Fərəh Şirməmməd qızı Əliyeva – çağdaş Azərbaycan cəmiyyətinin tanınmış musiqişünası, sənətşünaslıq üzrə elmlər doktoru, professor, əməkdar incəsənət xadimi, dövlət mədəniyyət siyasətinin formalaşmasında və icrasında mühüm rol oynamış aparıcı qadınlardan biridir. Onun elmi, pedaqoji və ictimai fəaliyyət yolu Azərbaycan musiqisinin qorunmasına, milli mədəniyyətin inkişafına, dövlət idarəçiliyinin müasir dəyərlərlə zənginləşdirilməsinə töhfə verib.
I. Uşaqlıq və Gənclik İlləri
1.1. Doğum və Ailə Mühiti
Fərəh Əliyeva 7 sentyabr 1961-ci ildə Bakı şəhərində ziyalı ailəsində dünyaya gəlib. Ailəsində musiqi, incəsənət və elmə dərin maraq, milli-mənəvi dəyərlərin qorunması ənənəsi hökm sürüb. Onun ata və anası öz dövrlərinin qabaqcıl ziyalıları kimi Fərəh xanımın erkən yaşlarından elmə, incəsənətə və vətənpərvərliyə bağlı yetişməsində böyük rol oynayıb.
1.2. Orta və Musiqi Təhsili
Əliyeva uşaqlıq illərindən musiqiyə maraq göstərib və ilk musiqi təhsilini Bakıda, musiqi məktəbində piano üzrə alıb. Yaradıcı potensialı və zəhmətsevərliyi ona Bülbül adına Orta İxtisas Musiqi Məktəbinin qapılarını açıb. Bu məktəbdə o, peşəkar musiqi mühitinə inteqrasiya olub, klassik musiqinin, Azərbaycan xalq musiqisinin incəliklərini dərindən mənimsəyib. Məktəb dövründəki çıxışları, müsabiqə və festivallarda uğurları onu musiqi aləminə möhkəm bağlayıb.
II. Ali Təhsil və Elmi Formalaşma
2.1. Azərbaycan Dövlət Konservatoriyası (Bakı Musiqi Akademiyası)
1984-cü ildə Fərəh Əliyeva Üzeyir Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının tarix-nəzəriyyə fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirib. Bu ali məktəbdə aldığı baza təhsil onun elmi və musiqişünaslıq dünyagörüşünün təməllərini qoyub, ona Azərbaycan və dünya musiqisinin ənənə və yeniliklərini tədqiq etmək imkanı yaradıb.
2.2. Aspirantura və İlk Elmi Tədqiqatlar
1986–1991-ci illərdə Bakı Musiqi Akademiyasında aspiranturada təhsilini davam etdirən Fərəh Əliyeva, burada XX əsr Azərbaycan musiqisinin inkişaf tendensiyaları, klassik və çağdaş bəstəkarların yaradıcılıq istiqamətləri, musiqi nəzəriyyəsi və estetika sahəsində tədqiqatlar aparıb. 1994-cü ildə “XX əsrin 60–70-ci illərin I yarısında Azərbaycan bəstəkarlarının yaradıcılığında bəzi üslub təmayülləri” mövzusunda namizədlik dissertasiyasını müdafiə edib.
2.3. Elmlər Doktoru və Professorluğu
2008-ci ildə “XX əsrin birinci yarısının tarixi inkişaf kontekstində Azərbaycan musiqi mədəniyyəti” mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə edən Fərəh Əliyeva, sənətşünaslıq üzrə elmlər doktoru elmi dərəcəsinə layiq görülüb. Bu tədqiqat Azərbaycan musiqisinin təkamülünün tarixi aspektlərini, ənənəvi və yeni musiqi üslublarının sintezini elmi cəhətdən dərin təhlil edir.
III. Pedaqoji və Elmi-Publisistik Fəaliyyət
3.1. Bakı Musiqi Akademiyasındakı Fəaliyyəti
Əliyeva 1984-cü ildən Bakı Musiqi Akademiyasında pedaqoji fəaliyyətə başlayıb və burada müxtəlif elmi-pedaqoji və inzibati vəzifələrdə işləyib. O, musiqi nəzəriyyəsi, musiqi tarixi və Azərbaycan bəstəkarlarının yaradıcılığı üzrə mühazirələr oxuyub, bir çox elmi layihələrin və konfransların təşəbbüskarı olub.
