərrüfatı ilə iqtisadiyyatın dəstəkləyici sütunlarından biridir və regional inkişafda xüsusi əhəmiyyətə malikdir.
