Fındıq həm dadlı, həm də sağlamlıq baxımından faydalı bir təbii nemətdir. Tərkibi vitamin, mineral və faydalı yağlarla zəngin olan bu məhsul, insan orqanizmi üçün əvəzolunmaz təsirə malikdir. Qovrulmuş fındıq ləzzəti, fındıq yağı ilə dəriyə və saçlara olan müsbət təsiri, fındıq halvası ilə milli mətbəxdəki yeri onu gündəlik rasionda əvəzolunmaz edir.
Fındıq nədir və necə yetişir?
Fındıq, əsasən Corylus avellana adlı ağacda yetişən qoz-fındıq ailəsinə məxsus meyvədir. Fındıq ləpəsi sərt bir qabıqla örtülmüş, yağlı və zülal baxımından zəngin bir məhsuldur. Bu ağaclar adətən mülayim iqlim şəraitində, dəniz səviyyəsindən bir qədər yüksəklikdə yaxşı inkişaf edir. Azərbaycanın əsas fındıq istehsal edən bölgələri arasında Qax, Zaqatala, Balakən, Qəbələ və Şəki rayonları ön sıradadır.
Fındıq ağacı orta hündürlükdə olur və 10-20 il ərzində tam məhsuldarlığa çatır. Ağaclar yazda çiçək açır, məhsul isə sentyabr-oktyabr aylarında yığılır. Fındıq qabığından ayırıldıqdan sonra ləpə şəklində istifadə olunur və qida sənayesində geniş tətbiq sahəsinə malikdir.
Fındığın faydaları
Fındıq sağlamlıq baxımından olduqca faydalıdır və mütəxəssislər tərəfindən gündəlik rasiona daxil edilməsi tövsiyə olunur:
- Ürək-damar sağlamlığı: Fındıqda olan mono doymamış yağlar və E vitamini ürək xəstəliklərinin qarşısını almaqda mühüm rol oynayır.
- Beyin funksiyalarını gücləndirir: Fındıq ləpəsi omeqa-3 və omeqa-6 yağ turşuları ilə zəngindir, bu da yaddaş və konsentrasiya qabiliyyətini artırır.
- Antioksidant tərkibi: Qovrulmuş fındıq və təbii fındıq güclü antioksidantlarla zəngindir, bu da hüceyrələrin zədələnməsinin qarşısını alır.
- Dərinin və saçın sağlamlığı: Fındıq yağı dəri üçün nəmləndirici təsirə malikdir və eyni zamanda saçların güclənməsinə dəstək olur.
- Zəngin vitamin və minerallar: Fındıq tərkibində B6 vitamini, maqnezium, dəmir, sink və kalsium daşıyır.
Qovrulmuş fındıq
Qovrulmuş fındıq, dad və tekstur baxımından çox sevilən bir məhsuldur. Onun hazırlanması zamanı fındıq qabıqlarından təmizlənir və yüksək temperaturda qovrulur. Bu proses nəticəsində fındığın dadı daha da zənginləşir, qoxusu isə iştaha açıcı hala gəlir. Eyni zamanda qovrulmuş fındıq orqanizmin enerji ehtiyacını sürətli şəkildə təmin edir. Şirniyyat sənayesində, xüsusilə tort, kekslər və konfetlərdə əsas inqrediyent olaraq istifadə edilir.
Fındıq məhsulları sənayesində: İdxal, ixrac və bazar potensialı
Fındıq yalnız süfrələrdə yer alan qida deyil, eyni zamanda geniş sənaye və ixrac potensialına malik strateji məhsuldur. Azərbaycanda fındıq istehsalı təkcə daxili bazarın tələbatını ödəməklə kifayətlənmir, eyni zamanda Avropa, Asiya və Yaxın Şərq ölkələrinə də ixrac olunur. Fındıq ləpəsi, qovrulmuş fındıq, fındıq yağı və hətta fındıq qabığına qədər bütün komponentlər xarici bazarda maraq doğurur. Xüsusilə fındıq yağı kosmetika və sağlamlıq məhsullarında yüksək dəyərə malikdir. Fındığın qiyməti isə dünya bazarında valyuta kursları, məhsuldarlıq səviyyəsi və illik tələblə sıx bağlıdır. 2025-ci ildə fındıq məhsullarının ixracında artım proqnozlaşdırılır. Bu sahədə dövlətin dəstəklədiyi aqrar islahatlar, fermerlərə verilən subsidiyalar və logistika imkanları məhsulun rəqabət gücünü artırır. Beləliklə, fındıq təkcə sağlamlıq üçün deyil, həm də iqtisadi inkişaf üçün əsas vasitələrdən biridir.
