Əlik Kəndi : Coğrafi mövqeyi, İqtisadi fəaliyyət

Azərbaycanın şimalında, Quba rayonunun təbii gözəllikləri və zəngin mədəni irsi arasında xüsusi yer tutan Əlik kəndi, həm coğrafi mövqeyi, həm də tarixi-mədəni özəllikləri ilə fərqlənən unikal yaşayış məntəqəsidir. Böyük Qafqaz dağlarının sıldırımlı ətəklərində, dəniz səviyyəsindən təxminən 1700 metr yüksəklikdə yerləşən Əlik, nadir təbiəti, saf havası, qədim yaşayış ənənələri, sosial quruluşu və təbii sərvətləri ilə həm tədqiqatçıların, həm də turistlərin maraq dairəsində olan kəndlərdən biridir. Dağlıq bölgədə salınmış bu kənd, həm landşaft müxtəlifliyi, həm də məişətinin orijinallığı baxımından Azərbaycanın ən maraqlı kəndlərindən biri hesab olunur.

Əlik kəndinin adı Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində yayılmış qədim türk toponimlərinin davamı kimi də maraq doğurur. Burada insan yaşayışının tarixi çox qədim dövrlərə gedib çıxır. Əhali əsasən öz dil və adət-ənənələrini qoruyub saxlamış, milli-mənəvi dəyərləri nəsldən-nəslə ötürə bilmişdir. Quba rayonunda Əlik kəndi dağ kəndləri arasında həm sosial struktur, həm də təbii-coğrafi baxımdan xüsusi mövqeyə malikdir. Kəndin özəllikləri və inkişaf meyilləri yerli icmanın həyat tərzi, əmək fəaliyyəti, ekologiyası və mədəniyyəti ilə sıx bağlıdır.

Coğrafi mövqeyi və təbii xüsusiyyətləri

Əlik kəndi Böyük Qafqaz dağ silsiləsinin cənub-şərq yamacında, Qudyalçay çayının sol sahilində yerləşir. Quba şəhərindən təxminən 50 kilometr məsafədə yerləşən kənd, Xınalıq yolu üzərində, dəniz səviyyəsindən 1700-1800 metr yüksəklikdə qərarlaşıb. Dağ-meşə iqliminə malik olan bu bölgə, yay aylarında sərin, qışda isə kəskin soyuq və qarlı olur. Əlik kəndinin ərazisi zəngin florası, təmiz bulaqları və çayları, geniş yaylaq və örüş sahələri ilə seçilir.

Kənd ətrafındakı dağlar və dərələr biomüxtəliflik baxımından da zəngindir. Burada təkcə kənd təsərrüfatı üçün yararlı torpaqlar deyil, həm də endemik bitki və heyvan növləri qorunub saxlanır. Əlikin təbii sərvətləri arasında mineral bulaqlar, müxtəlif dərman bitkiləri, təmiz çay suları və sıldırımlı dağ keçidləri xüsusilə diqqət çəkir.

Tarixi keçmiş və etnoqrafik xüsusiyyətlər

Əlik kəndinin tarixi Quba xanlığının yaranmasından və daha əvvəldən, qədim türk və alban tayfalarının burada məskunlaşmasından başlayır. Orta əsrlərdə bu ərazi əsasən dağlı tayfaların məskunlaşdığı, müdafiə məqsədilə seçilmiş strateji mövqelərdən biri olub. Kəndin əhalisi əsasən Azərbaycan türklərindən və ləzgilərin bir qolundan ibarətdir, dil və adət-ənənələr isə əsasən türk köklərinə söykənir.

Əlikdə hələ də qədim yaşayış məskənlərinin izlərinə, tarixi qəbiristanlıqlara, ibadət yerlərinə rast gəlinir. Əhalinin həyat tərzində ailə və nəsil institutlarının rolu, kollektiv əmək və qonaqpərvərlik ənənələri hələ də qorunub saxlanır. Toy, yas və digər məişət mərasimləri əsasən köhnə qaydalara uyğun keçirilir. Əlik kəndində çoxsaylı folklor nümunələri, atalar sözləri və xalq rəvayətləri nəsildən-nəslə ötürülür.

Demoqrafik və sosial quruluş

Əlik kəndinin əhalisi təqribən 400-500 nəfərdir. Kənddə çoxuşaqlı ailələr, nəslin ağsaqqalları, gənclər və uşaqların özəl yeri var. Əhalinin əsas hissəsi daimi yaşayanlardan ibarətdir, lakin yay aylarında kəndə yaylaq üçün gələn köçəri ailələrin sayı artır. Kəndin sosial strukturu əsasən nəsil və ailə prinsipi üzərində qurulub, kollektiv əmək və kömək ənənələri güclüdür.

Əlikdə ailələr arasında qarşılıqlı yardımlaşma, kəndin ümumi problemlərinin birgə həlli, sosial həmrəylik və insan münasibətlərində hörmət, mehribanlıq xüsusi yer tutur. Ənənəvi kənd icması burada həm məişətdə, həm də sosial münasibətlərdə əsas rol oynayır. Gənclərin təhsilə marağı son illərdə artıb, kənddən şəhərə miqrasiya meylləri müşahidə olunur.

