Füsunkar Təbiət : Ölkəmizin Bəzəyi, Dağlarımız,Mənzərələr

Azərbaycan təbiətinin ən əvəzsiz incilərindən, milli kimliyimizin və coğrafi zənginliyimizin simvollarından biri onun füsunkar dağlarıdır. Bu dağlar ölkəmizin gözəlliyinin, müxtəlifliyinin və coğrafi unikalığının əsas sütunlarını təşkil edir. Hər bir bölgənin dağ silsiləsi, zirvələri, sıldırım qayaları, geniş meşəlikləri və nadir flora-faunası Azərbaycanı Yaxın Şərq və Qafqazın ən zəngin təbiətə malik ölkələrindən birinə çevirib. Dağlar yalnızca fiziki-landşaft baxımından deyil, həm də xalqımızın mədəniyyətində, ədəbiyyatında, incəsənətində, musiqisində, folklorunda, ruhunda və gündəlik həyatında misilsiz yer tutur.

Dağların Azərbaycan xalqının həyatında xüsusi yeri var. Bu dağlar həm vətənin müdafiə qalası, həm də ilham, qəhrəmanlıq, gözəllik, füsunkarlıq, sədaqət və müqəddəslik simvoludur. Əsrlər boyu xalqımızın dastanlarında, mahnılarında, şeirlərində dağlara məhəbbət, heyranlıq və hörmət ifadə olunub. Böyük Qafqaz, Kiçik Qafqaz və Talış dağları silsiləsi ölkəmizin təbii sərvətlərinin, zəngin su ehtiyatlarının, füsunkar mənzərələrinin və bioloji müxtəlifliyinin əsas mənbəyidir. Hər bir dağ zirvəsi, vadisi, yamacı özündə minilliklərin tarixini, təbiətin əlvan çalarlarını, insanın təbiətlə vəhdətini yaşadır.

Azərbaycanın dağları təkcə təbiət baxımından deyil, həm də insan ruhunun, vətənpərvərlik hissinin, səbrin, əzmkarlığın və ilhamın rəmzidir. Burada bir damla suda, bir çiçəkdə, bir qayada, bir zirvədə əsl həyat fəlsəfəsi gizlənib. Elə buna görə də xalqımız həmişə dağları öz varlığının, milli yaddaşının və gələcəyinin ən gözəl bəzəyi hesab edib.

Azərbaycanın coğrafi quruluşunda dağların rolu

Azərbaycan ərazisinin böyük hissəsi dağlarla, yaylalarla, silsilələrlə, sıldırım qayalar və dərələrlə əhatə olunub. Böyük Qafqaz, Kiçik Qafqaz və Talış dağ silsilələri ölkənin coğrafi landşaftını formalaşdırır. Böyük Qafqaz silsiləsi şimaldan sərhədlərimizi qoruyur, Kiçik Qafqaz qərbdə və cənub-qərbdə, Talış dağları isə cənubda uzanır. Bu silsilələr həm iqlimin, həm də bitki örtüyünün, heyvanat aləminin formalaşmasında, su ehtiyatlarının yaranmasında, torpaq eroziyasının qarşısının alınmasında, ekosistemin sabitliyində və kənd təsərrüfatının inkişafında aparıcı rol oynayır.

Azərbaycanın ən yüksək zirvələri Bazardüzü (4466 m), Şahdağ (4243 m), Tufandağ (4191 m), Murovdağ (3724 m), Böyük İşıq (3552 m) və s. dağlar hesab olunur. Bu zirvələr təkcə ölkəmizin deyil, bütün Cənubi Qafqazın ən möhtəşəm və füsunkar mənzərələridir.

Böyük Qafqaz dağlarının füsunkarı

Böyük Qafqaz silsiləsi Azərbaycanın şimal sərhədləri boyunca uzanaraq ölkəmizin ən yüksək zirvələrini və ən əlçatmaz qayalarını formalaşdırır. Burada Bazardüzü, Tufandağ, Şahdağ, Bazaryurd, Babadag kimi zirvələr yerləşir. Böyük Qafqaz dağları qışda qarlı, yayda isə yaşıl örtüklə bəzənir, onlarla çay, şəlalə, göl, nadir ağac və bitki növləri ilə zəngindir. Quba, Qusar, Şamaxı, Qəbələ, İsmayıllı, Oğuz, Qax, Zaqatala və Balakən rayonları Böyük Qafqaz dağlarının ən füsunkar bölgələrini əhatə edir.

