Azərbaycan cəmiyyətində əsgərlik mövzusu həm tarixi, həm də müasir baxımdan hər zaman aktual olmuşdur. Əsgərlik təkcə bir borc deyil, vətəndaşlıq məsuliyyəti və milli şüurun formalaşması baxımından da mühüm sosial institut kimi çıxış edir. Hər bir azərbaycanlının həyatında əsgərlik dövrü xüsusi mərhələ kimi xatırlanır və bu mərhələ həm fərdi, həm də kollektiv yaddaşda dərin izlər buraxır. Əsgərlik anlayışı həm dövlətçiliyin möhkəmləndirilməsi, həm də vətənpərvərlik dəyərlərinin yayılması üçün böyük əhəmiyyət daşıyır. Azərbaycanda əsgərlik sisteminin təşkili, qanunvericilik bazası, sosial təminatlar, vətəndaşların hərbi xidmətə münasibəti və ordunun cəmiyyətdəki rolu daim araşdırılan və təkmilləşdirilən sahələrdəndir.
Əsgərlik ənənəsinin tarixi kökləri
Azərbaycanda əsgərlik ənənələrinin kökləri çox qədim dövrlərə gedib çıxır. Orta əsrlərdə sərkərdələrin, qəhrəman döyüşçülərin adları xalq arasında dastanlara çevrilmişdir. Azərbaycan ərazilərində dövlətçiliyin formalaşması ilə bərabər hərbi xidmət anlayışı da inkişaf etmişdir. Qədim türk dövlətlərində və Səfəvilər dövründə ordu və hərbi xidmət xüsusi struktur və qaydalara tabe tutulmuş, cəmiyyətin təhlükəsizliyi və dövlətin müdafiəsi üçün xüsusi institutlar yaradılmışdır. Bu ənənələr zaman keçdikcə yeni məzmuna bürünüb və müasir dövrün tələblərinə uyğunlaşdırılıb.
XIX-XX əsrlərdə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti və Sovet Azərbaycanı dövründə ordu quruculuğu, əsgərlik, hərbi çağırış və ehtiyat sistemləri əsaslı şəkildə inkişaf etdirilib. Azərbaycanın müstəqilliyini bərpa etməsi ilə, milli ordu quruculuğu və hərbi xidmət ənənələri yenidən aktuallaşıb və ölkənin təhlükəsizliyi üçün strateji əhəmiyyət kəsb edib.
Müasir Azərbaycan Respublikasında əsgərlik sistemi
Bu gün Azərbaycan Respublikasında əsgərlik qanunvericilik, sosial və ideoloji baxımdan ciddi şəkildə tənzimlənən bir prosesdir. Hərbi xidmət haqqında qanun və digər normativ aktlar ölkədə əsgərliklə bağlı bütün məsələləri əhatə edir. Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin formalaşması və daim gücləndirilməsi dövlət siyasətinin prioritet istiqamətlərindəndir.
Azərbaycan vətəndaşları üçün əsgərlik ümumilikdə iki əsas forma üzrə həyata keçirilir: həqiqi hərbi xidmət və ehtiyatda olanların çağırışı. Həqiqi hərbi xidmət müddəti əksər hallarda 18 ay, ali təhsil almış şəxslər üçün isə 12 ay müəyyən olunub. Eyni zamanda, könüllü hərbi xidmət və müddətli-müddətsiz hərbi qulluqçular sistemi də fəaliyyət göstərir.
Azərbaycan qanunvericiliyinə əsasən, hərbi xidmətə çağırış ölkə Prezidentinin sərəncamı ilə ildə iki dəfə həyata keçirilir. Çağırış yaşına çatmış vətəndaşların sağlamlığı, təhsili, ailə vəziyyəti nəzərə alınaraq hərbi qeydiyyat aparılır, ehtiyac yarandıqda bir sıra güzəştlər və təxirəsalmalar tətbiq edilir. Eyni zamanda, qadınların da müəyyən sahələr üzrə könüllü hərbi xidmətə qəbul olunması mümkündür.
Əsgərlik dövrünün sosial və psixoloji tərəfləri
Əsgərlik dövrü gənc insanın həyatında xüsusi mərhələ sayılır. Bu dövrdə fərd kollektivdə yaşamağı, intizamlı olmağı, vətənə, dövlətə və ailəyə bağlılığı, liderlik və təşkilatçılıq qabiliyyətini inkişaf etdirir. Orduda xidmət etmək, çətinlikləri dəf etmək, birgə məsuliyyət daşımaq və komandada işləməyi öyrənmək hər bir gəncin xarakterinin formalaşmasına təsir göstərir.
