Əllərdə uyuşma bir çox insanın gündəlik həyatında rastlaşdığı narahatedici hallardan biridir. Bu vəziyyət bəzən müvəqqəti və zərərsiz olsa da, davamlı və təkrarlanan halda ciddi sağlamlıq problemlərinin xəbərçisi ola bilər. Uyuşma – yəni paresteziya – əl və barmaqlarda hissiyyatın azalması, qarışqa gəzmə, yanğı, göynəmə, soyuqluq hissi, hətta bəzən ağrı və zəifliklə müşayiət olunur. Əllərdə uyuşmanın yaranması əsəb sistemi, qan dövranı, travmalar, vitamin çatışmazlıqları, endokrin və ya başqa xəstəliklərlə birbaşa əlaqəli ola bilər. Bu simptom təkcə nevroloji deyil, həm də daxili orqan xəstəliklərinin, onurğa sütunu patologiyalarının, periferik sinir sisteminin problemlərinin siqnalı ola bilər.
Əllərdə Uyuşmanın Ümumi Tərifi və Klinik Mənzərəsi
Əllərdə uyuşma (paresteziya) – dəridə hissiyyatın pozulması, barmaq və ovuclarda qəribə toxunma, sanki “qarışqa gəzmə”, iynəbatırma və ya donuq hiss kimi təsvir olunur. Uyuşma, adətən, sinirlərin keçiriciliyində pozğunluq və ya qan dövranının zəifləməsi nəticəsində yaranır. Kliniki olaraq əllərdə uyuşma bəzən yüngül, bəzən isə əl funksiyasını tam itirəcək qədər ağır ola bilər.
Paresteziya əsasən barmaq uclarında, ovucda, bəzən isə bilək və dirsək nahiyələrində hiss edilir. Uyuşma bəzən gecələr daha güclü ola bilər, bəzən də müəyyən vəziyyətdə (məsələn, əl üstündə yatmaq, eyni pozada uzun oturmaq və s.) yaranır. Əgər simptom uzun müddət davam edirsə və ya get-gedə artırsa, mütləq həkim məsləhəti vacibdir.
Əllərdə Uyuşmanın Əsas Səbəbləri
Əllərdə uyuşmanın yaranmasına səbəb olan faktorlar çoxşaxəlidir. Ən çox rast gəlinən səbəblər aşağıdakılardır:
- Periferik sinir zədələnməsi – sinir toxumalarının zədələnməsi, travmalar, sinir sıxılması və ya iltihabları.
- Karpal tunel sindromu – biləkdə sinirin sıxılması nəticəsində barmaq və ovuclarda uyuşma.
- Onurğa patologiyaları – boyun və ya döş onurğasının osteoxondrozu, disk yırtıqları, fəqərəarası daralma.
- Diabetik polinevropatiya – şəkərli diabet zamanı sinir uclarının zədələnməsi.
- Vitamin çatışmazlıqları – xüsusilə B qrupu vitaminlərinin (B1, B6, B12) çatışmazlığı.
- Qan dövranı pozğunluqları – qan damarlarının daralması, tromboz və ya Reyno sindromu.
- Endokrin və metabolik xəstəliklər – qalxanabənzər vəzinin xəstəlikləri, böyrək, qaraciyər pozğunluqları.
- İntoksikasiya və dərman təsiri – zəhərlənmə, alkoqol, bəzi dərmanlar.
- Psixogen səbəblər – stres, depressiya, panik atak və psixosomatik pozğunluqlar.
Hər bir səbəb fərdi şəkildə və ya kompleks şəkildə uyuşmanın inkişafına səbəb ola bilər. Dəqiq diaqnoz üçün mütləq tibbi müayinə lazımdır.
Sinir Sistemi və Əllərdə Uyuşma
Sinir sistemi insan orqanizminin ən mürəkkəb və həssas quruluşlu sahəsidir. Əllərdə hissiyyatın itməsi və ya dəyişməsi, adətən, sinirlərin sıxılması və ya zədələnməsi nəticəsində baş verir. Əl və barmaqlarda əsasən median, ulnar və radial sinirlər hissiyyat və hərəkətə cavabdehdir.
Karpal tunel sindromu ən geniş yayılmış nevroloji səbəbdir – burada bilək nahiyəsində median sinir sıxılır və nəticədə barmaqlarda xüsusilə baş və orta barmaqda uyuşma yaranır. Ulnar sinirin zədələnməsi, adətən, kiçik barmaq və əl ayası nahiyəsində hissiyyat pozğunluğu ilə nəticələnir. Həmçinin, boyun osteoxondrozu zamanı sinir kökcüklərinin sıxılması da əllərdə hissiyat pozğunluğuna səbəb olur.
Əllərdə Uyuşmanın Damar Səbəbləri
Qan dövranı pozğunluqları da əllərdə uyuşmaya səbəb ola bilər. Əsasən damarların daralması, tromboz, ateroskleroz, Reyno fenomeni kimi hallar zamanı əllərə kifayət qədər qan getmir və toxumalarda oksigen çatışmazlığı yaranır. Nəticədə uyuşma, göynəmə və soyuma hissi yaranır.