Bu bölgədə yerləşən Xınalıq, Laza, Qrız, Qalaxudat kimi dağ kəndləri və füsunkar yaylalar təkcə Azərbaycanın deyil, bütün dünyanın ən unikal təbiət məkanlarındandır. Böyük Qafqaz dağlarında turizm, dağçılıq, xizək idmanı, ekoturizm, kənd turizmi sürətlə inkişaf edir.

Kiçik Qafqaz dağlarının gözəlliyi

Kiçik Qafqaz silsiləsi Azərbaycanın qərb və cənub-qərb hissəsində yerləşir, burada Murovdağ, Qarabağ, Zəngəzur, Mikayıl və Qapan dağları xüsusi yer tutur. Qarabağın füsunkar dağları, Cıdır düzü, Tərtər, Həkəri çayları, Xocavənd və Şuşa yaylaları, Laçın və Kəlbəcər meşələri, Tufan və Dəlidağ zirvələri təbiətin əsl inciləridir. Bu ərazilərdə çoxsaylı mineral bulaqlar, təbii göllər, sıx meşəliklər, füsunkar vadilər və təbii ehtiyatlar yerləşir.

Kiçik Qafqaz dağlarında yaşayan xalq və etnik qruplar öz adət-ənənələri, mətbəxi, musiqisi və mədəniyyəti ilə bu regionu daha da bəzəyir. Bu silsilə həm qədim, həm də müasir Azərbaycan üçün vətənpərvərlik, qəhrəmanlıq və tarix rəmzidir.

Talış dağlarının nadir ekosistemi

Talış dağları Azərbaycanın cənub-şərqində yerləşir və Lənkəran, Lerik, Yardımlı, Astara rayonlarını əhatə edir. Bu dağlar öz subtropik iqlimi, unikal flora və faunası, bənzərsiz meşə örtüyü ilə fərqlənir. Talış dağları Böyük Qafqaz və Kiçik Qafqazdan fərqli olaraq, nəmli və isti iqlim şəraiti ilə zəngindir. Burada çoxlu nadir və endemik bitki və heyvan növləri, uzunömürlü palıd və fıstıq meşələri, təbii şəlalələr və dağ çayları var.

Lerikdə dünyanın ən çox uzunömürlü insanlarının yaşaması da bu ekosistemin bənzərsizliyinin göstəricisidir. Talış dağlarının füsunkar mənzərələri, Lənkəran meşələri, Xanbulan gölü və Hirkan Milli Parkı ekoturizmin və təbiətsevərlərin ən sevimli ünvanlarıdır.

Dağların Azərbaycan mədəniyyətində yeri

Azərbaycan xalqının mədəniyyətində, folklorunda, ədəbiyyatında dağlar daim yüksək və müqəddəs dəyər kimi təqdim edilib. Dədə Qorqud dastanlarında, xalq nağıllarında, bayatılarda, atalar sözlərində, klassik və çağdaş poeziyada dağlar güc, mərdlik, müqavimət, sədaqət, azadlıq və əbədilik simvoludur. “Dağlar başı dumanlıdır”, “Qarabağ dağları”, “Şahdağ əfsanəsi”, “Murovun igidləri” kimi ifadələr xalqımızın yaddaşında və ruhunda xüsusi yer tutur.

Müasir musiqi və incəsənət nümunələrində də dağlar ilham, motivasiya, vətənpərvərlik və gözəllik rəmzi kimi təsvir olunur. Dağlar haqqında çoxsaylı mahnı, şeir, rəsm əsərləri, heykəllər yaradılıb.

