Azərbaycanın cənub-qərb bölgəsində yerləşən Füzuli şəhəri son illərdə həm tarixi əhəmiyyəti, həm də strateji mövqeyi ilə ön plana çıxmış ərazilərdən biridir. Uzun illər işğal altında qalan bu şəhər 2020-ci ildə Vətən müharibəsi zamanı Azərbaycan Ordusu tərəfindən azad edilərək, ölkənin müasir dirçəliş və quruculuq simvollarından birinə çevrilmişdir. Bu gün Füzuli şəhəri yalnız tarixlə deyil, həm də gələcəyə doğru atılan inamlı addımlarla gündəmdədir.
Füzuli şəhərinin tarixi
Qədimliyə ilə seçilən Füzuli şəhəri, tarix boyunca müxtəlif mədəniyyətlərin və cəmiyyətlərin qarşılaşdığı bir coğrafi ərazi olmuşdu. Əvvəllər Karyagin adlandırılan bu ərazi XIX əsrin əvvəllərində Çar Rusiyası dövründə inzibati cəhətdən Qarabağ xanlığının tərkibinə daxil idi. 1827-ci ildə Karyagin qəzası yaradıldı və 1930-cu ildə isə müstəqil inzibati rayon statusu aldı. 1959-cu ildən etibarən görkəmli Azərbaycan şairi Məhəmməd Füzulinin şərəfinə bu şəhərə Füzuli adı verildi. Sovet dövründə Füzuli şəhəri və onun ətraf kəndləri əsasən kənd təsərrüfatı, xüsusilə üzümçülük, taxılçılıq və maldarlıqla məşğul olan bir region kimi inkişaf edirdi. Burada sənaye müəssisələri, mədəniyyət evləri, məktəblər, xəstəxanalar fəaliyyət göstərirdi. XX əsrin ortalarından etibarən Füzuli, Qarabağ bölgəsinin iqtisadi və sosial baxımdan inkişaf mərkəzi sayılırdı. Lakin 1988-ci ildən başlayaraq Ermənistanın Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları nəticəsində bölgədə vəziyyət gərginləşdi. 1993-cü ilin avqust ayında Ermənistan Silahlı Qüvvələri amansız şəkildə Füzuli rayonunun böyük hissəsini və şəhər mərkəzini işğal etdi. İşğal zamanı şəhər tamamilə dağıdıldı həmçininin, inzibati binalar, məktəblər, mədəniyyət obyektləri, məscidlər viran qaldı. Əhalinin böyük hissəsi öz ana yurdunu tərk edərək getməli oldular.
Füzuli şəhərinin işğaldan azad olunması
2020-ci ilin 27 sentyabrında başlanan 44 günlük Vətən müharibəsinin 20-ci günündə, yəni oktyabrın 17-də Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin cəsarətli döyüş əzmi sayəsində Füzuli şəhəri işğaldan azad edildi. Prezident İlham Əliyev 17 oktyabr 2020-ci ildə xalqa müraciət edərək,Füzuli şəhərinin azad edildiyini böyük fəxar hissi ilə elan etmişdi. Beləcə Füzuli şəhərinin tarixində böyük dönüş nöqtəsi oldu.
Füzuli şəhəri günü
Füzuli şəhəri günü hər il oktyabrın 17-də qeyd olunur. Bu tarix 2020-ci ilin məhz həmin günündə Azərbaycan Ordusu Füzuli şəhərini işğalından azad etməsi ilə əlaqədar təyin edilmişdir. Bu gün artıq hər il həm rəsmi tədbirlərlə, həm də mədəni proqramlarla qeyd olunur. Azadlıq və qürur gününə çevrilən bu tarix füzuli şəhərinin sakinləri üçün həm doğma yurda dönüş, həm də yenidən quruculuq işlərinin başlanğıcıdır.
Füzuli şəhərinin baş planı:
Füzuli şəhərinin baş planı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamı ilə təsdiq olunmuş və Füzulinin 2040-cı ilə qədər yekunlaşması gözlənilən inkişaf konsepsiyasını özündə birləşdirir. Bu plana əsasən:
- Şəhər 4 əsas funksional zona üzrə planlaşdırılır: yaşayış sahələri, sosial infrastruktur, sənaye zonası və rekreasiya əraziləri.
- Yeni tikiləcək yollar şəhərin bütün istiqamətlərini birləşdirəcək şəkildə layihələndirilib.
- Yaşıl zonaların payı şəhər ərazisinin 25%-dən çoxunu təşkil edəcək.
- İnnovasiya mərkəzi, məktəb, xəstəxana, idman kompleksi və memarlıq baxımından müasir parklar salınacaq.
Füzuli şəhərinə köç və “Böyük Qayıdış” layihəsi
İşğaldan azad edilən digər şəhərlərlə yanaşı, Füzuli şəhərinə də mərhələli şəkildə Böyük Qayıdış layihəsi çərçivəsində köç prosesi həyata keçirilir. İlk pilot köç layihəsi 2022-ci ilin sonlarında baş tutdu və bu proses tədricən genişləndirildi. Artıq yüzlərlə ailə müasir və yüksək keyfiyyətli şəraitlə təmin olunmuş mənzillərdə daha rahat şərait daxilində yaşayır. Yeni salınan evlər müasir texnologiyalarla inşa olunur, kommunal sistemlər tam şəkildə qurulur. Sosial obyektlər:məktəb, uşaq bağçası, tibb məntəqələri və ictimai xidmət mərkəzləri qısa müddətdə istifadəyə verilib və ən son texnologiyalar ilə təmin olunub.
