Ezamiyyə xərcləri : Hesablanması , normaları

Ezamiyyə nədir və niyə əhəmiyyətlidir?

Ezamiyyə— işçinin daimi iş yerindən kənarda, başqa şəhər və ya ölkədə müvəqqəti olaraq xidməti vəzifələrini yerinə yetirmək üçün göndərilməsidir. Bu proses zamanı işçiyə səfər müddətində yaşayış, yol, gündəlik xərclər və digər zəruri tələbatlar üçün dövlət və ya işəgötürən tərəfindən kompensasiya ödənilir. Bu kompensasiyalara isə “ezamiyyə xərcləri” deyilir.

Ezamiyyə xərcləri həm dövlət, həm də özəl sektorda fəaliyyət göstərən təşkilatların büdcəsində nəzərə alınmalı mühüm xərclərdən biridir. 2025-ci ildə bu məsələ daha da aktuallaşmışdır, çünki həm ölkədaxili, həm də beynəlxalq ezamiyyətlər artmaqda davam edir.

Ezamiyyə xərcləri nədir?

Ezamiyyə xərcləri dedikdə işçinin ezam olunduğu müddət ərzində qarşılaşdığı aşağıdakı xərclər nəzərdə tutulur:

• Gündəlik yemək və şəxsi xərclər üçün verilən sutkalıq ödəniş (sutkalıq norma)
• Nəqliyyat xərcləri (yol biletləri, aeroport rüsumları, taksi və s.)
• Yaşayış xərcləri (otel, yataqxana və ya digər müvəqqəti yaşayış məkanları)
• Viza və sığorta ödənişləri (xarici ezamiyyətlərdə)
• Əlavə xərclər (xüsusi tapşırıqlar üçün ayrılan vəsait)

Bu xərclər əsasən işəgötürənin (dövlət və ya özəl qurumun) hesabına ödənilir və aidiyyəti sənədlərlə təsdiqlənməlidir.

Ezamiyyə xərclərinin hesablanması: Prinsiplər və sənədləşmə

Ezamiyyə xərclərinin hesablanması zamanı bir neçə əsas prinsiplər mövcuddur:

1. Ezamiyyətin müddəti: Günlə hesablanır.
2. Ezamiyyətin coğrafiyası: Ölkədaxili və ya ölkəxarici olması ödənişin məbləğinə birbaşa təsir göstərir.
3. Rəsmi sənədlər: Ezamiyyə vərəqəsi, əmr, yol biletləri, otel qəbzləri və s. rəsmi şəkildə tərtib olunmalıdır.
4. Ödənişin forması: Əvvəlcədən avans və ya ezamiyyətdən sonra geri ödəniş formasında ola bilər.

Hesablamalar əsasən hər bir gün üçün müəyyən edilmiş sutkalıq məbləğ və təqdim olunmuş faktiki xərclər əsasında aparılır.

Ölkədaxili ezamiyyə xərcləri və normaları (2025)

2025-ci il üçün Azərbaycan Respublikasında ölkədaxili ezamiyyə xərclərinin normaları Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə tənzimlənir. Hal-hazırda qüvvədə olan əsas normativlər aşağıdakılardır:

Sutkalıq ödəniş:

• Bakı, Sumqayıt və Gəncə şəhərləri üçün: 50 manat/gün
• Rayon və qəsəbələr üçün: 40 manat/gün

 Nəqliyyat xərcləri:

• Dəmiryolu, avtobus, təyyarə biletləri təqdim olunmaqla tam ödənilir.
• Taksi yalnız əsaslandırılmış halda və müvafiq rəhbərin razılığı ilə ödənilə bilər.

 Yaşayış xərcləri:

• Otel və ya digər yaşayış yerləri üçün qəbz təqdim olunmalıdır.
• Maksimum limit 1 gecə üçün: 100 manat (Bakı şəhəri üzrə), digər bölgələrdə isə 70 manat.

Ölkəxarici ezamiyyə xərcləri və normaları (2025)

Azərbaycan Respublikasının Maliyyə Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmiş siyahıya əsasən ölkəxarici ezamiyyətlər üçün gündəlik ezamiyyə məbləğləri müxtəlif ölkələrə görə fərqlənir.