Reyno sindromu – xüsusilə soyuq havada və ya stressdə barmaqlarda ağarma, göyərmə, uyuşma ilə xarakterizə olunan bir vəziyyətdir. Qan dövranı bərpa olunduqda isə yanğı və qızarma müşahidə edilir. Damar patologiyaları bəzən həyat üçün təhlükəli ola bilər və vaxtında həkimə müraciət edilməlidir.
Onurğa və Skelet-Kas Sistemi Xəstəlikləri
Əllərdə uyuşmanın səbəbi çox vaxt onurğa sütununda olan dəyişikliklərdən qaynaqlanır. Boyun və ya döş fəqərələrinin osteoxondrozu, fəqərəarası disk yırtıqları, fəqərə kanalı daralması sinir köklərinin sıxılmasına səbəb olur və bu, əllərdə uyuşma, ağrı və bəzən əzələ zəifliyi ilə müşayiət edilir.
Travma, yıxılma, qəzalar nəticəsində onurğada sinir toxumasının zədələnməsi də oxşar simptomlarla nəticələnə bilər. Bu cür xəstəliklər bəzən cərrahi müdaxilə tələb edir, lakin əksər hallarda konservativ müalicə üsulları ilə aradan qaldırıla bilər.
Uyuşmanın Digər Ümumi Səbəbləri
- Diabet və maddələr mübadiləsi pozğunluqları – Xüsusilə şəkərli diabetdə periferik sinirlər zədələnir, nəticədə əllərdə və ayaqlarda uyuşma yaranır.
- Vitamin çatışmazlığı – B vitaminlərinin azlığı sinir keçiriciliyini pozur, bu isə barmaq və ovuclarda uyuşma ilə nəticələnir.
- Dərman və toksin təsiri – Bəzi antibiotiklər, xərçəng əleyhinə preparatlar, kimyəvi maddələr sinir zədələnməsinə yol aça bilər.
- Hamiləlik – Bəzi qadınlarda hamiləlik zamanı bədəndə maye toplanması və sinirlərin sıxılması nəticəsində müvəqqəti uyuşma yaranır.
- Zərərli vərdişlər – Alkoqol, siqaret və narkotiklər sinir sistemi üçün toksik təsir göstərərək uyuşmaya səbəb olur.
Diaqnostika: Müayinə və Analizlər
Əllərdə davamlı və ya tez-tez təkrarlanan uyuşma şikayəti olan hər bir şəxs mütləq həkimə müraciət etməlidir. Diaqnozun qoyulması üçün ilk növbədə anamnez (xəstənin şikayətləri, xəstəliyin tarixi), klinik müayinə, sinir və damarların funksional yoxlanılması vacibdir.
Əlavə olaraq aşağıdakı analiz və müayinə metodlarından istifadə edilir:
- Qan analizləri (qlükoza, vitamin səviyyəsi, infeksiya markerləri)
- Elektromioqrafiya (EMQ)
- Sinir keçiriciliyi testləri
- Rentgen, MRT və KT (boyun onurğasının vəziyyəti)
- Angiografiya (damarların yoxlanması)
- USM və doppleroqrafiya
Diaqnozun düzgün qoyulması müalicə taktikasının seçilməsində həlledici rol oynayır.
Müalicə Yolları və Tibbi Yanaşmalar
Müalicə əllərdə uyuşmaya səbəb olan əsas xəstəlik və ya faktorun aradan qaldırılmasına yönəldilir. Uyuşma müvəqqəti və ya yüngül olduqda, istirahət, sadə məşqlər, masaj və pozanın dəyişdirilməsi kömək edə bilər. Lakin davamlı və ciddi simptomlarda aşağıdakı müalicə üsullarına ehtiyac yaranır:
- Medikamentoz müalicə: B vitaminləri, sinir- və damar qoruyucu preparatlar, iltihabəleyhinə və ağrıkəsici dərmanlar.
- Fizioterapiya: Elektroforez, maqnitoterapiya, ultrasəs, parafin və ozokerit tətbiqləri.
- Massaj və müalicəvi bədən tərbiyəsi: Əl və barmaq məşqləri, əzələ tonusunun bərpası.
- Cərrahi müdaxilə: Sinirin sıxılması və ya ağır travmatik vəziyyətlərdə tətbiq olunur.
- Psixoloji dəstək: Stres və psixosomatik faktorlar olduqda psixoloq və ya psixoterapevt məsləhəti.
Bütün müalicələr yalnız həkim nəzarəti altında aparılmalıdır.
