Fələq surəsinin mənası və Quranda yeri
Fələq surəsi Qurani-Kərimin 113-cü surəsidir və “Məkkə surələri” sırasında yer alır. Adı “sübh”, “səhər açılan zaman” və ya “yarılmaq” mənasını verən “fələq” sözündən götürülmüşdür. Surənin əsas ideyası Allahdan qorunma istəmək, şərlə, pis niyyətli insan və varlıqlardan, qaranlıqdan, cadudan və paxıllıqdan Pərvərdigarın özünün qorumasına sığınmaqdır.
Fələq surəsi qısa, lakin çox dərin məna daşıyan bir surədir. O, müsəlmanın gündəlik həyatında qoruyucu dua, ruhi təmizlik, mənəvi güc və Allahın mərhəmətinə sığınmaq vasitəsi kimi geniş istifadə olunur.
Surənin ərəb dilində orijinal mətni və tərcüməsi
Orijinal ərəb dilində:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ
قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ
مِن شَرِّ مَا خَلَقَ
وَمِن شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ
وَمِن شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فِي الْعُقَدِ
وَمِن شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ
Azərbaycanca tərcüməsi:
Rəhman və Rəhim olan Allahın adı ilə
De: “Sığınaram sübhün Rəbbinə!
O, yaratdıqlarının şərindən,
Qaranlıq çökmüş gecənin şərindən,
Düyünlərə üfürən cadugərlərin şərindən,
Və paxıllıq etdiyi vaxt paxıllığın şərindən.”
Fələq surəsinin mahiyyəti və əsas mövzusu
Fələq surəsində insanın bəla və təhlükələrə qarşı özünü qorumaq üçün Allahdan yardım istəməsi vurğulanır. Surə insanın zəif, aciz və məhdud imkanlarını etiraf edərək, bütün qoruyucu gücün yalnız Allahda olduğunu nümayiş etdirir. Burada “fələq” – sübhün açılması, qaranlığın aradan qalxması, pisliyin sonu və xeyirin başlanğıcı rəmzi kimi verilir. Surədə dörd əsas təhlükədən qorunma istənilir:
- Yaratdıqların şərindən: Burada həm maddi, həm də mənəvi ziyan verə biləcək hər cür varlıq və hadisələr nəzərdə tutulur.
- Qaranlıq gecənin şərindən: Qaranlıq təhlükə, qorxu, naməlum və gizli şər mənasında işlədilir.
- Cadugərlərin və düyünlərə üfürənlərin şərindən: Bu, dövrün insanlarının cadugərlik, sehr və bəd nəzər kimi inanc və təhdidlərindən qorunmanı simvolizə edir.
- Paxılın, həsədçinin şərindən: İnsan psixologiyasının ən təhlükəli xüsusiyyətlərindən biri olan həsəd və paxıllıq, birinin uğuruna, xoşbəxtliyinə pislik arzulama meyli deməkdir.
Fələq surəsinin oxunma və tətbiq ənənəsi
Fələq surəsi müsəlmanlar arasında qoruyucu dua kimi geniş yayılıb. Gündəlik namazlardan sonra, yatmazdan öncə, xəstəlik, qorxu, stress və digər mənəvi çətinliklər zamanı, uşaqları və ailəni “göz dəymə”dən, şərdən qorumaq üçün xüsusilə oxunur. Həmçinin, “İxlas”, “Fələq” və “Nas” surələri bir yerdə “üçqull” adlanır və “ruqyə” – yəni qoruyucu dualar kompleksində xüsusi yer tutur.
Məhz Peyğəmbər Məhəmməd (s.ə.s.) özü də bu surələri yatmazdan əvvəl və ya təhlükə hiss etdikdə oxuyardı. Onun tövsiyəsinə əsasən, “Kim səhər və axşam Fələq və Nas surələrini oxusa, Allah onu hər bir zərərdən qoruyar.”
İslam tarixində və mədəniyyətində Fələq surəsinin yeri
Fələq surəsi təkcə dini praktikada deyil, həm də İslam ədəbiyyatında, xalq mədəniyyətində, sənət və musiqidə qoruyucu motiv kimi geniş təcəssüm tapıb. Ənənəvi olaraq, uşaqların beşiyinin başında, evin girişində, sevdiklərinin geyim və əşyalarında surənin ayələri yazılaraq qoruyucu rəmzə çevrilib. Xüsusilə Anadoluda, Orta Asiyada və Azərbaycanda “Fələq” surəsi ailə ənənəsinin ayrılmaz hissəsidir.
Fələq surəsi və psixoloji təsiri
Müasir psixologiya da təsdiqləyir ki, qorxu, stress və daxili narahatlıq zamanı insanın özünü ilahi himayəyə tapşırması, dua etməsi və belə mənəvi rituallara sığınması onun daxili rahatlığı və psixoloji müdafiəsi üçün faydalıdır. Fələq surəsinin təkrar-təkrar oxunması insanı sakitləşdirir, psixoloji cəhətdən möhkəmləndirir, mənəvi inam və güvən hissi yaradır.
Müasir dövrdə Fələq surəsinin aktual dəyəri
Zaman dəyişsə də, insanı qorxu, həsəd, pis niyyətli insanlar, “göz dəymə”, cadugərlik, stress və mənəvi təhlükələr daim təqib edir. Buna görə də, Fələq surəsi bu gün də hər bir müsəlmanın gündəlik həyatında öz əhəmiyyətini qoruyur. İctimai, ailə və fərdi səviyyədə mənəvi təhlükəsizlik və daxili rahatlıq üçün bu surənin oxunması ənənəsi getdikcə daha da yayılır.
Fələq surəsi ilə bağlı tez-tez verilən suallar
- Fələq surəsini nə vaxt oxumaq daha yaxşıdır?
Gündəlik namazlardan sonra, səhər və axşam, qorxu və təhlükə hiss etdikdə, yatmazdan əvvəl, yeni doğulmuş uşaq üçün, yaxud hər hansı mənəvi narahatlıq zamanı oxunması tövsiyə olunur. - Fələq surəsinin digər qoruyucu dualardan fərqi nədir?
Fələq surəsi konkret olaraq yaradılan varlıqların, qaranlığın, cadunun və paxıllığın şərindən qorunmaq üçün oxunur. “Nas” surəsi isə daha çox şeytanın və gizli şərin şərindən sığınmaq üçündür. Hər ikisi bir-birini tamamlayır. - Fələq surəsi uşaq üçün necə oxunmalıdır?
Ənənəyə görə, ana və ya ailə üzvü uşağın başı üzərində surəni səmimi niyyətlə oxuyub, sonra uşağın alnına, sinəsinə və ya başına üfürür.
Fələq surəsi qorunma, ruhi təmizlik və mənəvi güc mənbəyidir. Hər bir insan həyatda pis niyyətli, həsəd aparan və ya naməlum təhlükələr qarşısında çarəsiz qaldıqda, Allahın mərhəmətinə sığınaraq bu surəni oxuya bilər. Bu, həm dini bir ibadət, həm də mənəvi bir psixoloji dayaq kimi mühüm əhəmiyyətə malikdir.
Qısaca desək, Fələq surəsi insanın qəlbini işıqlandıran, qorxunu ümidə, narahatlığı rahatlığa çevirən, insanı Allaha və öz mənəvi gücünə daha da yaxınlaşdıran bir surədir.