Füzulidə həyata keçirilən yeni layihələr
Füzuli şəhəri həm də bir sıra yenidənqurma və inkişaf layihələrinin mərkəzinə çevrilmişdir:
- Füzuli Beynəlxalq Hava Limanı artıq istifadəyə verilib və bu bölgənin inkişafına təkan verən əsas infrastruktur layihələrindəndir.
- “Ağıllı şəhər” və “Yaşıl enerji” konsepsiyaları ilə planlaşdırılan layihələr Füzulini gələcəyin ekoloji və texnoloji şəhərinə çevirəcək.
- “Zəfər parkı”, “Xatirə kompleksləri”, “Tarixi irs mərkəzi” kimi layihələr şəhərin həm mədəni, həm də turizm potensialını artırmaq məqsədi daşıyır.
Füzuli şəhəri bu gün yalnız tarixə qovuşan bir ad deyil, həm də dirçələn həyatın simvoludur. İşğal illərinin yaraları bəlkə də hələ sağalmayıb, amma yenidənqurma prosesi və dövlətin xüsusi diqqəti ilə Füzuli artıq gələcəyə ümidlə baxır. Azərbaycan dövlətinin ardıcıl siyasəti, Prezident İlham Əliyevin xüsusi diqqəti və xalqın torpağa bağlılığı nəticəsində Füzuli şəhəri bu gün ölkənin ən böyük yenidənqurma platformalarından birinə çevrilib. Yeni yollar, müasir infrastruktur, ekoloji cəhətdən təmiz və ağıllı texnologiyalara əsaslanan binalar, ictimai obyektlər və sosial layihələr bu şəhərin gələcəyinə ümidlə baxmağa əsas verir. Bu şəhər Azərbaycanın zəfər tarixindəki mühüm mərhələlərdən biri olmaqla yanaşı, gələcəyin inkişaf etmiş, yaşıl, ağıllı və mədəni mərkəzlərindən birinə çevrilmək yolundadı. Gələcəkdə Füzuli təkcə Qarabağın deyil, bütün Azərbaycanın yenilənən şəhər modeli olacaq. O, mədəniyyətin, təhsilin, iqtisadi inkişafın və turizmin vacib mərkəzlərindən birinə çevriləcək. Artıq bu şəhərdə həyat tədricən bərpa olunur həmçinin ailələr geri qayıdır, yeni nəsil burada böyüyür, gənclər təhsil alır və insanlar doğma yurdlarında yenidən gələcək qururlar.
Ən çox verilən suallar:
Füzuli şəhəri Azərbaycanın cənub-qərbində, Qarabağ iqtisadi rayonuna daxil olan ərazidə yerləşir. Coğrafi və strateji mövqeyi ilə əhəmiyyətlidir.
Tarixən bu ərazi Karyagin adlanırdı. 1959-cu ildə görkəmli Azərbaycan şairi Məhəmməd Füzulinin şərəfinə şəhərə “Füzuli” adı verildi.
Füzuli şəhəri 1993-cü ilin avqustunda Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edilmiş, 2020-ci ilin 17 oktyabr tarixində isə Azərbaycan Ordusu tərəfindən azad olunmuşdur.
Füzuli şəhəri günü hər il 17 oktyabr tarixində qeyd olunur. Bu, şəhərin işğaldan azad olunduğu gündür.
Baş plan şəhəri dörd funksional zonaya ayırır: yaşayış sahələri, sosial infrastruktur, sənaye zonası və rekreasiya əraziləri. Yaşıl zonalar ümumi ərazinin 25%-dən çoxunu təşkil edəcək.
“Böyük Qayıdış” layihəsi çərçivəsində mərhələli şəkildə ailələr şəhərə köçürülür. Pilot köç 2022-ci ilin sonunda baş tutmuş və hazırda bu proses davam edir.
Şəhərdə artıq Füzuli Beynəlxalq Hava Limanı, “Zəfər Parkı”, “Xatirə Kompleksi” və “Tarixi İrs Mərkəzi” kimi layihələr həyata keçirilib.
Yeni salınan binalar, kommunal sistemlər və ictimai obyektlər ağıllı texnologiyalarla təchiz olunur. Günəş panelləri, enerjiyə qənaət sistemləri və rəqəmsal nəzarət platformaları tətbiq edilir.
Şəhərdə müasir məktəblər, uşaq bağçaları, tibb məntəqələri və ictimai xidmət mərkəzləri salınıb. Bu obyektlər müasir texnologiyalarla təchiz olunub və artıq əhalinin istifadəsindədir.
Füzuli yaxın gələcəkdə Qarabağın və ümumilikdə Azərbaycanın yenidənqurma, təhsil, mədəniyyət və turizm mərkəzlərindən biri olacaq. O, həm yaşayış, həm də iqtisadi inkişaf baxımından örnək şəhər kimi inkişaf etdirilir.
