Qulaq insana xarici aləmlə rabitə qurmaqda, sosial əlaqələr yaratmaqda, hərəkət koordinasiyasını təmin etməkdə, hətta emosional və intellektual inkişafda olduqca vacib rol oynayan orqandır. Lakin bu həssas orqanda zamanla yaranan pozuntular günlərlə, aylarla hiss edilmədən irəliləyə və gecikmiş diaqnostika səbəbindən ciddi eşitmə problemlərinə gətirib çıxara bilər. Eşitmə qabiliyyətində azalma və ya qeyri-normal səslərin qəbul edilməsi həm uşaqlarda, həm də böyüklərdə həyat keyfiyyətinə mənfi təsir göstərir. Bu səbəbdən qulaqla bağlı hər hansı bir narahatlıqda vaxtında həkimə müraciət edib eşitmə testindən keçmək tövsiyə olunur.
Eşitmə testi nədir?
Eşitmə testi qulağın səs qəbul etmə qabiliyyətinin qiymətləndirilməsi üçün istifadə olunan tibbi prosedurdur. Bu testlər vasitəsilə həkimlər insanın müxtəlif tezliklərdə səsləri necə eşitdiyini müəyyən edirlər. Testlərin əsas məqsədi eşitmə itkisi olub-olmadığını, varsa bunun dərəcəsini və tipini müəyyən etməkdir. Müasir texnologiyalar sayəsində eşitmə testləri dəqiq nəticələr verir və diaqnozun qoyulmasına yardımçı olur.
Bu testlər həm profilaktik məqsədlə, həm də konkret şikayətlərin səbəbini öyrənmək üçün tətbiq edilir. Uşaqlarda danışıq qüsurları, böyüklərdə isə başgicəllənmə, qulaqda uğultu və səsləri seçməkdə çətinlik şikayətləri eşitmə testinin aparılmasına əsas göstəricilərdir.
Eşitmə testi necə edilir?
Eşitmə testləri xüsusi təchiz olunmuş audioloji kabinetlərdə aparılır. Prosedur zamanı şəxs səs keçirməyən otaqda oturur və qulaqlarına qulaqcıq taxılır. Qulaqcıqlar vasitəsilə fərqli tezliklərdə və fərqli səslərlə siqnallar verilir. Testi aparan şəxs dinləyicidən hər dəfə bir səs eşitdiyində düyməyə basmağını və ya əli ilə bildirməyini istəyir.
Ən geniş yayılmış test növü “saf ton audiometriyası”dır. Bu zaman hər iki qulaq fərqli şəkildə yoxlanılır və nəticələr audiogramda qeyd olunur. Həmçinin bəzi hallarda əlavə olaraq timpanometriya, ABR (Auditor Beyin Cevabı) və OAE (Otoakustik Emissiya) testləri də tətbiq olunur.
Eşitmə testi ağrılıdırmı?
Eşitmə testləri tamamilə ağrısız, təhlükəsiz və qeyri-invaziv prosedurlardır. Bu testlər heç bir dərman istifadəsi və ya fiziki müdaxilə tələb etmir. Test zamanı sadəcə fərqli səslərin eşidilib cavab verilməsi tələb olunur. Uşaqlar, körpələr və yaşlı şəxslər belə bu proseduru rahatlıqla keçə bilirlər. Test zamanı yaranan yüngül diskomfort yalnız ilk dəfə testdən keçənlərdə müşahidə oluna bilər və bu da təbii hal sayılır.
Eşitmə testi harada edilir?
Eşitmə testləri əsasən otorinolarinqoloqların (LOR) çalışdığı tibb mərkəzlərində, dövlət və özəl xəstəxanalarda, eləcə də audioloji klinikalarda aparılır. Böyük şəhərlərdə – Bakı, Gəncə, Sumqayıt və digər bölgələrdə fəaliyyət göstərən audioloji mərkəzlərdə bu testlər professional şəkildə həyata keçirilir. Bəzi özəl klinikalarda evdə eşitmə testi də təklif olunur, bu isə hərəkət məhdudiyyəti olan şəxslər və körpə uşaqlar üçün xüsusilə əlverişlidir.
