Müasir şəhər mühitində, xüsusilə də Azərbaycanda son illər tikinti və təmir xidmətlərinə olan tələbat sürətlə artıb. Mənzil, ofis və digər obyektlərin bərpası, yenilənməsi, təmir və tikintisi prosesi artıq yalnız ustaların və ya briqadaların işi ilə məhdudlaşmır. Peşəkar yanaşma, materialların keyfiyyəti, işin vaxtında və düzgün aparılması kimi tələblər getdikcə daha vacib yer tutur. Bütün bu amillər hüquqi müstəvidə tənzimlənmiş, müştəri və icraçı arasında aydın öhdəlikləri olan təmir-tikinti müqaviləsinin hazırlanmasını zəruri edir.
Müqaviləsiz aparılan işlər nəticəsində tərəflər tez-tez maliyyə və hüquqi risklərlə, keyfiyyət və vaxt gecikmələri, əlavə xərclər və öhdəliklərin pozulması kimi ciddi problemlərlə üzləşirlər. Təmir və tikinti müqaviləsi isə hüquqi müdafiə, şəffaflıq, dəqiq planlama və işin keyfiyyətinə zəmanət baxımından ən effektiv vasitədir. Bu yazıda təmir-tikinti müqaviləsinin mahiyyəti, əsas maddələri, risklərdən qorunmaq üçün praktik nüanslar və Azərbaycan qanunvericiliyinin bu sahədə tələbləri geniş və ətraflı araşdırılır.
Təmir-Tikinti Müqaviləsinin Əhəmiyyəti və Zəruriliyi
Təmir-tikinti müqaviləsi tərəflər arasında rəsmi razılaşma sənədidir. Müqavilə təkcə işin başlanmasını deyil, bütün mərhələlərini, icraçı və sifarişçinin öhdəliklərini, tərəflərin hüquq və məsuliyyətini, ödəmə qaydalarını, iş qrafikini, istifadə olunan materialların keyfiyyətini və digər mühüm məsələləri dəqiq şəkildə əks etdirir. Ən vacib məqam, belə bir hüquqi sənədin tərəfləri qeyri-müəyyənliklərdən, əsassız iddialardan və mümkün risklərdən qorumasıdır.
Müqavilə bağlanmadıqda sifarişçi və icraçı arasında yaranan mübahisələrin həlli çətinləşir. Müştəri pulunun qarşılığında hansı işləri və hansı keyfiyyətdə alacağını, icraçı isə hansı şərtlərlə ödənişini alacağını və hüquqlarının necə qorunacağını açıq şəkildə bilməlidir. Bu səbəbdən təmir və tikinti işlərinə başlamazdan əvvəl yazılı müqavilənin bağlanması tövsiyə olunur və mütləq tələbə çevrilib.
Təmir-Tikinti Müqaviləsinin Əsas Maddələri
Əsl peşəkar və hüquqi baxımdan düzgün tərtib edilmiş təmir-tikinti müqaviləsində bir sıra əsas məqamlar mütləq öz əksini tapmalıdır:
- Tərəflərin tam identifikasiyası – İcraçının (şirkət, fərdi sahibkar və ya usta) və sifarişçinin (müştərinin) tam adı, ünvanı, VÖEN və digər rekvizitləri göstərilir.
- Mövzu və işin həcmi – Müqavilə üzrə hansı obyektin, hansı sahəsinin, hansı işlərin görüləcəyi konkret qeyd olunmalıdır.
- Materiallar və avadanlıqlar – İstifadə olunacaq materialların növü, keyfiyyəti, kim tərəfindən təmin ediləcəyi və sertifikat tələbləri dəqiq yazılır.
- İşin icra müddəti və mərhələləri – İşə başlama və bitmə tarixi, mərhələli icra planı və gecikməyə görə məsuliyyət açıqlanır.
