Əqiqə Qurbanı : Tarixi mənşəyi, Hökmü, Kəsilmə vaxtı

Əzəldən bəri İslam dini insani və mənəvi dəyərlərin qorunmasına xüsusi önəm verib. Doğum, ölüm, ailə qurmaq kimi həyati dönüş nöqtələrində yerinə yetirilən dini ayinlər həm cəmiyyətin mənəvi birliyini, həm də fərdin Allaha olan şükrünü ifadə edir. Belə dini ayinlərdən biri də əqiqə qurbanıdır. Əqiqə, uşağın doğulmasına görə Allahın verdiyi nemətə şükür olaraq kəsilən xüsusi bir qurban növüdür. Bu adət peyğəmbər sünnəsinə əsaslanır və İslam mədəniyyətində həm dini, həm də sosial mənalar daşıyır. Əqiqə qurbanı yalnız bir heyvanın kəsilməsi ilə yekunlaşmır, əslində bu əməl valideynin övladı üçün etdiyi ilk dua və təşəkkür jestidir.

Əqiqə Qurbanı Nədir?

Əqiqə, İslam dinində yeni doğulan uşaq üçün yerinə yetirilən və şükür niyyəti daşıyan bir ibadətdir. Bu qurban uşağın doğumuna görə Allah-Təalaya təşəkkür məqsədilə kəsilir. Ərəbcə “əqiqə” sözü həm “uşağın doğulduğu gün başından qırxılan saç” mənasını verir, həm də həmin hadisə münasibətilə edilən qurban kəsimi anlamını daşıyır.

Əqiqə həm dini ibadət, həm də sosial paylaşma vasitəsidir. Bu əməl uşağın müsəlman bir ailədə doğulduğunu təsdiq edən bir ibadət növüdür. Eyni zamanda ehtiyacı olanlara verilən ət vasitəsilə sosial yardımlaşma da baş tutur.

Əqiqə Qurbanının Tarixi Mənşəyi

Əqiqə qurbanı Peyğəmbərimizin (s.ə.s) sünnəsidir. Həzrət Məhəmməd (s.ə.s) nəvələri Həsən və Hüseyn doğulduqda onların hər biri üçün bir qoyun qurban etmişdi. Bu hadisə həm səhabələr, həm də sonrakı nəsil alimləri tərəfindən nəql olunmuş və əqiqə ibadətinin əsasını təşkil etmişdir.

Ən-Nəsai, Əbu Davud və Tirmizi kimi mötəbər hədis toplusunda bu əmələ dair çoxsaylı hədislər qeyd olunmuşdur. Peyğəmbərin bu əməli yerinə yetirməsi və müsəlmanlara tövsiyə etməsi əqiqənin dini etibarlılığını sübut edir.

Əqiqə Qurbanının Hökmü

Əqiqə qurbanının dini baxımdan hökmü alimlər arasında müxtəlifdir. Ən çox qəbul olunan görüşə görə, əqiqə müstəhəb (tövsiyə olunan) ibadət hesab olunur. Yəni bu, vacib deyil, amma yerinə yetirilməsi savab qazandırır və sünnəyə uyğunluq göstərir.

Hənəfi məzhəbinə görə əqiqə qurbanı vacib deyil. Şafii və Hənbəli məzhəblərində isə bu əməl müstəhəb kimi dəyərləndirilir və uşağın doğumunun yeddinci günündə yerinə yetirilməsi tövsiyə olunur.

Əqiqə Qurbanının kəsilmə vaxtı

Ən münasib vaxt, uşağın doğumunun yeddinci günüdür. Bu, peyğəmbər sünnəsinə uyğun olan tarixdir. Əgər həmin gün mümkün olmazsa, on dördüncü və ya iyirmi birinci günlər də qeyd edilir. Hətta bəzi alimlər valideynin imkanı olmadığı təqdirdə, daha sonra da əqiqə kəsməsinin mümkün olduğunu söyləmişlər.

Əgər valideynlər maddi baxımdan çətinlik çəkirlərsə, əqiqə qurbanını kəsməkdən azad sayılırlar. Lakin imkan daxilində bu ibadəti gecikdirmədən yerinə yetirmək daha fəzilətli sayılır.

Əqiqə Qurbanında Heyvan Seçimi

Əqiqə qurbanı üçün istifadə edilən heyvanlar adətən qoyun, keçi, dana və ya iribuynuzlu heyvanlardır. Qurbanın şərtləri qurban bayramında kəsilən heyvanlarla eynidir. Yəni heyvan sağlam, müəyyən yaşda və qüsursuz olmalıdır.