3.2. Tələbələrlə İş və Gənc Kadrların Yetişməsi
Professor kimi Fərəh Əliyeva onlarla tələbənin elmi rəhbəri olub, onların tədqiqat layihələrinə və karyera inkişafına şəxsən töhfə verib. Tələbələri bu gün həm Azərbaycanda, həm də ölkə xaricində tanınmış musiqişünas, pedaqoq, incəsənət təşkilatçısı kimi fəaliyyət göstərirlər.
3.3. Elmi və Publisistik Nəşrlər
Əliyevanın 100-dən artıq elmi və elmi-publisistik məqaləsi, bir neçə monoqrafiyası, dərs vəsaiti və kitabı çapdan çıxıb. Əsərlərində muğam, simfonik musiqi, milli musiqinin müasir trendləri, çağdaş Azərbaycan bəstəkarlarının yaradıcılığı, musiqi və cəmiyyət münasibətləri elmi əsaslarla araşdırılır. O, həmçinin Azərbaycan musiqi irsinin UNESCO və digər beynəlxalq qurumlarda təbliği üzrə ekspert, məruzəçi kimi çıxış edib.
IV. Dövlət Xidməti və Mədəniyyət Siyasəti
4.1. Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi İlləri
2006–2014-cü illərdə Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyində əvvəlcə “Musiqi sektoru”nun müdiri, daha sonra “İncəsənət” şöbəsinin rəhbəri vəzifəsində çalışıb. Bu dövrdə milli musiqi və incəsənətin dövlət səviyyəsində idarə olunmasında, beynəlxalq layihələrin təşkilində, festivalların, yubileylərin, müsabiqələrin keçirilməsində fəal rol oynayıb.
4.2. Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin Rektoru
2014–2018-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin rektoru kimi, tədris prosesinin modernləşdirilməsi, kadr potensialının artırılması, beynəlxalq əməkdaşlığın inkişafı, yaradıcı gənclərin üzə çıxarılması sahəsində yeni yanaşmalar tətbiq edib. Universitetin Avropa və MDB ölkələrinin aparıcı incəsənət ali məktəbləri ilə əməkdaşlığının qurulmasında, gənclərin xaricdə təcrübə proqramlarında iştirakında bilavasitə iştirak edib.
4.3. Prezident Administrasiyasında Fəaliyyət
2018-ci ildən Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Administrasiyasının humanitar siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri təyin olunan Fərəh Əliyeva, ölkədə humanitar və mədəniyyət siyasətinin formalaşdırılmasında, dövlət və cəmiyyət arasında yeni dialoqun qurulmasında strateji rol oynayır. Onun təşəbbüsü ilə ölkənin mədəni həyatında önəmli tədbirlər, forumlar, layihələr və sosial-mədəni proqramlar həyata keçirilib.
V. Beynəlxalq Fəaliyyət və Azərbaycan Mədəniyyətinin Tanıdılması
5.1. UNESCO və Digər Təşkilatlarda Temsilçilik
Fərəh Əliyeva Azərbaycanın UNESCO, İSESCO, TURKSOY və digər nüfuzlu beynəlxalq mədəniyyət təşkilatlarında uğurla təmsil olunmasında iştirak edib. Muğam, aşıq sənəti, xalçaçılıq, milli irsin qorunması və təbliği üzrə hazırlanan dosyelərin beynəlxalq qeydiyyata alınmasında fəal iştirak edib.
5.2. Qlobal Mədəniyyət Layihələri və Forumlar
O, “Muğam aləmi”, “Üzeyir Musiqi Günləri”, “Qəbələ Beynəlxalq Musiqi Festivalı”, “Mədəni İrs ili” və digər beynəlxalq mədəni tədbirlərin təşkilatçısı və rəhbərlərindən biri kimi çıxış edib. Onun rəhbərliyi ilə bir çox Azərbaycan bəstəkarlarının əsərləri dünya səhnələrində səsləndirilib, ölkənin mədəniyyət diplomatiyasına yeni nəfəs gətirilib.