Eşitmə testi qiyməti
Eşitmə testlərinin qiyməti tətbiq olunan metodikaya, klinikanın statusuna və şəhərin iqtisadi səviyyəsinə görə dəyişə bilər. Azərbaycanda adi saf ton audiometriya testi 20-40 AZN aralığında dəyişir. ABR və OAE kimi daha inkişaf etmiş testlərin qiyməti isə 50-100 AZN və ya daha çox ola bilər. Əgər testlər dövlət müəssisələrində aparılırsa, müəyyən yaş qrupları və ya sosial statuslu şəxslər üçün bu xidmət ödənişsiz də təqdim oluna bilər.
Körpələr və yenidoğulmuşlar üçün eşitmə testi
Körpələrdə eşitmə qabiliyyətinin erkən mərhələdə qiymətləndirilməsi onların nitq və psixomotor inkişafı üçün həyati əhəmiyyət daşıyır. Yenidoğulmuş uşaqlar üçün aparılan eşitmə testləri xüsusi avadanlıqlarla həyata keçirilir. Bu testlər arasında ən geniş yayılmışı ABR (Auditory Brainstem Response) və OAE testləridir.
OAE testi zamanı uşağın qulağına zəif səslər verilir və qulaqda əks olunan cavablar ölçülür. ABR testində isə uşaq yatarkən baş nahiyəsinə yerləşdirilən elektrodlar vasitəsilə beyin reaksiyaları qeydə alınır. Bu üsullar körpənin aktiv iştirakı olmadan tətbiq olunduğuna görə etibarlılığı yüksəkdir.
Eşitmə testinin nəticələri və onların şərhi
Test nəticələri audiogram adlanan qrafik vasitəsilə təqdim olunur. Bu qrafikdə səsin tezliyi (Hz) və səsin intensivliyi (dB) əks olunur. Sağlam eşitmə qabiliyyətinə malik şəxslərdə audiogramda göstəricilər 0-20 dB aralığında olur. 20-40 dB arasında olan göstəricilər yüngül eşitmə itkisindən, 40-60 dB orta, 60-80 dB ağır və 80 dB-dən yuxarı olanlar isə dərin eşitmə itkisinə işarə edir.
Nəticələrin düzgün şərhi yalnız təcrübəli LOR həkim və ya audioloq tərəfindən həyata keçirilməlidir. Əgər test nəticəsində ciddi pozuntu aşkarlanarsa, əlavə müayinələr və müalicə planı hazırlanır. Bəzi hallarda eşitmə cihazı istifadəsi və ya cərrahi müdaxilə tövsiyə oluna bilər.
Eşitmə testlərinin əsas növləri: ABR, OAE, saf ton audiometriya və timpanometriya
ABR (Auditor Beyin Cevabı) testi – bu test beyində səsə qarşı yaranan neyroelektrik impulsların ölçülməsi ilə həyata keçirilir. Körpələr və nitq problemi olan uşaqlarda geniş istifadə olunur.
OAE (Otoakustik Emissiya) testi – daxili qulağın cavab reaksiyasını ölçür. Adətən yeni doğulmuş uşaqlarda istifadə edilir və erkən diaqnostika üçün çox əhəmiyyətlidir.
Saf ton audiometriyası – fərqli tezlikli səs siqnallarının eşidilib-eşidilmədiyi qeyd olunur. Bu test daha çox böyüklərdə və aktiv iştirak edə bilən uşaqlarda tətbiq edilir.
Timpanometriya – orta qulaq təzyiqinin və qulaq pərdəsinin hərəkətliliyinin ölçülməsi üçün istifadə olunur. Orta qulaqda maye, iltihab və ya boru disfunksiyası bu testlə aşkarlanır.
Evdə eşitmə testi və texnoloji imkanlar
Texnologiyanın inkişafı sayəsində artıq evdə istifadə oluna biləcək mobil tətbiqlər və daşıma qurğuları mövcuddur. Bu cür testlər əsasən ilkin diaqnostik məqsəd daşıyır və həkim müayinəsini əvəz etmir. Mobil tətbiqlər vasitəsilə müxtəlif tezlikli səslər verilir və istifadəçi onların eşidilib-eşidilmədiyini qeyd edir. Bu testlər bəzən yaşlılar və hərəkət məhdudiyyəti olanlar üçün faydalıdır.
Bununla yanaşı, bəzi özəl klinikalar da evdə eşitmə testi xidməti təklif edir. Peşəkar avadanlıqlarla gələn mütəxəssislər testləri ev şəraitində aparır və nəticələri yerindəcə izah edirlər. Bu xidmətin qiyməti klinik testlərdən daha yüksək ola bilər, lakin rahatlıq baxımından üstünlük təşkil edir.
