Əngəxaran kəndi Şamaxı rayonunun cənub-şərq hissəsində, Abşeron yaylasının ətəklərində yerləşir. Bu kənd zəngin təbiəti, qədim tarixi, özünəməxsus adət-ənənələri və səmimi insanları ilə seçilir. Şamaxı rayonunun tarixi kəndləri sırasında öz dəsti-xətti ilə fərqlənən Əngəxaran, uzun illər boyu həm yerli əhalinin, həm də bu bölgəyə yol alan səyyahların diqqət mərkəzində olub. Kənddəki həyat tərzi, coğrafi mövqenin verdiyi imkanlar, kənd təsərrüfatı ənənələri, mədəni və təbii irs gələcək nəsillər üçün dəyərli bir miras yaradır. Azərbaycanın klassik kənd həyatının və qədim Şirvan diyarının ruhunu qoruyub saxlayan Əngəxaran, bu gün də inkişaf edən və yeniliklərə açıq bir yaşayış məntəqəsidir.
Əngəxaran kəndinin yerləşməsi və təbii şəraiti
Əngəxaran kəndi Şamaxı rayonunun inzibati ərazisinə daxildir. Kənd rayon mərkəzindən təxminən 40-45 km aralıda, Abşeron və Şirvan düzənliyini dağlarla birləşdirən zonada yerləşir. Ətrafı meşəliklər, çəmənliklər və təbii bulaqlarla zəngindir. Kəndin yaxınlığında yerləşən Pirqulu və Qızılqaya kimi tanınmış təbiət əraziləri burada iqlim və flora-faunanın zənginliyinə şərait yaradır. Əngəxaran kəndində hava şəraiti ilin çox hissəsində mülayim və təmiz olur. Yay aylarında sərin meşə küləkləri kəndi əhatə edir, qışda isə buranın havası sərt olsa da, kənd həyatı öz axarında davam edir.
Şamaxı regionu zəngin flora və faunası ilə məşhurdur. Əngəxaran kəndi də bu zənginliyin bir parçasıdır. Burada müxtəlif ağac növləri, dağ çiçəkləri, vəhşi meyvələr və nadir bitkilər bitir. Kəndin ətrafı həm ovçular, həm də ekoturizm həvəskarları üçün maraqlı məkan kimi seçilir. Dağlardan axan çaylar və bulaqlar kəndin içməli su ehtiyatlarını təmin edir. Kəndin ərazisində yerləşən meşə zolaqları, xüsusilə də yaz və yay aylarında yaşıllıqlar içində olmaq istəyənlər üçün cazibədar məkanlara çevrilir.
Tarixi köklər və toponimikası
Əngəxaran kəndinin tarixi qədim Şirvan diyarı ilə sıx bağlıdır. Şamaxı ərazisi əsrlər boyu Azərbaycanın tarixi, ədəbi və siyasi həyatında mühüm rol oynamışdır. Əngəxaran kəndinin adı və yerləşdiyi ərazi mənbələrdə müxtəlif formalarda qeyd olunur. Toponimika baxımından “Əngəxaran” sözünün kökü qədim türk dillərindən gəlir və “əngə” (dağlıq, yüksəklik) və “xaran” (məskən, yaşayış yeri) sözlərinin birləşməsindən yaranıb.
Kəndin ətrafında qədim qəbirlər, türbələr və tarixi tikililərin qalıqları tapılmışdır. Bu faktlar göstərir ki, burada minilliklər əvvəl insanlar yaşamış və kəndin əhalisi əkinçilik, maldarlıq, sənətkarlıq və ticarətlə məşğul olub. Şamaxı şəhərinin tarixi faciələri, zəlzələlər və sosial dəyişikliklər kənd həyatına da təsir göstərib, lakin Əngəxaran həmişə öz varlığını qoruyub saxlayıb.
Əhalisi və sosial həyat
Əngəxaran kəndinin əhalisi əsasən azərbaycanlılardan ibarətdir. Ən son rəsmi məlumatlara əsasən kənddə 1000-1200 nəfər yaşayır. Ailəvi ənənələr burada çox güclüdür, kənd sakinləri arasında qarşılıqlı hörmət, bir-birinə dəstək, mərhəmət və həmrəylik mühüm yer tutur. Kənddə qonaqpərvərlik ənənəsi yaşayır, buraya gələn qonaqlar yerli insanların isti münasibətini hiss edirlər. Toy, nişan, yas mərasimləri və digər sosial tədbirlər bir neçə gün davam edir və kənd əhalisinin birliyini möhkəmləndirir.
