CəmiyyətŞirkət XəbərləriŞirkətlərSosialXidmətlər

FAO Azərbaycan: Su, Torpaq, Ekosistem İdarəçiliyi

BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatı (FAO) 1995-ci ildən bəri Azərbaycanın aqrar siyasətinə texniki dəstək verir və əməkdaşlıq son onillikdə ərzaq təhlükəsizliyi, kənd yerlərinin inkişafı, iqlimədavamlı texnologiyalar və rəqəmsal idarəetmə istiqamətində dərinləşib. Ölkənin qeyri-neft sektorunu gücləndirmə strategiyası FAO layihələrini daha da aktuallaşdırdı: “Ağıllı kəndlər” modeli kənd infrastrukturunu rəqəmsallaşdırır, “Rəqəmsal aqrar siyahıyaalma” təşəbbüsü isə torpaq və mal-qaraya dair məlumat bazasını onlayn məkana daşıyır. Pambıq, fındıq, buğda və qoyunçuluq kimi prioritet sahələrdə dəyər zəncirləri modern standartlara uyğun yenilənir; eyni zamanda ərazilər üzrə su idarəçiliyi optimallaşdırılır. Bakı ofisi Kənd Təsərrüfatı, Ekologiya, Səhiyyə, Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat nazirlikləri ilə birgə işləyərək 2025-2028 Ölkə Proqram Çərçivəsini (CPF) üç strateji sütun üzərində qurub: iqlim-davamlı kənd təsərrüfatı, rəqəmsal transformasiya və sosial inklüzivlik. Peyk müşahidə sistemləri, ağıllı suvarma sensorları, elektron fitosanitar sertifikat (e-Phyto) və blokçeyn əsasında ticarət platformaları fermerin risklərini azaldır, ixracatçının bazar girişini sürətləndirir. 2024-cü ildə Bakıda keçirilən COP-29 toplantısında FAO və COP-29 sədrliyi “Harmoniya” iqlim təşəbbüsünü elan edərək Azərbaycanın aqro-iqlim gündəmində öncül mövqeyini təsdiqlədi. Bu transformasiya FAO-nun “heç kimi geridə qoymamaq” prinsipini Azərbaycanın “yaşıl artım” hədəfləri ilə sinxronlaşdırır və milli ərzaq sistemini rəqabətli, dayanıqlı, inklüziv modelə yaxınlaşdırır.

FAO-nun Azərbaycandakı mandatı və idarəetmə çərçivəsi

FAO ölkə ofisi tamhüquqlu nümayəndəlik statusu ilə Bakıda fəaliyyət göstərir və mandatını CPF sənədi əsasında reallaşdırır. Cari CPF iqlim davamlılığı, rəqəmsallaşma və sosial inklüzivlik kimi üç əsas istiqaməti əhatə edir. İcra mexanizminin əsas alətləri Texniki Əməkdaşlıq Proqramları (TCP) və FAO–Azərbaycan Tərəfdaşlıq Proqramıdır. TCP layihələri kiçik büdcəli, çevik təşəbbüsləri, tərəfdaşlıq proqramı isə iri həcmli, çoxillik layihələri maliyyələşdirir.

Reklam

turkiyede tehsil

Dayanıqlı kənd təsərrüfatı və iqlim adaptasiyası proqramları

COP-29 kontekstində FAO “Harmoniya” təşəbbüsünü işə salaraq az-karbonlu texnologiyaları – minihidro suvarma stansiyaları, azot-verim sensorları, günəş enerjili nasoslar – fermer səviyyəsində sınaqdan keçirir. Pilot təsərrüfatlarda karbon izi iki il ərzində orta hesabla 12 faiz, su sərfi 18 faiz azalıb. Şirvan-Mugan düzənliyində pambıq layihəsi izotop metodikası ilə gübrə dozasını optimallaşdırır; torpaqda azot səmərəliliyi 15 faiz yüksəlib və model 2026-dan altı rayona genişlənəcək.

Rəqəmsal reformlar və məlumat idarəçiliyi

FAO və Avropa İttifaqı tərəfindən təsdiqlənən Aqrar Rəqəmsallaşma Yol Xəritəsi peyk müşahidəsi, süni intellektlə gücləndirilmiş zərərli orqanizm xəbərdarlığı və aqrar e-reyestr modullarından ibarətdir. Elektron fitosanitar sertifikat sistemi artıq minlərlə ixrac partiyasını rəqəmsal sənədlə müşayiət edib, gömrük prosedurunda xərcləri ciddi şəkildə azaltmışdır. 2025-ci ildə reallaşacaq ilk rəqəmsal aqrar siyahıyaalma ölkənin torpaq, bitki və mal-qara ehtiyatlarının dəqiq xəritəsini yaradacaq.

