Əttəhiyyatu: Dua,Ayə

İslam ibadətlərində hər bir duanın, ayənin və zikrin özünəməxsus mənası və ruhani dəyəri vardır. Bu dualar arasında xüsusilə “Əttəhiyyatu” duası mühüm yer tutur. Namazın vacib hissələrindən biri olan bu dua, yalnız mətn olaraq deyil, həm də mənəvi məna baxımından müsəlmanların diqqət yetirməli olduğu zikrlərdəndir. Əttəhiyyatu duası həm Allah-Təalanı ucaldır, həm də Peyğəmbərə (s) salam göndərməklə ümmət və rəsul arasında ruhani bağ yaradır. Bu məqalədə əttəhiyyatu duasının mənası, tarixi, dini və mənəvi əhəmiyyəti, tərcüməsi, oxunma qaydası, duaların mənbəyi və namazdakı rolu barədə ətraflı və təsdiqli məlumat veriləcək.

Əttəhiyyatu nədir?

Əttəhiyyatu — İslam namazının oturuş hissəsində oxunan vacib dualardan biridir. Bu dua Təşəhhüd (təşəhhüd – şəhadət gətirmək) adlanan hissədə yer alır. Ərəb dilindən tərcümədə “Əttəhiyyat” sözünün kökü “təhiyyə” – salam, hörmət, təzim sözündəndir. Bu, Allaha tərif, salam və dua etmə formasını özündə ehtiva edir.

Əttəhiyyat duasının tam mətni

Əttəhiyyatu duasının ərəbcə orijinal mətni belədir:

“At-tahiyyātu lillāhi was-salawātu wat-tayyibāt, assalāmu ‘alayka ayyuhan-nabiyyu wa rahmatullāhi wa barakātuh, assalāmu ‘alaynā wa ‘alā ‘ibādillāhis-sālihīn. Ashhadu allā ilāha illallāh wa ashhadu anna Muhammadan ‘abduhū wa rasūluh.”

Bu dua namazın ikinci rükətindən sonra (təşəhhüd oturuşunda) oxunur. Dörd rükətli namazlarda həm ikinci, həm də sonuncu rükətdə bu dua vacib şəkildə yer alır.

Əttəhiyyat duasının mənası və tərcüməsi

Bu duanın azərbaycanca tərcüməsi aşağıdakı kimidir:

“Bütün salamlar, dualar və gözəl sözlər Allaha məxsusdur. Ey Peyğəmbər! Sənə salam olsun, Allahın mərhəməti və bərəkəti də sənin üzərinə olsun. Salam olsun bizə və Allahın saleh qullarına! Mən şahidlik edirəm ki, Allahdan başqa ilah yoxdur və şahidlik edirəm ki, Məhəmməd Onun qulu və elçisidir.”

Bu dua bir neçə mühüm komponentdən ibarətdir:

• Allahı ucaldan ifadələr
• Peyğəmbərə (s) salam
• Bütün saleh möminlərə dua
• Tövhid (Allahın təkliyinə) və risalət (peyğəmbərliyə) şəhadət

Əttəhiyyatu harada oxunur?

Əttəhiyyatu duası hər bir müsəlmanın gündəlik qıldığı namazın təşəhhüd oturuşunda oxunur. Namazın ikinci rükətindən sonra təşəhhüdə oturulur və bu dua deyilir. Əgər namaz dörd və ya üç rükətdən ibarətdirsə, həm ikinci, həm də son rükətdə bu dua təkrarlanır. Tək rükətli vitir və iki rükətli sübh namazlarında isə yalnız bir dəfə oxunur.

Əttəhiyyatu namazın hansı hissəsindədir?

Namazın təşəhhüd mərhələsində, yəni rükətlərin sonunda və ya ortasında oturaraq bu dua oxunur. Bu hissə “Qa’də” və ya “Təşəhhüd” adlanır və dua burada deyilir. Əttəhiyyatu duasından sonra “Salavat” və “Rabbənə ətina” duaları da əlavə olunur.

Əttəhiyyat duasının tarixi və mənbəyi

Əttəhiyyatu duasının əsası Peyğəmbər Məhəmmədin (s) merac gecəsində Allahla görüşü zamanı qoyulmuşdur. Rəvayətlərə görə, meracda Peyğəmbər (s) Allaha salam verdikdə, Allah ona cavab olaraq salam və bərəkət göndərmişdir. Bu dialoq daha sonra namazın təşəhhüd hissəsində dua formasında müsəlmanlara təqdim edilmişdir.