Əhalinin böyük hissəsi kənd təsərrüfatı, heyvandarlıq və bağçılıqla məşğuldur. Əngəxaranın münbit torpaqları burada taxılçılıq, tərəvəzçilik və meyvəçilik üçün ideal şərait yaradır. Yerli əhali həm də arıçılıq, quşçuluq və xırda ev sənətkarlığı sahələrində də fəaldır. Əl işləri, toxuculuq və ev şəraitində hazırlanan kənd məhsulları həm ailə büdcəsinə, həm də kəndin ümumi iqtisadiyyatına töhfə verir.
Təhsil və mədəniyyət
Əngəxaran kəndində təhsil məsələlərinə xüsusi önəm verilir. Burada fəaliyyət göstərən orta məktəb kənd uşaqlarının savadlı və bilikli böyüməsinə şərait yaradır. Məktəbdə peşəkar müəllimlər çalışır, dərslik və tədris bazası müasir tələblərə cavab verir. Təhsil alan gənclər arasında yüksək nəticələr göstərən, universitetlərə qəbul olan və respublika müsabiqələrində uğur qazananlar çoxdur.
Kənddə mədəniyyət evi, kitabxana, idman meydançası kimi ictimai obyektlər mövcuddur. Burada müxtəlif tədbirlər – Novruz, Qurban bayramı, folklor festivalları, musiqi və rəqs gecələri, idman yarışları təşkil edilir. Milli mətbəx, xalq oyunları və qədim musiqi alətləri kənd gəncləri və böyükləri arasında populyarlığını qoruyur. Hər ailədə nəsildən-nəsilə ötürülən adət-ənənələr kəndin ruhunu yaşadır.
Kənd təsərrüfatı və iqtisadiyyat
Əngəxaran kəndinin iqtisadiyyatının əsasını kənd təsərrüfatı təşkil edir. Kənddə taxıl, buğda, arpa, çuğundur, kartof, soğan, pomidor kimi məhsullar geniş ərazidə yetişdirilir. Meyvə bağları (alma, armud, alça, gilas) kəndə xüsusi gözəllik verir və kənd bazarlarında satılır. Heyvandarlıq (qoyun, mal-qara, at, toyuq) və arıçılıq kənddə ailə büdcəsinə əlavə gəlir mənbəyi yaradır.
Kənd təsərrüfatı məhsulları həm yerli, həm də Şamaxı bazarlarında satışa çıxarılır. Son illər kənddə müasir texnika və metodların tətbiqi məhsuldarlığı artırıb. Kənddə həmçinin, ev şəraitində pendir, qatıq, kərə yağı, mürəbbə kimi məhsullar hazırlanır və yerli bazarda satılır. Bu, kənd iqtisadiyyatının inkişafına, yeni iş yerlərinin yaranmasına və əhalinin rifahının yüksəlməsinə səbəb olub.
Təbiət, ekoturizm və turizm imkanları
Əngəxaran kəndi ekoturizm və kənd turizminin inkişafı üçün əlverişli imkanlara malikdir. Kənd ətrafında gözəl dağ yolları, meşəliklər, təmiz bulaqlar, qədim tikililər turistlər üçün xüsusi maraq doğurur. Yaz və yay aylarında kəndə gələn turistlər burada gəzinti, piknik, balıqçılıq, at gəzintisi və foto çəkiliş kimi müxtəlif fəaliyyətlərlə məşğul olurlar.
Yaxınlıqda yerləşən Pirqulu rəsədxanası, Dəmirçi kəndi, Qalaçı körpüsü və digər turistik məkanlar Əngəxaran kəndini bölgədəki turizm marşrutlarının ayrılmaz hissəsinə çevirir. Son illər kənddə qonaq evləri, kənd turizmi üçün şərait yaradılıb. Bütün bunlar kənd əhalisinə əlavə gəlir imkanı yaradır, kəndin inkişafını stimullaşdırır.
Səhiyyə və sosial xidmətlər
Əngəxaran kəndində səhiyyə xidməti əsasən kənd həkim məntəqəsi vasitəsilə təşkil olunur. Burada ilkin tibbi yardım göstərilir, peyvəndləmə və profilaktik tədbirlər həyata keçirilir. Ağır xəstəlik və ya əməliyyat hallarında kənd sakinləri Şamaxı Rayon Mərkəzi Xəstəxanasına yönləndirilir. Əhali arasında sağlamlıq mövzusunda maarifləndirmə işləri aparılır, kənddə əhali əsasən sağlam həyat tərzinə üstünlük verir.
Kənddə sosial yardıma ehtiyacı olan ailələrə dövlət proqramları çərçivəsində dəstək göstərilir. Yaşlı və tənha insanlara, az təminatlı ailələrə və əlilliyi olanlara xüsusi sosial xidmətlər təklif olunur. Bu sahədə kənd icması və bələdiyyə orqanları birgə fəaliyyət göstərir.