Profilaktik Tədbirlər və Həyat Tərzi
Əllərdə uyuşmanın qarşısını almaq üçün gündəlik həyatda aşağıdakı profilaktik qaydalara riayət etmək məsləhətdir:
- Fiziki aktivlik, əl və barmaq məşqləri
- Uzun müddət eyni vəziyyətdə oturmamaq və ya yatmamaq
- İş zamanı tez-tez fasilələr etmək
- Orqanizmdə vitamin və mineral balansını qorumaq
- Düzgün və balanslı qidalanma
- Qan dövranını yaxşılaşdıran vərdişlər (masaj, soyuq-isti duş)
- Stressin idarə olunması və emosional sağlamlığın qorunması
- Zərərli vərdişlərdən uzaq olmaq
Bu tədbirlər sinir və damar sağlamlığını qorumaq üçün əsasdır.
Əllərdə Uyuşmanın Sosial və Psixoloji Təsiri
Davamlı və şiddətli əllərdə uyuşma insanın gündəlik həyat keyfiyyətinə mənfi təsir edir. Əl işlərini görməkdə çətinlik, yazı yazmaqda və məişət işlərində səmərəsizliyin yaranması, bəzən isə psixoloji narahatlıq və depressiya müşahidə edilir. Bəzi insanlarda uyuşma sosial izolyasiya, iş qabiliyyətinin itməsi, özünə inamsızlıq kimi fəsadlara yol aça bilər.
Sosial və ailə dəstəyi, psixoloji məsləhət və peşə reabilitasiyası belə hallarda insanın həyatına müsbət təsir göstərə bilər.
Əllərdə uyuşma bəzən zərərsiz bir hiss olsa da, çox zaman ciddi xəstəlik və ya funksional pozğunluğun əlamətidir. Bu simptomun laqeyd qalması, vaxtında mütəxəssisə müraciət edilməməsi xroniki problemlərin yaranmasına və hətta əlilliyə səbəb ola bilər. Sinir sistemi, damarlar, onurğa və ümumi orqanizmin sağlamlığı bir-biri ilə sıx bağlıdır və hər bir narahatlıq dərhal qiymətləndirilməlidir. Doğru diaqnoz, vaxtında müalicə və profilaktik tədbirlər insanın həyat keyfiyyətini və sağlamlığını bərpa edə bilər. Öz bədəninizə diqqətlə yanaşmaq, ilk əlamətləri ciddi qəbul etmək və sağlam həyat tərzi keçirmək bu cür problemlərin qarşısını almağın əsas yoludur.
Ən çox verilən suallar
1. Əllərdə uyuşma nədir və necə hiss olunur?
Əllərdə uyuşma – dəridə hissiyyatın azalması, qarışqa gəzmə, yanğı, iynəbatırma, soyuqluq kimi hisslərlə müşahidə olunan paresteziya halıdır.
2. Əllərdə uyuşmanın ən çox rast gəlinən səbəbləri hansılardır?
Əsas səbəblər: sinir sıxılması, karpal tunel sindromu, onurğa patologiyaları, diabet, vitamin çatışmazlığı, damar problemləri və travmalardır.
3. Hansı halda əllərdə uyuşma təhlükəli hesab edilir?
Əgər uyuşma davamlı, getdikcə artan, ağrı, zəiflik və ya hərəkət məhdudiyyəti ilə müşayiət olunursa, bu halda həkimə müraciət vacibdir.
4. Əllərdə uyuşma ev şəraitində necə azaldıla bilər?
Qısa müddətli uyuşmada əl və barmaq məşqləri, masaj, pozanın dəyişdirilməsi və istirahət kömək edə bilər.
5. Əllərdə uyuşma hansı xəstəliklərin ilk əlaməti ola bilər?
Sinir və damar xəstəlikləri, şəkərli diabet, boyun osteoxondrozu, B vitamini çatışmazlığı və digər metabolik pozğunluqların əlaməti ola bilər.
6. Diaqnoz üçün hansı müayinə üsulları tətbiq olunur?
Sinir keçiriciliyi testləri, EMQ, MRT, KT, qan analizləri, damar və vitamin səviyyəsinin yoxlanılması istifadə olunur.
7. Əllərdə uyuşmanın qarşısını necə almaq olar?
Fiziki aktivlik, düzgün qidalanma, vitamin balansı, stressin azaldılması və zərərli vərdişlərdən uzaq olmaq profilaktik tədbirlərdir.
8. Hansı hallarda cərrahi müalicə tələb olunur?
Sinir sıxılması və ya ağır travmatik hallar cərrahi müdaxilə ilə aradan qaldırıla bilər, lakin bu nadir hallarda baş verir.
9. Əllərdə uyuşmanın psixoloji təsiri nədir?
Uzun müddətli simptomlar insanın həyat keyfiyyətini azaldır, stress, sosial çətinlik və psixoloji narahatlıq yarada bilər.
10. Hamiləlik zamanı əllərdə uyuşma təhlükəlidirmi?
Əksər hallarda hamiləlik zamanı yaranan uyuşma müvəqqətidir və doğuşdan sonra keçir. Lakin davam edərsə həkim məsləhəti alınmalıdır.