Əbu Hureyrə, İbn Məsud, Aişə və digər səhabələrdən bu dua ilə bağlı hədislər rəvayət olunmuşdur. Hədis mənbələrində müxtəlif varyantları olsa da, əsas mətn məhz bu şəkildə formalaşmışdır və ümmətin böyük əksəriyyəti tərəfindən qəbul edilmişdir.

Əttəhiyyatın əhəmiyyəti

Əttəhiyyatu duası ibadət baxımından olduqca vacibdir. Çünki:

• Namazın etibarlı olması üçün bu dua vacibdir;
• İman əqidəsinin əsası olan tövhid və risalətə şəhadət bu duada ifadə olunur;
• Allah və Peyğəmbər arasındakı münasibət, həmçinin ümmətin saleh bəndələrə duası burada təcəssüm olunur;
• Ruhani mənada insanın Allaha yönəlməsi və Ona tərif ifadə etməsi kimi yüksək mənalar ehtiva edir.

Əttəhiyyatın fəzilətləri

• Bu dua namazın şərtlərindən biri sayılır və vacib elementlərdən biridir.
• Əttəhiyyatu, Allahla qulun görüş nöqtəsi hesab olunur.
• Hər bir müsəlmanın gün ərzində təkrar etdiyi və mənəvi enerjisini artıran dua sayılır.
• Peyğəmbərə salam göndərmək savab qazandırır və onun şəfaətini cəlb edir.

Əttəhiyyatın söz-söz tərcüməsi

1. At-tahiyyātu – Təriflər, salamlar
2. Lillāhi – Allaha məxsusdur
3. Was-salawātu – Dualar
4. Wat-tayyibāt – Gözəl sözlər və əməllər
5. Assalāmu ‘alayka – Sənə salam olsun
6. Ayyuhan-nabiyyu – Ey Peyğəmbər
7. Wa rahmatullāhi – Allahın mərhəməti
8. Wa barakātuh – Və bərəkəti
9. Assalāmu ‘alaynā – Bizə də salam olsun
10. Wa ‘alā ‘ibādillāhis-sālihīn – Və Allahın saleh bəndələrinə
11. Ashhadu – Mən şahidlik edirəm
12. Allā ilāha illallāh – Allahdan başqa ilah yoxdur
13. Wa ashhadu – Və şahidlik edirəm
14. Anna Muhammadan – Ki, Məhəmməd
15. ‘Abduhū wa rasūluh – Onun qulu və elçisidir

Əttəhiyyat və Peyğəmbərə salam

Əttəhiyyatu duasının əsas hissələrindən biri Peyğəmbər Məhəmmədə (s) salam göndərməkdir. Bu salam həm duanın ruhani gözəlliyini artırır, həm də imanlı insanın rəsula olan sevgisini və hörmətini göstərir. İslamda Peyğəmbərə salavat gətirmək savab əməllərdən hesab olunur.

Əttəhiyyat haqqında hədislər

1. İbn Məsud (r.a) rəvayət edir ki, Peyğəmbər (s) onlara təşəhhüdü öyrədərək dedi:“Təşəhhüd belə deyilir: Əttəhiyyatu lillahi…”
2. İmam Nəvəvi “Riyazus-Salihin”də qeyd edir ki, təşəhhüd duası müsəlmanın etiqadının bir ifadəsi kimi namazda vacib yer tutur.

Əttəhiyyatu duası təkcə bir mətn deyil, ruhani bir yüksəliş vasitəsidir. Namazın qəlbi hesab olunan bu dua, müsəlmanı Allahla daha dərin bir bağla birləşdirir, onu rəsul və digər möminlərlə mənəvi birliyə gətirir. Bu duada Allaha olan sevgini, Peyğəmbərə olan hörməti və ümumilikdə müsəlmanların bir-birinə olan duasını görmək mümkündür. Əttəhiyyatu duasını anlayaraq oxumaq, namazın ruhunu daha dərin yaşamağa imkan verir. Bu dua həm tövhid inancını, həm rəsulun risalətini, həm də İslamın əsas ruhunu özündə cəmləyir. Beləliklə, hər bir mömin bu duanı yalnız əzbərləməli deyil, həm də onu qəlbi ilə hiss etməlidir.

Ən Çox Verilən Suallar