Ətayə Əliyeva: Teatr Karyerası, Televiziya Yaradıcılığı

Azərbaycan səhnə sənətinin inkişaf tarixində iz buraxmış sənətkarlar arasında Ətayə Əliyeva xüsusi yer tutur. Onun istedadı, sənətə bağlılığı və canlandırdığı obrazların dərinliyi təkcə dövrünün deyil, ümumilikdə milli teatr və kino mədəniyyətinin formalaşmasında mühüm rol oynamışdır. Ətayə Əliyeva öz dövrünün parlaq aktrisalarından biri kimi səhnədə yaratdığı qəhrəmanları ilə tamaşaçının yaddaşında silinməz izlər buraxmış, eyni zamanda kinoda da bir çox obrazlarla tanınaraq geniş auditoriyanın sevgisini qazanmışdır.

Onun həyat yolu həm zəhmətə, həm fədakarlığa əsaslanan örnək bir sənətkar portreti yaradır. Bu portret sadəcə bir aktrisanın deyil, eyni zamanda Azərbaycan qadınının incə, zəhmətkeş və mədəniyyətə bağlı simasını özündə ehtiva edir. Ətayə Əliyeva təkcə səhnədə deyil, həyatda da bir örnək idi. Onun sənətə olan sədaqəti, ailəsinə bağlılığı və milli dəyərlərə hörməti bu gün də ehtiramla yad edilir.

Erkən Həyat və Təhsil Yolu

Ətayə Qulam qızı Əliyeva 2 may 1920-ci ildə Türkmənistanın Poltoratsk şəhərində dünyaya gəlmişdir. Valideynləri Azərbaycan köklərinə bağlı ailə idi və onun erkən yaşlarından etibarən sənətə marağı ailəsində müsbət qarşılanırdı. Uşaqlıq illərində səhnə sənətinə duyduğu maraq onu ilk dəfə teatrla tanış etmişdir. Hələ 13 yaşında olarkən Aşqabadda fəaliyyət göstərən Azərbaycan Musiqili Dram Teatrında “Aşıq Qərib” tamaşasında ilk dəfə səhnəyə çıxmışdır. Bu debüt onun gələcək sənət yoluna istiqamət vermiş və səhnə ilə bağlarını daha da möhkəmləndirmişdir.

1935-ci ildə o, Bakıya gələrək Teatr Texnikumuna daxil olur. Burada dövrünün tanınmış müəllimləri, xüsusilə də Fatma Qədrinin rəhbərlik etdiyi dərnəklər onun sənət yönümünü dəqiq müəyyənləşdirmişdir. Təhsil aldığı illərdə həm texniki, həm də nəzəri biliklərə yiyələnmiş, tələbə olarkən artıq səhnəyə çıxmağa başlamışdır. Bu illər Ətayənin formalaşmasında əhəmiyyətli mərhələ hesab olunur.

Peşəkar Teatr Karyerası

Ətayə Əliyevanın peşəkar teatr fəaliyyəti 1936-cı ildən başlayır. Həmin il o, İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrına dəvət olunur. Bu teatrda uzun illər fəaliyyət göstərərək Azərbaycanın klassik və müasir dramaturgiyasının ən önəmli əsərlərində baş rollarda çıxış etmişdir. İrəvan səhnəsində canlandırdığı obrazlar arasında Cəfər Cabbarlının “Sevil”, “Almaz”, “Od gəlini” kimi pyeslərindəki qəhrəman qadın obrazları xüsusi qeyd olunmalıdır. O, yalnız əzmkarlığı ilə deyil, eyni zamanda daxili psixoloji vəziyyəti səhnəyə doğru çatdırmaq bacarığı ilə də fərqlənmişdir.

1948–1949-cu illərdə Ətayə Əliyeva Gəncə Dövlət Dram Teatrına dəvət almışdır. Burada fəaliyyət göstərdiyi illər ərzində də o, teatrın aparıcı aktrisalarından biri olmuş, müasir və klassik rollarda uğurla çıxış etmişdir. “Almaz”, “Sara”, “Gültəkin” kimi obrazları ilə həm tənqidçilərin, həm də tamaşaçıların rəğbətini qazanmışdır. Gəncə teatrında onun səhnə dili, jest və mimikası daha da cilalanmış, aktyor məharəti zirvəyə çatmışdır.

