Müasir iqtisadiyyatın qlobal strukturunda valyuta məzənnələrinin rolu danılmazdır. Xüsusilə beynəlxalq ticarət, investisiyalar və turizm sahəsində milli valyutaların bir-birinə çevrilməsi iqtisadi fəaliyyətlərin təməl daşlarından biridir. Bu kontekstdə “funt to AZN” – yəni İngiltərə funtu ilə Azərbaycan manatı (AZN) arasındakı məzənnə əlaqəsi, həm praktiki, həm də analitik baxımdan əhəmiyyətli mövzudur.
1. Funt Sterlinqin Mənşəyi və Tarixi
İngiltərə funtu və ya rəsmi adı ilə “Pound Sterling” dünyanın ən qədim və sabit valyutalarından biridir. Qısa formada GBP (Great Britain Pound) kimi tanınır və beynəlxalq valyuta bazarlarında əsas beşlik (USD, EUR, JPY, CHF və GBP) arasında yer alır.
Tarixi Mənşə
- Funt sterlinq 775-ci illərdə sikkə formasında dövriyyəyə buraxılmışdır.
- “Sterlinq” adı, orta əsrlərdə istifadə olunan yüksək keyfiyyətli gümüşdən düzəldilmiş “sterling tableware” sikkələrindən qaynaqlanır.
- Uzun müddət qızıl standartı sistemində istifadə olunmuş və öz sabitliyi ilə seçilmişdir.
Müasir Dövrdə Funt
- Hazırda Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya funt sterlinqdən istifadə edir.
- GBP dünya üzrə ən çox ticarət olunan valyutalardan biridir.
- Bank of England bu valyutanın dövriyyəsini və monetar siyasətini tənzimləyir.
2. Azərbaycan Manatının Tarixi və İnkişafı
Manatın İlk Dövrü (1918–1920)
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə ilk dəfə manat adlı milli valyuta çap olundu. Lakin bu, qısaömürlü oldu.
SSRİ Dövrü və Rubl Sistemi
1920-ci ildən etibarən Azərbaycan SSRİ-nin tərkibinə daxil oldu və manatdan imtina edilərək sovet rublu istifadə edildi.
Milli Valyutanın Bərpası (1992)
1992-ci ildə müstəqillikdən sonra Azərbaycan manatı yenidən dövriyyəyə buraxıldı. İlk illərdə hiperinflyasiya müşahidə olunsa da, 2006-cı ildə manat denominasiyadan keçdi və 1 yeni manat = 5000 köhnə manat şəklində sabitləşdirildi.
Mərkəzi Bankın Rolu
Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı (AMB) milli valyutanın tənzimləyicisi kimi fəaliyyət göstərir və valyuta bazarında məzənnə sabitliyini qorumağa çalışır.
Funt to AZN Məzənnəsi Nədir?
Bu, 1 funt sterlinqin neçə Azərbaycan manatı ilə ekvivalent olduğunu göstərən dəyərdir. Məsələn, 1 GBP = 2.15 AZN kimi bir məzənnə.
Məzənnəyə Təsir Edən Amillər
- Neft qiymətləri (Azərbaycan üçün)
- Böyük Britaniyada faiz dərəcələri
- Siyasi sabitlik və beynəlxalq münasibətlər
- İqtisadi inkişaf və inflyasiya göstəriciləri
Rəsmi və Qeyri-rəsmi Məzənnə
- Rəsmi məzənnə AMB tərəfindən müəyyən edilir.
- Kommersiya bankları və valyuta dəyişmə məntəqələrində bu rəqəm bir qədər fərqli ola bilər (alış-satış fərqi).
Bank Sistemində
- Banklar funtla hesab açmağa imkan verir.
- Funt to AZN çevrilməsi zamanı alış-satış marjası tətbiq olunur.
- Onlayn bankçılıqda real vaxt rejimində çevirmə imkanı mövcuddur.
Fərdi İstifadəçilər
- Turistlər, tələbələr və mühacirlər üçün bu çevrilmə gündəlik həyatda vacibdir.
- Xarici alış-veriş saytlarında (məsələn, Amazon.co.uk) funtla ödəniş etdikdə, bank tərəfindən avtomatik konvertasiya olunur.