- Qiymət, ödəniş və hesablaşma qaydası – İcra üçün ümumi və ya mərhələli məbləğ, ilkin ödəniş, ödəniş qrafiki, əlavə iş və xərclərin hesablanması mexanizmi göstərilir.
- Zəmanət və keyfiyyət tələbləri – Görülən işə və istifadə olunan materiallara zəmanət müddəti, keyfiyyət standartları yazılır.
- Tərəflərin hüquq və öhdəlikləri – Hər iki tərəfin hüquqları və icra etməli olduğu öhdəliklər maddə-maddə qeyd olunur.
- Mübahisələrin həlli – Mübahisəli hallarda sülh yolu ilə, mümkün olmazsa məhkəmə qaydasında həll prinsipi göstərilir.
- Fövqəladə hallar və force-major – Təbii fəlakət, kənar təsirlər və gözlənilməz hallarda tərəflərin məsuliyyəti izah edilir.
- Əlavə şərtlər və əlavələr – Təmir prosesində əlavə işlərin görülməsi, dəyərləndirilməsi və təsdiqi qaydası, digər xüsusi şərtlər.
Bunlar müqavilənin hüquqi cəhətdən etibarlı və sonradan problem yaratmaması üçün vacib bəndlərdir. Müqavilənin hər iki tərəf üçün aydın olması, imzalanmadan əvvəl bütün şərtlərin detallı izahı və razılaşdırılması əsasdır.
Təmir-Tikinti Müqaviləsində Ən Çox Qarşılaşılan Risklər və Problemlər
Təcrübə göstərir ki, yazılı müqavilə olmadıqda və ya standart müqavilə şablonları istifadə olunduqda bir sıra risklər ortaya çıxır. Ən çox rast gəlinən problemlərə aşağıdakılar daxildir:
- Görülən işin keyfiyyətsiz və ya gecikmiş tamamlanması
- Materialların dəyişdirilməsi, aşağı keyfiyyətli məhsulların istifadəsi
- Əlavə xərclərin və “gizli” ödənişlərin ortaya çıxması
- Ödənişin gecikdirilməsi və ya tam alınmaması
- İş bitdikdən sonra zəmanət və təmir sonrası dəstəyin verilməməsi
- Mübahisələrin məhkəmə və ya arbitrajda uzanması
Bütün bu risklərin qarşısını almaq üçün hüquqi cəhətdən düzgün, əhatəli və dəqiq hazırlanmış müqavilə vacibdir. Xüsusilə böyük məbləğli, uzunmüddətli və kompleks işlər üçün təmir-tikinti müqaviləsi hüquqşünas və ya təcrübəli ekspert tərəfindən yoxlanılmalıdır.
Müqavilə Bağlayarkən Diqqət Ediləcək Hüquqi Nüanslar
Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsində və aidiyyəti qanunvericilik aktlarında təmir-tikinti müqaviləsi üçün əsas hüquqi tələblər müəyyən edilib. Müqavilənin mütləq yazılı formada tərtib olunması və tərəflər tərəfindən imzalanması vacibdir. İcraçı hüquqi şəxsdirsə, möhür və vəkalətnamə əsasında imza, fiziki şəxsdirsə, şəxsiyyət vəsiqəsi əsasında imza atılır.
Tərəflər müqavilənin hər bir bəndini diqqətlə oxumalı, razılaşdırmalı və ehtiyac olarsa hüquqi məsləhət almalıdır. İşin həcmi və məbləği böyükdürsə, notariusda təsdiqləmə və ya ekspert rəyi almaq da məqsədəuyğundur.
Zəmanət və Keyfiyyət Standartları
Yaxşı müqavilədə görülən iş və materiallar üçün zəmanət müddəti göstərilir. Zəmanət dövrü ərzində aşkarlanan çatışmazlıqlar icraçı tərəfindən aradan qaldırılmalıdır. Əlavə olaraq, istifadə olunan materiallar üçün istehsalçı sertifikatı və keyfiyyət pasportu tələb olunmalıdır. Zəmanət müddəti və şərtləri işin növünə və şirkətin siyasətinə görə dəyişə bilər, amma ən azı 1 il zəmanət adi təmir işlərində norma hesab edilir.