Əsgərlik illəri həmçinin gənclər üçün dostluq, həmrəylik, qarşılıqlı dəstək və milli ruhun yüksəlməsi baxımından dəyərlidir. Hərbi xidmət dövründə qazandıqları həyat təcrübəsi, nizam-intizam və məsuliyyət hissi onların gələcək həyatlarında da mühüm rol oynayır. Bir çox hallarda əsgərlik dövründə yaranan dostluq və qardaşlıq əlaqələri ömürlük davam edir.
Əsgərlik psixoloji baxımdan da gənclərin özünü dərk etməsi, öz imkan və məhdudiyyətlərini başa düşməsi, stresə və yeni vəziyyətlərə uyğunlaşma bacarığını artırması üçün mühüm sınaqdır. Çətinliklərə dözmək, təhlükə qarşısında səbirli və soyuqqanlı olmaq, vətən uğrunda fədakarlıq hissini dərk etmək hər bir əsgərin həyatında mühüm yer tutur.
Əsgərlikdə təlim-tərbiyə və hərbi biliklərin mənimsənilməsi
Azərbaycan ordusunda təlim-tərbiyə prosesi müasir tələblərə uyğun qurulub. Hərbi xidmətə çağırılanlar xüsusi tədris mərkəzlərində ilkin hazırlıq kursları keçir, silah və texnikanın işlənməsi, taktiki, fiziki və nəzəri biliklər üzrə təlimlər alırlar. Əsgərlərə nizamnamələr, hərbi qaydalar, təlimat və təhlükəsizlik məsələləri öyrədilir.
Hərbi təlimin əsas məqsədi gəncləri vətənə sadiq, dözümlü, çevik, peşəkar və intizamlı əsgər kimi yetişdirməkdir. Hərbi hazırlıq zamanı silahlı qüvvələrin strukturu, əməliyyat və təlimat qaydaları, müasir döyüş texnologiyaları, rabitə, xəritə oxuma və komanda idarəçiliyi kimi mühüm bacarıqlar formalaşdırılır. Eyni zamanda, psixoloji dayanıqlılıq və komanda ruhu xüsusi diqqət mərkəzində saxlanılır.
Əsgərlik və vətənpərvərlik dəyərləri
Azərbaycan ordusu milli-mənəvi dəyərlərin qorunmasına, vətənə sədaqətə, dövlətçilik ənənələrinin təbliğinə və milli birliyin möhkəmləndirilməsinə xidmət edir. Əsgərlik təkcə fiziki hazırlıq deyil, həm də ruhun, vətən sevgisinin və milli kimliyin tərbiyəsidir. Ordu hər bir gəncin öz millətinə, torpağına və dövlətinə sədaqət hissini formalaşdıran mühüm institutdur.
Azərbaycanın tarixində əsgərlərin qəhrəmanlıq nümunələri, milli azadlıq və torpaq uğrunda döyüşlər gənc nəsil üçün örnək rolunu oynayır. Xüsusilə, 2020-ci il Vətən Müharibəsi (44 günlük müharibə) dövründə Azərbaycan əsgərinin şücaəti, fədakarlığı və milli birliyi cəmiyyətin ən yüksək dəyərləri kimi tarixə yazılıb. Müasir Azərbaycan əsgəri təkcə öz xalqının deyil, regionun təhlükəsizliyi və sülhün təminatı üçün də mühüm rol oynayır.
Əsgərlikdən sonrakı həyat və sosial təminatlar
Azərbaycan Respublikasında hərbi xidməti başa vuran şəxslər üçün sosial təminatlar, güzəştlər və müxtəlif dövlət proqramları mövcuddur. Onların təhsil almaq, işə qəbul olmaq, güzəştli ipoteka və mənzil proqramlarında iştirak etmək, müxtəlif müavinət və imtiyazlardan yararlanmaq imkanı var. Əsgərlikdən qayıdan gənclər üçün adaptasiya proqramları, peşə hazırlığı və psixoloji dəstək mexanizmləri də yaradılır.
Qazilər və hərbi xidmət zamanı sağlamlığını itirən şəxslər xüsusi dövlət qayğısı ilə əhatə olunur. Eyni zamanda, vəfat edən əsgərlərin ailələri üçün də müxtəlif sosial paketlər tətbiq edilir.