VI. Elmi və Dövlət Təltifləri
6.1. Dövlət Mükafatları və Fəxri Adlar
Fərəh Əliyeva Azərbaycan Respublikasının əməkdar incəsənət xadimi fəxri adını (2017), “Şöhrət” ordenini (2021), bir sıra Prezident təqaüd və diplomlarını, müxtəlif beynəlxalq və milli mükafatları alıb. Bu təltiflər onun dövlətə, cəmiyyətə və milli mədəniyyətə xidmətinin dövlət səviyyəsində qiymətləndirilməsidir.
6.2. Akademik Status və İctimai Təşkilatlarda Rolu
Əliyeva bir sıra akademik şuraların, musiqişünaslıq assosiasiyalarının, mədəniyyət üzrə işçi qrupların üzvüdür, yerli və beynəlxalq konfranslarda ekspert və məruzəçi kimi dəfələrlə çıxış edib.
VII. Şəxsi Həyat, Dəyərlər və İctimai Nüfuz
7.1. Ailə Həyatı və Şəxsi Keyfiyyətlər
Fərəh Əliyeva ailə dəyərlərinə böyük önəm verir, həm peşəkar, həm də şəxsi həyatında humanist, diqqətcil və təşəbbüskar insandır. Ailəlidir, övladları da müxtəlif sahələrdə uğurla fəaliyyət göstərir. Həmkarları və tələbələri onu təvazökar, prinsipial və ədalətli rəhbər kimi qiymətləndirirlər.
7.2. Gənclərə və Cəmiyyətə Mesajı
O, gənclərə və yeni nəslə daim təhsil, öz üzərində işləmək, milli və ümumbəşəri dəyərləri qorumaq, Azərbaycanı beynəlxalq aləmdə layiqincə təmsil etmək barədə çağırışlar edir. Fərəh Əliyeva öz fəaliyyəti və şəxsiyyəti ilə yeni Azərbaycan qadınının, intellektual və vətənpərvər ziyalının ən gözəl nümunəsidir.
VIII. Fərəh Əliyeva Barəsində Maraqlı Faktlar
8.1. Elmi Yanaşma və Musiqişünaslıq Fəlsəfəsi
- Fərəh Əliyeva Azərbaycan musiqisinin elmi əsaslarla tədqiqi və beynəlxalq səviyyədə təqdimatında yeni metodologiya tətbiq edən ilk müasir musiqişünaslardan biridir.
- Onun tədqiqatları muğamın musiqi estetikası, Azərbaycan simfonik yaradıcılığının bədii və tarixi mərhələləri ilə bağlı fundamental əsərlər kimi qəbul olunur.
- O, müxtəlif dillərdə elmi məqalələr müəllifi, beynəlxalq elmi şuraların eksperti və redaksiya heyətinin üzvüdür.
8.2. Cəmiyyətə Təsiri
- Fərəh Əliyeva dövlət-mədəniyyət münasibətlərinin demokratik əsaslarla qurulmasında və incəsənətin ictimai faydasının artırılmasında yenilikçi təkliflərlə çıxış edir.
- Onun rəhbərliyi ilə bir çox regionlarda musiqi məktəbləri, mədəniyyət evləri, gənclər üçün kurslar açılıb.
Fərəh Əliyeva – elmi, pedaqoji, təşkilati və dövlət idarəçiliyi fəaliyyətində Azərbaycan musiqisi və mədəniyyətinin inkişafına, milli-mənəvi dəyərlərin qorunmasına və beynəlxalq səviyyədə tanıdılmasına əvəzsiz xidmətlər göstərmiş parlaq şəxsiyyətdir. Onun adı yalnız mədəniyyət və musiqişünaslıq tarixində deyil, həm də Azərbaycan qadınının, ziyalılığının və insanlıq keyfiyyətlərinin simvolu kimi tarixə düşəcək.
Fərəh Əliyevanın həyat və fəaliyyəti gənc nəsil üçün örnəkdir – zəhmət, savad, vətənə və xalqa sevgi, inkişaf və humanizm dəyərlərinə sədaqət nümunəsidir. Onun qoyduğu iz və mədəni irs illər keçsə belə, ölkənin tarixi-mədəni yaddaşında əbədi qalacaq.