Oğlan uşaq üçün iki, qız uşaq üçün isə bir heyvanın kəsilməsi sünnə olaraq qəbul edilir. Lakin maddi imkanlar daxilində bir heyvan kəsmək də kifayət sayılır və savabı vardır.

Əqiqə Qurbanının Paylanma Qaydası

Əqiqə qurbanı kəsildikdən sonra onun ətinin necə istifadə olunması da mühüm bir məqamdır. Qurban əti üç yerə bölünə bilər:

• Bir hissəsi ailə tərəfindən istifadə oluna bilər
• Bir hissəsi qohumlara və dostlara paylana bilər
• Qalan hissəsi isə ehtiyacı olanlara verilə bilər

Ət bişirilərək verilməsi daha çox tövsiyə edilir. Ət payı verilərkən “əqiqə qurbanıdır” deməyə ehtiyac yoxdur. Sadəcə paylaşmaq niyyəti kifayət edir.

Əqiqə İlə Bağlı Digər Əməl və Ənənələr

Əqiqə günündə uşağın saçları qırxılır və həmin saçın ağırlığı qədər qızıl və ya pul sədəqə kimi verilir. Bu əməl həm də uşağın pis təsirlərdən qorunması və cəmiyyətə təqdim edilməsi mənasını daşıyır.

Bəzən valideynlər bu günə xüsusi yeməklər hazırlayaraq ailə, qonşu və yaxınları bir araya gətirirlər. Bu, həm də sosial münasibətlərin güclənməsinə səbəb olur.

Əqiqə ilə Qurban Bayramı Qurbanı Arasındakı Fərqlər

Əqiqə qurbanı ilə Qurban bayramı qurbanı arasında bir sıra fərqlər mövcuddur:

• Əqiqə fərdi ibadətdir, Qurban bayramı isə ümumi dini bayramdır
• Əqiqə uşağın doğumuna görə kəsilir, Qurban bayramı qurbanı isə hər bir yetkin müsəlman üçün sünnə və ya vacib sayılır
• Əqiqə qurbanı ilin istənilən günü kəsilə bilər, Qurban bayramı yalnız Zilhiccə ayının 10-12-ci günlərində kəsilir

Bu fərqlər əqiqə qurbanının özünəməxsus dini statusunu göstərir.

Müasir Dövrdə Əqiqə Əməlindəki Dəyişikliklər

Son illər texnoloji imkanların və onlayn xidmətlərin genişlənməsi ilə əqiqə qurbanı üçün yeni alternativlər meydana çıxıb. Valideynlər qurban kəsimini onlayn şəkildə sifariş edə, kəsimi və paylanmanı məsul qurumlara həvalə edə bilirlər.

Ərəb ölkələrində, Türkiyədə və Azərbaycanda bu cür xidmətlər artdıqca əqiqə ibadəti daha geniş kütlələrə çatır. Əsas olan niyyətin ixlasla olması və ibadətin düzgün qaydada yerinə yetirilməsidir.

Əqiqənin Ruhi və Sosial Təsiri

Əqiqə yalnız dini bir vəzifə deyil, həm də ruhi və sosial bir bağdır. Valideynin övladı üçün etdiyi ilk ibadət olmaqla yanaşı, ailənin cəmiyyətə yeni bir fərd təqdim etməsi anlamı da daşıyır. Eyni zamanda bu ibadət uşağın təməlini dua ilə qoymaq və ona Allahın qorumasını diləmək anlamına gəlir.

Sosial baxımdan isə ehtiyacı olanlara ət verilməsi cəmiyyət daxilində yardımlaşma və paylaşmanı təşviq edir. Bu da İslamın əsas prinsiplərindən biri olan mərhəməti təcəssüm etdirir.

Əqiqə qurbanı İslam dinində uşağın doğumunu qeyd etməklə yanaşı, ailənin Allaha şükür niyyətini nümayiş etdirdiyi mühüm bir ibadətdir. Bu ibadət təkcə heyvanın kəsilməsi ilə kifayətlənmir, eyni zamanda sədəqə, dua, paylaşma və ruhi bağın yaradılması ilə müşayiət olunur. Əqiqə qurbanının müstəhəb olması, onu valideynlərin könüllü olaraq yerinə yetirməsini təşviq edir. Əgər düzgün niyyətlə və şəriət qaydalarına uyğun həyata keçirilərsə, bu ibadət həm dünyəvi, həm də axirət baxımından xeyirli nəticələrə səbəb ola bilər. Müasir dünyada bu ibadətin formasında dəyişikliklər baş versə də, onun mənəvi dəyəri və əsas məqsədi dəyişməz qalır.Allah-Təalaya şükür və cəmiyyətlə mərhəmət əlaqəsinin qurulması.