Eşitmə cihazı testi və uyğun cihaz seçimi
Eşitmə testlərinin nəticələrinə əsasən bəzi şəxslərə eşitmə cihazı təyin oluna bilər. Bu zaman əlavə olaraq eşitmə cihazı testi aparılır. Bu test vasitəsilə cihazın uyğun tezliklərdə işləməsi, səsləri aydın və rahat ötürməsi yoxlanılır. Cihaz seçimi insanın ehtiyaclarına, eşitmə itkisinin səviyyəsinə və həyat tərzinə uyğun həyata keçirilir.
Müasir eşitmə cihazları smart texnologiyalarla təchiz olunub, Bluetooth vasitəsilə telefonlara qoşula, səs tənzimlənməsini avtomatik edə bilir. Bu cihazlar gündəlik həyat keyfiyyətini ciddi şəkildə artırır və sosial izolyasiyanın qarşısını alır.
İctimai səhiyyədə eşitmə testinin rolu
Eşitmə testləri yalnız fərdi diaqnostika vasitəsi deyil, ictimai səhiyyə siyasətində də mühüm yer tutur. Xüsusilə məktəblərdə, uşaq bağçalarında və yaşlılar evində aparılan kütləvi eşitmə testləri erkən diaqnostika və müdaxilə üçün effektiv üsuldur. Eşitmə problemi vaxtında aşkarlandıqda, təhsil və psixoloji problemlərin qarşısı alına bilər.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı hər il minlərlə insanın vaxtında eşitmə testindən keçmədiyinə görə cəmiyyətə inteqrasiyada çətinlik yaşadığını bildirir. Bu baxımdan Azərbaycanda da geniş profilaktik proqramların tətbiqi, valideynlərin maarifləndirilməsi və uşaq müəssisələrində mütəmadi eşitmə testlərinin keçirilməsi tövsiyə olunur.
Eşitmə testləri qulaq sağlamlığının dəyərləndirilməsi və həyat keyfiyyətinin qorunması baxımından əvəzolunmaz rol oynayır. Həm körpələrdə, həm uşaqlarda, həm də böyüklərdə bu testlərin vaxtında aparılması ciddi eşitmə problemlərinin qarşısını ala bilər. Testlərin geniş çeşidi – saf ton audiometriya, ABR, OAE, timpanometriya və digərləri – dəqiq diaqnostika imkanı yaradır. Müasir cihaz və texnologiyalar, eləcə də evdə test imkanları bu sahəni daha da əlçatan edib. Eşitmə problemi hər kəsin başına gələ bilər, amma vaxtında atılan addımla bu problemi minimuma endirmək mümkündür.
Ən çox verilən suallar
- Eşitmə testi nədir?
Eşitmə testi qulağın səsləri qəbul etmə qabiliyyətini qiymətləndirən tibbi prosedurdur. - Eşitmə testi necə keçirilir?
Xüsusi cihazlar və qulaqcıqlar vasitəsilə səs siqnalları verilir və insanın cavabı qeyd olunur. - Eşitmə testi ağrılıdırmı?
Xeyr, test tamamilə ağrısız və təhlükəsizdir. - Körpələrə eşitmə testi necə edilir?
OAE və ABR testləri vasitəsilə, uşağın aktiv iştirakı olmadan həyata keçirilir. - Eşitmə testi harada edilə bilər?
Audioloji klinikalarda, LOR həkimlər tərəfindən, dövlət və özəl xəstəxanalarda. - Eşitmə testi qiyməti nə qədərdir?
Qiymətlər 20-100 AZN arasında dəyişə bilər, testin növündən və mərkəzdən asılı olaraq. - Eşitmə testinin nəticələri necə oxunur?
Nəticələr audiogramla təqdim olunur və həkim tərəfindən şərh edilir. - Evdə eşitmə testi mümkündürmü?
Bəli, bəzi tətbiqlər və klinik xidmətlər vasitəsilə evdə test mümkündür. - Hər yaşda eşitmə testi edilə bilərmi?
Bəli, yeni doğulmuşlardan tutmuş yaşlılara qədər hər kəsə tətbiq oluna bilər. - İctimai səhiyyədə eşitmə testi nə üçün vacibdir?
Erkən diaqnostika və müdaxilə üçün, xüsusilə uşaq və yaşlı əhali qruplarında profilaktik baxımdan əhəmiyyətlidir.