Fındıq halvası
Azərbaycanın milli şirniyyat mədəniyyəti içində özünəməxsus yeri olan fındıq halvası həm dadı, həm də qida dəyəri ilə seçilir. Bu halva əsasən fındıq ləpəsi, şəkər tozu və unun xüsusi texnologiya ilə işlənməsi nəticəsində hazırlanır. Fındıq halvası təkcə bayram süfrələrində deyil, gündəlik həyatımızda da enerji verən qida kimi istehlak olunur.
Fındıq yağı və onun istifadəsi
Fındıq yağı fındıq ləpəsinin preslənməsi yolu ilə əldə edilir. Bu yağ həm kosmetikada, həm də kulinariyada istifadə olunur. Xüsusilə salatlara ləzzət qatan bu yağ dərini qidalandırır, qocalma prosesini ləngidir və dərinin elastikliyini artırır. Fındıq yağı saç baxımı üçün də effektiv vasitədir – saçları qidalandırır, tökülmənin qarşısını alır və parlaqlıq verir.
Fındıq qabığı və digər istifadələr
Fındıq təkcə ləpəsi ilə deyil, qabığı ilə də faydalıdır. Fındıq qabığı təbii gübrə kimi torpağa qarışdırıla bilər və torpağın humus tərkibini artırır. Bəzi sənaye sahələrində fındıq qabıqları yanacaq kimi və ya mebel istehsalında dolğu materialı kimi də istifadə olunur. Təbii dezinfeksiyaedici xüsusiyyətlərə malik olan bu qabıqlar həm də suyu təmizləmək üçün filtrasiya proseslərində yararlıdır.
Yerli və beynəlxalq bazar
Fındıq qiyməti mövsümə, məhsulun keyfiyyətinə və dünya bazarındakı tələb-təklif balansına görə dəyişir. Azərbaycanda 2025-ci il üçün fındıq ləpəsinin kiloqramı orta hesabla 10-15 AZN arasında dəyişir. İxrac olunan məhsullar isə daha yüksək qiymətə – 20-25 AZN-ə qədər təklif edilir. Ən bahalı növlər keyfiyyətli qovrulmuş fındıq və fındıq yağı məhsullarıdır. Azərbaycan fındığı xüsusilə Avropa ölkələrində yüksək keyfiyyətli hesab olunur və brendləşmə potensialı da getdikcə artır.
Fındıq ləpəsi
Fındıq ləpəsi yüksək protein tərkibi, az karbohidratlı quruluşu və zəngin yağ miqdarı ilə xüsusilə idmançılar və sağlam həyat tərzini seçən insanlar üçün ideal qidadır. 100 qram fındıq ləpəsində təxminən 15 qram protein, 60 qram yağ və 15 qram karbohidrat mövcuddur. Bu xüsusiyyətlər onu enerji baxımından çox dəyərli edir.
Azərbaycanda yetişdirilən fındıq məhsulları həm daxili bazarda, həm də beynəlxalq səviyyədə yüksək rəğbətlə qarşılanır. Gündəlik həyatında sağlam və təbii məhsullara üstünlük verən hər bir insan üçün fındıq əvəzsiz seçimdir. Onun təbii tərkibi, zəngin qida dəyəri və müalicəvi xüsusiyyətləri bu məhsulu həm qidalanmada, həm də sənayedə unikal hala gətirir.