Əngəxaran kəndinin mətbəxi və adətləri
Əngəxaran kəndinin mətbəxi Azərbaycan milli mətbəxinin zəngin ənənələrini özündə birləşdirir. Kəndin süfrəsində plov, qutab, bozbaş, dolma, piti, kətə, şorqoğal kimi yeməklər xüsusi yer tutur. Təzə kənd məhsulları və təbii ərzaqlar yeməklərin dadını və keyfiyyətini artırır. Toylar, nişanlar və bayramlar zamanı geniş süfrələr açılır, ailə və qonşular bir araya toplaşır.
Əngəxaran kəndinin adət-ənənələri isə burada yaşayanların gündəlik həyatında böyük rol oynayır. Kənd camaatı adət-ənənələrə sadiqdir, böyüklərə hörmət, qonağa ehtiram, yardımsevərlik kimi dəyərlər nəsildən-nəsilə ötürülür. Qədim xalq oyunları, şənliklər və xınayaxdı mərasimləri kəndin ruhunu yaşadır.
Əngəxaran kəndi Şamaxı rayonunun canlı tarixi, zəngin təbiəti, qədim ənənələri və müasir inkişaf templəri ilə seçilən kəndlərindən biridir. Kənddəki sosial birlik, kənd təsərrüfatının dinamik inkişafı, ekoturizm imkanları və tarixi irsin qorunması Əngəxaranı yalnız Şamaxının deyil, bütövlükdə Azərbaycanın nümunəvi kəndlərindən birinə çevirir. Kəndin gələcəyinə dair proqnozlar da nikbindir – burada yeni infrastruktur layihələrinin, turizm və kənd təsərrüfatı sahəsində innovasiyaların tətbiqi, sosial rifahın yüksəldilməsi üçün ardıcıl tədbirlər həyata keçirilir. Əngəxaran kəndi həm təbii sərvətləri, həm də səmimi insanları ilə Azərbaycanın kənd həyatı ənənələrinin daşıyıcısı və gələcək nəsillər üçün dəyərli irs mənbəyidir.
Ən Çox Verilən Suallar
1. Əngəraxan kəndi harada yerləşir?
Əngəraxan kəndi Azərbaycan Respublikasının Şamaxı rayonunun cənub-şərq hissəsində, rayon mərkəzindən təxminən 40-45 km məsafədə yerləşir.
2. Əngəraxan kəndinin əhalisi nə qədərdir?
Kənddə təxminən 1000-1200 nəfər əhali yaşayır və əhali əsasən ailə təsərrüfatı ilə məşğuldur.
3. Əngəraxan kəndinin əsas məşğuliyyət sahələri hansılardır?
Kənd əhalisi əsasən kənd təsərrüfatı, maldarlıq, meyvəçilik, arıçılıq və ev sənətkarlığı ilə məşğul olur.
4. Kənddə hansı təhsil müəssisəsi fəaliyyət göstərir?
Kənddə ümumtəhsil məktəbi fəaliyyət göstərir və burada şagirdlər üçün müasir şərait yaradılıb.
5. Əngəraxan kəndinin təbiəti hansı xüsusiyyətlərlə seçilir?
Kəndin ətrafı meşələr, dağlar, bulaqlar və müxtəlif bitki növləri ilə zəngindir, iqlimi isə ilboyu mülayim və təmizdir.
6. Əngəraxan kəndində səhiyyə xidməti necə təşkil olunur?
Kənddə kənd həkim məntəqəsi fəaliyyət göstərir və burada ilkin tibbi xidmət göstərilir, ağır hallarda isə sakinlər Şamaxı rayon xəstəxanasına müraciət edirlər.
7. Kənddə turizm imkanları varmı?
Bəli, kənd ekoturizm və kənd turizmi üçün əlverişli şəraitə malikdir. Gözəl təbiət, qonaq evləri və istirahət məkanları mövcuddur.
8. Əngəraxan kəndinin mətbəxində hansı yeməklər hazırlanır?
Kənddə əsasən plov, qutab, kətə, bozbaş, dolma və digər ənənəvi Azərbaycan yeməkləri bişirilir.
9. Kənddə sosial xidmətlər varmı?
Bəli, dövlət proqramları və kənd icmasının təşəbbüsü ilə sosial yardımlar, yaşlılar və uşaqlar üçün xidmətlər göstərilir.
10. Əngəraxan kəndinin tarixi haqqında nə bilmək olar?
Əngəraxan kəndi qədim Şirvan diyarının bir hissəsi olub, burada qədim qəbirlər, tarixi abidələr və dərin adət-ənənələr qorunub saxlanılır.