5. Məzənnənin Tarixi Dinamikası
| İl | Orta Məzənnə (GBP to AZN) |
|---|---|
| 2010 | 1 GBP ≈ 1.30 AZN |
| 2015 | 1 GBP ≈ 2.00 AZN |
| 2020 | 1 GBP ≈ 2.20 AZN |
| 2024 | 1 GBP ≈ 2.15 AZN |
| 2025 (May) | 1 GBP ≈ 2.28–2.29 AZN |
6. İqtisadi və Ticarət Əlaqələrində Rol
Azərbaycan – Böyük Britaniya İqtisadi Əlaqələri
- BP şirkəti neft sektorunda əsas tərəfdaşlardan biridir.
- Böyük Britaniya Azərbaycana mühəndislik, təhsil və maliyyə sahələrində investisiya yatırır.
İdxal-İxrac Əməliyyatlarında Valyuta Seçimi
- Britaniyadan gətirilən texnika, dərman və avtomobil hissələri üçün ödənişlər funtla edilir.
- Funtla gələn ödənişlərin manata çevrilməsi nəticəsində əlavə valyuta ehtiyatı yaranır.
İstər onlayn, istərsə də bank vasitəsilə funtun manata çevrilməsi bir neçə üsulla mümkündür.
Onlayn Konvertasiya Platformaları
- XE.com
- OANDA.com
- Valyuta kalkulyatorları (Google, Yahoo Finance və s.)
Bu platformalarda real vaxt məzənnəsi təqdim olunur və çevrilmə sadə şəkildə aparılır.
Mobil Tətbiqlər
Revolut, Wise və Monzo kimi fintech tətbiqlər GBP to AZN konversiyasını mobil şəkildə, real kursla və bəzən komissiyasız həyata keçirə bilir.
Azərbaycan banklarında (Kapital Bank, ABB, Pasha Bank və s.) həm nağd, həm də köçürmə yolu ilə funt dəyişmək mümkündür.
Banklar müştərilərə bir neçə valyutada hesab açmaq imkanı verir. GBP bu seçimlər arasında ən çox tələbat görənlərdən biridir.
GBP Hesablarının Funksiyaları
- Xaricə pul köçürmələri
- Onlayn ödənişlər
- Funtla depozit və kredit məhsulları
- Valyuta riskindən qorunma
Üstünlüklər
- GBP dəyərini daha az itirən valyutadır.
- Böyük Britaniyaya gedəcək şəxslər üçün uyğun çevrilmə metodudur.
- Xarici təqaüdlər alan tələbələr üçün zəruridir.
Funt to AZN dəyişməsi ilə spekulyativ qazanc da mümkündür. Lakin bu zaman risklərin də olması danılmazdır.
Qazanc Strategiyaları
- Məzənnə aşağı ikən funt almaq, bahalaşanda satmaq
- Forex bazarlarında GBP/AZN cütü ilə ticarət etmək
- Qısa müddətli arbitraj imkanları axtarmaq
Risklər
- Sürətlə dəyişən məzənnə nəticəsində zərər riski
- Geosiyasi hadisələrin təsiri (məsələn, Brexit)
- Faiz dərəcələrinin dəyişməsi ilə valyutanın dəyər itirməsi
“Funt to AZN” mövzusu yalnız valyuta çevrilməsi ilə məhdudlaşmır – bu, eyni zamanda qlobal iqtisadi münasibətlərin güzgüsüdür. GBP kimi sabit və güclü valyutanın, Azərbaycan kimi neft ixracatçısı ölkənin milli valyutası ilə əlaqəsi strateji əhəmiyyət daşıyır.
Proqnozlar
- Qısa müddətli: Funt sterlinqin məzənnəsi 2025-ci ilin sonuna kimi 2.10–2.20 AZN arasında qalacaq.
- Orta müddətli: Neft qiymətləri və siyasi sabitlik funtun manata qarşı gücünü müəyyən edəcək.
- Uzun müddətli: Azərbaycan iqtisadiyyatı diversifikasiya olduqca, manata olan təzyiqlər azala bilər.
Valyuta çevrilməsi sadəcə “1 funt neçə manatdır?” sualına cavabdan ibarət deyil. Bu sualın arxasında geosiyasi münasibətlər, iqtisadi strategiyalar, fərdi həyat tərzi və psixoloji faktorlar dayanır. Həm fərdi, həm də institusional səviyyədə GBP to AZN münasibətini başa düşmək, daha effektiv maliyyə qərarları vermək üçün vacibdir.