Qida təhlükəsizliyi və qidalanma təşəbbüsləri

“Şimal-Qərb bölgəsində inklüziv aqro-qida sistemləri” adlı layihə məktəb yeməkxanalarında menyuların modernləşdirilməsi, izlenebilirlik zənciri və yerli resept kitabçasının hazırlanmasını özündə birləşdirir. 75 kənddə kiçik emal sexləri qurulub, 23 növ regional məhsul brendləşdirilib. Qida istehlakı məlumatları üzrə yeni TCP layihəsi Milli Qidalanma Strategiyasının yenilənməsinə baza yaradıb; aparılan monitorinqlər qadınlarda gizli dəmir çatışmazlığını 8 faiz azaldıb.

Reklam

turkiyede tehsil

Sosial inklüzivlik, gender bərabərliyi və gənclər

Qadın Fermer Məktəbləri modeli istixana, kompost və e-ticarət bacarıqları üzrə praktiki təlimlər verir. 2023-2024-cü illərdə 420 qadın proqramı tamamlayıb, məzunların 68 faizi kredit cəlb edərək illik gəlirlərini orta hesabla 22 faiz artırıb. Gənclər üçün FAO-nun tərəfdaşlığı ilə ADA Universitetində açılmış “Kənd Təsərrüfatı və Qida Elmləri” fakültəsi ağıllı su idarəçiliyi və agribiznes innovasiyalarını kurikulumuna daxil edib.

Tədqiqat, innovasiya və beynəlxalq platformalar

“Ağıllı Kənd” konsepti FAO-nun “1000 Rəqəmsal Kənd” təşəbbüsündə vitrin layihə seçilib; dron monitorinqi, beşinci nəsil sensor şəbəkələri, blokçeyn satış platformaları kimi həllər test edilir. FAO, OECD və Azərbaycan 2025-2034 Kənd Təsərrüfatı Baxışı hesabatında pambıq, fındıq və buğda seqmentləri üzrə iqlim ssenarilərini birgə modelləşdirir.

Su, torpaq və ekosistem idarəçiliyi

Əkin torpaqlarında duzluluğun xəritələnməsi üçün yeni TCP layihəsi təsdiqlənmək üzrədir; peyk məlumatları və yerüstü sensorlar sayəsində tərtib olunacaq xəritə 2027-ci ilədək 1,2 milyon hektarı əhatə edəcək. Eyni müddətdə bənd-kanal infrastrukturunu rəqəmsal monitorinq təbəqəsinə inteqrasiya edən “Ağıllı Suvarma” pilotu Kür-Araz ovalığında su itkilərini 20 faiz azaltmağı hədəfləyir.

Gələcəyə baxış: 2025-2030 prioritet xəritəsi

2030-cu ilədək su itkilərinin 20 faiz aşağı salınması, kənd təsərrüfatında istixana qazı emissiyalarının 15 faiz endirilməsi və “karbon neytral pendir” brendinin yaradılması başlıca məqsədlər sırasındadır. COP-29 sonrası “Bakı Harmoniya” platforması region ölkələri üçün iri həcmlərdə agriklim maliyyəsi cəlb etməyi planlaşdırır; vəsaitin 120 milyon dollarlıq hissəsi su-səmərəli texnologiyalara sərf ediləcək.

| Layihə kodu | Layihənin adı | Müddət | Büdcə (USD) | Əsas tərəfdaş |
| TCP/AZE/4002 | Rəqəmsal Aqrar Siyahıyaalma | 2024-2026 | 100 000 | Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi |
| TCP/AZE/4003 | Qida İstehlakı Məlumatları | 2024-2025 | 137 000 | İcbari Tibbi Sığorta Agentliyi |
| TCP/AZE/4004 | Ferma Davamlılığı Ölçmə Sistemi | 2024-2026 | 120 000 | Aqrar İnkişaf Fondu |
| FATP-QOYUN | Qoyunçuluq Dəyər Zənciri | 2018-2022 | 2 400 000 | Kooperativlər, Aİ |
| COP29-HARMONIYA | Bakı Harmoniya Təşəbbüsü | 2024-2030 | 1 000 000 000* | Donor Koalisiyası |
*Təsdiq prosesində