Dağların ekologiyası və təbii ehtiyatları

Azərbaycanın dağları təkcə gözəllik və mənəvi dəyər deyil, həm də zəngin təbii ehtiyatlar, büllur kimi sular, mineral bulaqlar, faydalı qazıntılar və bioloji müxtəliflik mənbəyidir. Dağlıq ərazilərdə müxtəlif növ bitki və heyvanat, nadir və endemik növlər, dərman bitkiləri, çiçəklər, ağaclar və meyvə bağları yerləşir.

Dağ çayları və şəlalələri kənd təsərrüfatının su təminatında, energetikada və məişətdə xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Dağlar ölkənin ən təmiz havası, zəngin su ehtiyatları, landşaft müxtəlifliyi və iqlim stabilliyinin əsas mənbəyidir.

Dağ turizmi və ekoloji əhəmiyyət

Son illərdə Azərbaycanın dağlıq rayonlarında turizm sürətlə inkişaf edir. Şahdağ Turizm Kompleksi, Qəbələ, Quba, İsmayıllı, Qax, Zaqatala, Lerik, Şuşa və digər dağ kurortları həm yerli, həm də xarici turistlərin sevimli ünvanına çevrilib. Burada xizək idmanı, dağ yürüşləri, ekoturizm, kənd turizmi, velosiped sürmə, paraplan uçuşları və digər aktiv istirahət növləri inkişaf edir.

Dağ ekosistemləri eyni zamanda ətraf mühitin qorunması, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə, su resurslarının tənzimlənməsi və bioloji müxtəlifliyin saxlanılması üçün həyati önəm daşıyır.

Dağların milli ruh və vətənpərvərlikdə yeri

Azərbaycan xalqının ruhunda, milli şüurunda vətənpərvərlik, azadlıq və müqəddəslik duyğusu ən çox dağlar vasitəsilə təcəssüm edir. Dağlar müstəqillik, azadlıq uğrunda mübarizənin, torpaq və vətən sevgisinin, mərdliyin və fədakarlığın rəmzidir. Azərbaycanın bütün tarixi boyu dağlar qəhrəmanlıq salnaməsinin, milli yaddaşın, milli əzmin və birliyin əsas məkanı olub. Şəhidlər xiyabanında, Qarabağda, Zəngəzurda, Murovda, Kəlbəcərdə, Şuşada igid oğullarımızın vətən üçün göstərdiyi qəhrəmanlıq da məhz dağ zirvələrinin əbədi simvolu kimi yaşayır.

Füsunkar dağlar ölkəmizin gələcəyi və qorunması

Azərbaycan dağları həm bu günümüzün, həm də gələcəyimizin ən qiymətli sərvətidir. Bu dağların qorunması, təbii ehtiyatların səmərəli və ekoloji cəhətdən düzgün istifadəsi, milli-mənəvi dəyərlərin yaşadılması gələcək nəsillərin ən böyük missiyasıdır. Dağlar həm fiziki gözəllik, həm təbii sərvət, həm də milli qürur və mənəviyyat mənbəyi olaraq daim dəyərli və müqəddəs qalacaq.

Dağların qorunması və davamlı inkişafı üçün ekoloji maarifləndirmə, dövlət proqramları, elmi tədqiqatlar, turizmin ekoloji əsaslarla inkişafı və beynəlxalq əməkdaşlıq həyati əhəmiyyət daşıyır. Dağlar ölkəmizin bəzəyi, Azərbaycan ruhunun simvolu və gələcək nəsillər üçün əbədi sərvətidir.

Azərbaycanın füsunkar dağları təkcə təbiətin incisi, coğrafiyanın şah əsəri deyil, həm də xalqımızın mənəvi varlığının, milli qürurunun, tarixinin və gələcəyinin ən ali simvoludur. Hər zirvədə, hər vadidə, hər daşda Azərbaycan xalqının ruhu, sevgisi, əzmi və arzusu yaşayır. Bu dağlar ölkəmizin bəzəyi, gözəlliyinin, zənginliyinin, gücünün və əbədiliyinin ən böyük dəlilidir. Füsunkar dağlar gələcək nəsillərə ötürüləcək ən qiymətli irs, xalqımızın mənəvi sərvətidir.

Ən Çox Verilən Suallar