Əsgərliklə bağlı mövcud çağırışlar və problemlər
Əsgərlik sistemi mütəmadi olaraq təkmilləşdirilir və müasir çağırışlara uyğunlaşdırılır. Lakin bəzi problemlər və çağırışlar da mövcuddur. Orduya çağırış zamanı sağlamlıq, ailə və sosial vəziyyət, hərbi təhsilin keyfiyyəti, intizam məsələləri, bəzi hallarda isə fərdi hüquqların pozulması kimi mövzular cəmiyyətin gündəmində olur. Dövlət və ictimai qurumlar bu problemlərin aradan qaldırılması üçün kompleks tədbirlər həyata keçirir.
Müasir dünyada hərbi xidmətə alternativ sivil xidmət, qadınların daha geniş formada orduya cəlb olunması, beynəlxalq təcrübənin tətbiqi kimi yeniliklər də gündəmdədir.
Əsgərlik Azərbaycan cəmiyyətinin milli kimliyində, dövlətçiliyin möhkəmləndirilməsində və vətənpərvərlik dəyərlərinin formalaşmasında mühüm rol oynayan ənənəvi institutdur. Hər bir vətəndaş üçün əsgərlik dövrü yalnız borc və məsuliyyət deyil, həm də həyat məktəbi, vətənə bağlılıq və milli həmrəyliyin təcəssümüdür. Müasir Azərbaycan ordusu güclü, peşəkar və çevik struktura malik olmaqla bərabər, gənclərin tərbiyəsində, vətəndaşların sosial təminatında və milli birliyin qorunmasında aparıcı mövqeyə malikdir. Əsgərlik ənənəsi tarix və müasirliyin vəhdətində yaşayır və gələcək nəsillər üçün örnək olaraq qalır
Ən Çox Verilən Suallar
1. Azərbaycanda əsgərlik neçə yaşda və neçə müddət olur?
Əksər hallarda 18 yaşdan başlayaraq 18 ay, ali təhsilli şəxslər üçün isə 12 ay müddətində hərbi xidmət keçilir.
2. Qadınlar Azərbaycanda hərbi xidmətə cəlb olunurmu?
Bəli, bəzi sahələrdə könüllü olaraq qadınların da hərbi xidmətə cəlb olunması mümkündür.
3. Əsgərlikdən azad olmaq və ya təxirə salmaq mümkündürmü?
Bəli, bəzi hallarda sağlamlıq, ailə vəziyyəti və təhsil səbəbindən təxirəsalma və ya azad olunma mümkündür.
4. Əsgərlikdə hansı təlim və biliklər verilir?
Silah işlətmə, taktiki, fiziki və nəzəri hazırlıq, komanda idarəçiliyi, rabitə, xəritə oxuma kimi biliklər tədris olunur.
5. Hərbi xidmətdən qayıdanlar üçün hansı sosial təminatlar var?
Onlar üçün dövlət proqramları, işə qəbul, təhsil və mənzil proqramlarında üstünlüklər və sosial müavinətlər mövcuddur.
6. Əsgərlik dövrü psixoloji baxımdan hansı təsirə malikdir?
Bu dövr gənclərin xarakterinin möhkəmlənməsi, stresə dözümlülük və kollektivdə işləmə bacarığının formalaşması üçün vacibdir.
7. Azərbaycan ordusunda hansı yeniliklər tətbiq olunur?
Müasir texnologiyaların tətbiqi, peşəkar hazırlıq, sosial təminat və hərbi təlimin təkmilləşdirilməsi əsas yeniliklərdəndir.
8. Əsgərlik borcunu yerinə yetirməyənlərə hansı cəza tədbirləri var?
Qanunvericiliyə əsasən, hərbi xidmətdən yayınan şəxslər inzibati və cinayət məsuliyyəti daşıyırlar.
9. Əsgərlik dostluq və qardaşlıq əlaqələrində hansı rol oynayır?
Əsgərlik dövründə yaranan dostluq və qardaşlıq münasibətləri ömürlük davam edə bilər.
10. Əsgərlik sistemi hansı istiqamətlərdə təkmilləşdirilir?
Beynəlxalq təcrübənin tətbiqi, sosial təminat, alternativ xidmət və gender bərabərliyi istiqamətində davamlı islahatlar aparılır.