1956-cı ildə isə Ətayə Əliyeva Bakı Dövlət Akademik Dram Teatrına dəvət olunur və bu teatrda ömrünün sonunadək fəaliyyət göstərir. Burada o, Azərbaycan, rus və dünya dramaturgiyasına aid olan bir çox əsərlərdə iştirak etmiş, səhnəyə yüksək peşəkarlıqla çıxmışdır. Onun canlandırdığı obrazlar arasında “Pəri cadu”, “İkinci səs”, “Sən həmişə mənimləsən” kimi tamaşalardakı rolları xatırlanmağa layiq nümunələrdəndir.

Kino və Televiziya Yaradıcılığı

Ətayə Əliyevanın sənət fəaliyyəti təkcə teatrla məhdudlaşmırdı. O, həm də Azərbaycan kinosunun inkişafında fəal iştirak edən aktrisalardan biri olmuşdur. Kinoya gəlişi ilə yeni bir mərhələ başlanmış, geniş kütləyə tanınmağa başlamışdır. O, “Bizim küçə” filmində Bəyim xala, “Telefonçu qız” filmində Simuzər, “Uşaqlığın son gecəsi” filmində Mənsurə və “Dağlarda döyüş” filmində ana obrazı ilə böyük tamaşaçı sevgisi qazanmışdır.

Xüsusilə 1959-cu ildə çəkilmiş “Onu bağışlamaq olarmı?” filmində iki fərqli qadın obrazını – leytenant Qarayeva və Sara xalanı – canlandıraraq aktyor ustalığının zirvəsini nümayiş etdirmişdir. Eyni filmdə iki bir-birindən tamamilə fərqli qadını fərqli xarakterlərlə təqdim etməsi onun psixoloji aktyorluq məktəbinin parlaq nümunəsidir.

Ətayə Əliyeva eyni zamanda radio və televiziya sahəsində də fəal olmuşdur. O, radio tamaşalarda iştirak etmiş, televiziya səhnələrində çıxış edərək tamaşaçılara evdən çıxmadan sənəti sevdirmişdir.

Ailə Həyatı və Sənət İrsinin Davamçılığı

Ətayə Əliyeva ailə həyatında da sənətə sadiq qalmış, həyat yoldaşı tanınmış teatr aktyoru Həsənağa Mirzəyev olmuşdur. Bu sənət ailəsi Azərbaycanın mədəniyyət tarixində xüsusi yer tutur. Onların bu izdivacından iki oğul dünyaya gəlmişdir: Ramiz Həsənoğlu və Rauf Mirzəyev. Hər iki övlad valideynlərinin sənət yolunu davam etdirərək biri rejissor, digəri aktyor kimi Azərbaycan mədəniyyətinə öz töhfələrini vermişdir. Bu, Ətayə xanımın təkcə öz dövrünə deyil, gələcək nəsillərə də təsir etdiyini göstərən əlamətdar faktdır.

Sağlamlıq Problemləri və Son Günləri

Həyatının son illərində Ətayə Əliyeva bir sıra sağlamlıq problemləri ilə qarşılaşmışdır. O, öd kisəsi və qan təzyiqi ilə bağlı xroniki xəstəliklərdən əziyyət çəkmişdir. Səhnədə son çıxışlarını məhz bu səbəbdən tədricən azaltsa da, heç vaxt sənətə olan marağını və sevgisini itirməmişdir.

6 aprel 1995-ci ildə Bakı şəhərində vəfat etmiş və Yasamal qəbiristanlığında dəfn olunmuşdur. Onun ölümü Azərbaycan sənəti üçün böyük itki kimi qiymətləndirilmişdir.

Yaddaşlarda Yaşayan İrs

Ətayə Əliyevanın sənət irsi bu gün də yaşayır. Onun çıxış etdiyi tamaşalar, oynadığı kino obrazları, radiodakı səsi və televiziya görüntüləri hələ də sənətsevərlər tərəfindən sevgi ilə xatırlanır. Onun 105 illik yubileyi münasibətilə keçirilən tədbirlər, çap olunan kitablar və xatirə sərgiləri bir daha onun sənət irsinin əvəzsiz olduğunu sübut edir.

Ətayə Əliyeva sadəcə səhnədə oynayan bir aktrisa deyil, o, Azərbaycan qadınının mədəniyyətə, sənətə, ailəyə və millətə olan sədaqətinin simvoludur.

Ən Çox Verilən Suallar