FAO-nun Azərbaycandakı fəaliyyəti milli kənd təsərrüfatını iqlimədavamlı, rəqabətli və sosial baxımdan inklüziv modelə çevirmək üçün strateji platforma rolunu oynayır. CPF sənədi prioritetləri dəqiq çərçivələyir, TCP və tərəfdaşlıq layihələri sahə-sahə dərin təsir yaradır. İqlim təşəbbüsləri, rəqəmsallaşma, qadın və gənclərin iqtisadi səlahiyyətləndirilməsi istiqamətləri ölkənin “yaşıl artım” strategiyasını qlobal standartlarla sinxronlaşdırır. Rəqəmsal həllər gömrükdən fermaya qədər məlumat axınını sürətləndirir, su və torpaq kimi resursların səmərəliyini artırır. COP-29 tərəfdaşlığı Azərbaycanın aqro-iqlim mövqeyini gücləndirərək “Harmoniya” konsepti vasitəsilə qlobal maliyyəni regionun kənd təsərrüfatına yönəltməyə şərait yaradır. 2030 hədəfləri iddialıdır, lakin FAO-nun texniki ekspertizası və donor şəbəkəsi bu məqsədlərin reallaşmasında açar rol oynayacaq.

Ən Çox Verilən Suallar

1. FAO Azərbaycan ofisi nə vaxt yaradılıb?

FAO-nun Azərbaycandakı tamhüquqlu nümayəndəliyi 2015-ci ildə təsdiqlənib və o vaxtdan bütün proqramlar Bakıdakı ofisdən idarə olunur.

2. Cari CPF hansı illəri əhatə edir?

Hazırda qüvvədə olan Ölkə Proqram Çərçivəsi 2025-2028 illərini əhatə edir və iqlim davamlılığı, rəqəmsallaşma, sosial inklüzivlik kimi üç strateji sütuna əsaslanır.

3. Rəqəmsal fitosanitar sertifikat nə üstünlük verir?

e-Phyto sistemi fitosanitar sənədləri tam elektronlaşdırır, gömrükdə kağız prosedurlarını aradan qaldırır və ixracatçının tranzaksiya xərclərini azaldır.

4. Qadın Fermer Məktəblərinin əsas nəticəsi nədir?

Təlimi tamamlayan qadınların 68 faizi kredit cəlb edərək istixana, kompost və onlayn satışla bağlı fəaliyyətini genişləndirib, illik gəlirlərini orta hesabla 22 faiz artırıb.

5. “Ağıllı Kənd” pilotu hansı texnologiyaları test edir?

Pilot layihə dron monitorinqi, 5G sensor şəbəkəsi, blokçeyn əsasında satış platforması və günəş enerjili suvarma nasosları kimi həlləri sınaqdan keçirir.

6. FAO-nun iqlim təşəbbüsü hansı hədəfi qoyur?

“Harmoniya” iqlim təşəbbüsü kənd təsərrüfatında istixana qazı emissiyalarını 15 faiz azaltmağı və su itkilərini 20 faiz endirməyi planlaşdırır.

7. Rəqəmsal aqrar siyahıyaalma nəyi dəyişəcək?

Siyahıyaalma torpaq, mal-qara və məhsuldarlıqla bağlı məlumatları elektron bazaya toplayacaq, qərarqəbuletməni sürətləndirəcək və resurs planlamasını dəqiqləşdirəcək.

8. FAO layihəsinə fermer necə qoşula bilər?

Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin saytında yerləşdirilən açıq çağırışlara müraciət etməklə və ya FAO Bakı ofisinə layihə təklifi göndərməklə iştirak etmək mümkündür.

9. FAO-nun prioritet ixtisas sahələri hansılardır?

Su idarəçiliyi, torpaq deqradasiyasının qarşısı, iqlimədavamlı taxıl, fındıq, pambıq və qoyunçuluq zəncirləri, həmçinin aqrar rəqəmsallaşma prioritet sahələrdir.

10. COP-29 sonrası FAO-nun planlaşdırdığı əsas maliyyə mexanizmi nədir?

“Bakı Harmoniya” platforması 2030-a qədər region ölkələri üçün agriklim texnologiyalarına 1 milyard ABŞ dolları cəlb etməyi hədəfləyir.

Bir cavab yazın

Sizin e-poçt ünvanınız dərc edilməyəcəkdir. Gərəkli sahələr * ilə işarələnmişdir

Back to top button