İqtisadi fəaliyyət və təsərrüfat strukturu

Əlik kəndinin əsas iqtisadi fəaliyyəti kənd təsərrüfatı və heyvandarlıqdır. Aşağıdakı cədvəl kənd təsərrüfatının əsas istiqamətlərini ümumiləşdirir:

Kənddə heyvandarlıq əsas gəlir mənbəyi olmaqla, yaylaqlarda qoyun və inəklərin otarılması ənənəvi peşədir. Dağ balı, təbii süd məhsulları və əkinçilik məhsulları həm kənd daxilində, həm də yaxın şəhər və bazarlarda satılır. Əlikin təbii iqlimi bağçılıq və tərəvəzçilik üçün də əlverişlidir. Arıçılıq kəndin ənənəvi məşğuliyyətlərindən biridir və Əlik balı regionda öz dadı və keyfiyyəti ilə məşhurdur.

Kəndin mədəniyyəti və folkloru

Əlik kəndi zəngin folklor ənənələrinə, xalq musiqisi və rəqslərinə malikdir. Ailələrdə qədim nağıllar, dastanlar, bayatılar və atalar sözləri hələ də uşaqlara öyrədilir. Qış gecələrində keçirilən yığıncaqlarda kəndin böyükləri həyat və əmək barədə söhbətlər edir, xalqın yaddaşını diri saxlayırlar. Kənddə toy, nişan və ad günləri xüsusi təmtəraqla keçirilir. Novruz, Xıdır Nəbi, Qurban və digər milli bayramlar böyük coşqu ilə icra olunur.

Əlikdə toxuculuq və dulusçuluq sənəti də inkişaf edib. Əl toxuması xalçalar, palazlar, kilimlər yerli ustaların sənətkarlığını əks etdirir. Kəndin yaşlı nəslinin çoxu öz sənətkarlıq sirrlərini gənclərə öyrədir. Xüsusilə qızların və qadınların toxuculuq, oğlanların isə ağac oyma sənətinə marağı var.

Təhsil, səhiyyə və infrastruktur

Əlik kəndində bir ibtidai məktəb fəaliyyət göstərir. Orta təhsili davam etdirmək istəyən şagirdlər Quba şəhəri və yaxın kəndlərə üz tuturlar. Son illərdə kənddə gənclərin təhsilə marağı artıb, ali məktəblərə qəbul olunanların sayı ildən-ilə çoxalır. Kənddə həkim məntəqəsi və feldşer-punkt fəaliyyət göstərir, ilkin tibbi xidmətlər burada göstərilir. Böyük tibb mərkəzləri üçün Qubaya müraciət olunur.

Yollar əsasən torpaq və qismən asfaltlanmışdır, yay aylarında kəndə rahat getmək mümkündür, qışda isə yollar bəzən qarlardan bağlanır. Kənddə elektrik enerjisi, rabitə və içməli su təminatı mövcuddur. Son illərdə bəzi evlərdə internet xidmətləri də aktivləşib.

Əlik kəndinin turizm və ekoturizm potensialı

Dağ mənzərələri, təmiz hava, mineral bulaqlar və endemik florası ilə Əlik kəndi ekoturizm və yaylaq turizmi üçün böyük imkanlara malikdir. Qafqaz dağlarının gözəlliyini görmək istəyən yerli və xarici turistlər üçün Əlik həm gəzinti, həm dincəlmək, həm də kənd həyatını müşahidə etmək baxımından ideal məkandır. Yaz-yay aylarında buraya gəzintiyə və yaylağa gələn turistlərin sayı artır. Kəndin qonaqpərvərliyi, təbii və milli yeməkləri – dağ balı, kənd çörəyi, təndir yeməkləri, təzə süd məhsulları turistlər üçün cəlbedici faktorlardandır. Əlikin ətrafındakı dağlar alpinistlər və təbiət aşiqi olanlar üçün əlverişli marşrutlar təqdim edir.

Əlik kəndinin inkişafında ən böyük maneələrdən biri yol və rabitə problemləridir. Qış aylarında kəndlə əlaqə çətinləşir, bu isə əhalinin şəhərə axınının artmasına, gənclərin kənddə qalmaq istəməməsinə səbəb olur. Lakin dövlət və bələdiyyə səviyyəsində həyata keçirilən layihələr kənddə infrastrukturun yaxşılaşmasına təkan verir. Ekoturizmin inkişafı, təbii məhsulların markalaşdırılması, kənd həyatının müasir tələblərə uyğunlaşdırılması Əlikin gələcək inkişafı üçün əsas istiqamətlərdəndir. Kənddə yeni iş yerlərinin açılması, kənd təsərrüfatının və sənətkarlığın dəstəklənməsi, təhsil və səhiyyə xidmətlərinin təkmilləşdirilməsi icmanın dayanıqlığını artıracaq.

Ən Çox Verilən Suallar