Ödəniş və Hesablaşmaların Şəffaflığı
Ödəniş mexanizmi müqavilədə detallı göstərilməlidir: ilkin ödəniş, işin mərhələlər üzrə qəbulu və ödənişi, əlavə xərclərin necə hesablacağı açıq şəkildə izah olunmalıdır. Sənədsiz və ya şifahi razılaşmalar mübahisə yarandıqda sübut kimi qəbul edilmir. Ən optimal üsul, ödənişlərin bank yolu ilə və ya rəsmi qəbzlə aparılmasıdır.
Təmir-tikinti müqaviləsi hüquqi baxımdan təhlükəsiz, maddi baxımdan şəffaf və qarşılıqlı etibarlı əməkdaşlığın əsas təminatçısıdır. Peşəkar yanaşma və düzgün tərtib edilmiş müqavilə istənilən təmir və tikinti layihəsinin uğurla və problemsiz başa çatmasına zəmin yaradır. Hər iki tərəf üçün gələcəkdə risk və narazılıqların qarşısını almağın ən effektiv yolu detallı müqavilədir. Azərbaycanda təmir-tikinti sektorunda keyfiyyətli xidmət və hüquqi müdafiə üçün bu sənədin əhəmiyyəti danılmazdır.
Ən Çox Verilən Suallar
-
Təmir-tikinti müqaviləsi bağlamaq məcburidir?
Bəli, hüquqi müdafiə və işin keyfiyyətinə zəmanət üçün yazılı müqavilə vacibdir. -
Müqavilədə hansı əsas bəndlər mütləq olmalıdır?
Tərəflərin rekvizitləri, işin həcmi və növü, istifadə olunacaq materiallar, icra müddəti, qiymət, ödəniş qaydası, zəmanət, mübahisələrin həlli və əlavə şərtlər. -
Müqavilə olmadan aparılan işlərdə hansı risklər var?
İşin keyfiyyətsiz icrası, ödənişin gecikməsi, zəmanətin olmaması, hüquqi müdafiənin zəifliyi və mübahisələrin çətin həlli əsas risklərdəndir. -
İcraçı müqavilə şərtlərini pozarsa nə etmək lazımdır?
Tərəflər arasında razılaşma mümkün olmazsa, müvafiq instansiyalara – məhkəməyə müraciət etmək olar. -
Zəmanət müddəti və şərtləri necə tənzimlənir?
Müqavilədə göstərilməlidir. Ən azı 1 il zəmanət normadır. Dövr ərzində aşkarlanan qüsurlar pulsuz aradan qaldırılmalıdır. -
Ödəniş necə həyata keçirilməlidir?
İlkin ödəniş və mərhələli ödənişlər rəsmi qəbz və ya bank yolu ilə edilməlidir. Ödənişlərin məbləği və qrafiki müqavilədə qeyd olunur. -
Əlavə işlər və xərclər müqavilədə necə göstərilməlidir?
Hər bir əlavə iş əvvəlcədən razılaşdırılmalı, yazılı şəkildə müqaviləyə əlavə olunmalıdır. -
Müqavilədə hansı hüquqi detallar nəzərə alınmalıdır?
Mülki Məcəlləyə və aidiyyəti normativ aktlara uyğunluq, səlahiyyətli şəxsin imzası, müqavilənin yazılı forması və orijinalı. -
İşin gecikməsi və keyfiyyətsizliyi halında nə etmək olar?
Gecikmə və qüsurlar müqavilədə göstərilən mexanizmlə aradan qaldırılır. Problem həll olunmazsa, məhkəməyə müraciət mümkündür. -
Təmir-tikinti müqaviləsini kim tərtib etməlidir?
Təcrübəli hüquqşünas və ya müvafiq sahə üzrə ekspertlə məsləhətləşmək tövsiyə olunur.