 Sutkalıq ödənişlər (nümunəvi ölkələr üzrə):

Bu məbləğlərə gündəlik yemək, nəqliyyat və digər şəxsi xərclər daxildir. Əlavə olaraq:

• Yaşayış xərcləri faktura təqdim olunmaqla ödənilir.
• Viza və sığorta xərcləri işəgötürən tərəfindən qarşılanır.
• Tərcümə, konsulluq, qeydiyyat ödənişləri xüsusi tapşırıq əsasında kompensasiya olunur.

Ezamiyyətə göndərilmə qaydaları

İşçilərin ezamiyyəti bir neçə mərhələdən ibarətdir:

1. Ezamiyyə əmri – müəssisənin rəhbəri tərəfindən imzalanır.
2. Ezamiyyə vərəqəsi – işçi və rəhbər tərəfindən imzalanır, tarix və müddət qeyd olunur.
3. Əvvəlcədən avans ödənişi – proqnozlaşdırılan xərclərə uyğun olaraq.
4. Ezamiyyətdən qayıtdıqdan sonra hesabat – qəbzlər, biletlər və digər sənədlər əsasında.
5. Qalıq məbləğin qaytarılması və ya əlavə ödəniş – xərclərə uyğun təhlil aparıldıqdan sonra.

Ezamiyyət müddətində işçiyə əməkhaqqı tam həcmdə saxlanılır. Bundan əlavə, işçi xəstəxanaya düşərsə və ya təbii fəlakətlərlə üzləşərsə, bu hallar aktlarla təsdiqlənməlidir.

Ezamiyyə sənədlərinin rəsmiləşdirilməsi

Rəsmiləşmə aşağıdakı sənədlərlə aparılır:

• Ezamiyyə vərəqəsi
• Ezamiyyət əmri (rəsmi blankda)
• Avans ödənişi haqqında sənəd
• Nəqliyyat və otel qəbzləri
• Əldə edilmiş nəticələr haqqında hesabat (bəzi hallarda)
• Xaricə gedərkən viza, sığorta və qeydiyyat sənədləri

Bu sənədlərin düzgün və vaxtında təqdim olunması mühasibatlıq və vergi uçotu üçün vacibdir.

Ezamiyyə xərclərinin mühasibatlıq və vergi məsələləri

Ezamiyyə xərcləri müəssisənin vergi uçotunda “xərc” kimi tanınır və gəlirdən çıxılan xərclər siyahısına daxil edilir. Lakin bunun üçün sənədləşmə tam və düzgün olmalıdır:

• Sənədlər notarial və ya rəsmi qəbz formasında olmalıdır.
• Verilmiş avans və istifadə olunmuş məbləğlər dəqiqliklə hesablanmalıdır.
• Ezamiyyə xərcləri əmək haqqına aid edilmədiyi üçün sosial sığorta və gəlir vergisinə cəlb olunmur.

Ezamiyyə xərclərinin gələcək inkişafı və rəqəmsallaşması

2025-ci ildə bir çox dövlət qurumu ezamiyyə proseslərini rəqəmsallaşdırmağa başlamışdır. Artıq bəzi müəssisələrdə:

• Elektron ezamiyyə əmrləri
• Avtomatik xərclərin kalkulyatorları
• Onlayn hesabat təqdim sistemi

istifadəyə verilmişdir. Bu, həm mühasibatlığa, həm də rəhbərliyə şəffaflıq və operativlik baxımından üstünlüklər verir.

Ezamiyyət — məsuliyyət və şəffaflıq tələb edən prosesdir

Ezamiyyə təkcə bir yolçuluq deyil. Bu, həm işçi üçün məsuliyyət, həm də işəgötürən üçün maliyyə öhdəliyidir. Ezamiyyə xərclərinin düzgün hesablanması, rəsmi sənədlərlə təsdiqlənməsi və dövlətin müəyyən etdiyi normalara uyğun həyata keçirilməsi təşkilat üçün şəffaflıq və qanunauyğunluq deməkdir.

İstər ölkədaxili, istərsə də xarici səfərlər zamanı hüquqi çərçivəyə uyğun şəkildə davranmaq həm işçinin hüquqlarını qoruyur, həm də təşkilatın imicini gücləndirir.