Gəgiran kəndinin sakinləri tarix boyu Vətən sevgisi, qonaqpərvərlik və əməksevərlik xüsusiyyətləri ilə seçiliblər. Lənkəran rayonunun şimal-qərbində, Talış dağlarının ətəklərində yerləşən bu kiçik yaşayış məntəqəsi son onilliklərdə şəhidlik zirvəsinə ucalmış igid oğulları ilə ad qazanıb. Kəndin cəmi iki minə yaxın əhalisi olsa da, İkinci Qarabağ müharibəsi dönəmində yeddi gənc burada doğulub böyüyərək torpaqlarımızın bütövlüyü uğrunda canından keçdi. Bu igidlərin hər biri fərqli peşə, müxtəlif həyat arzuları və rəngarəng xasiyyətlərə malik idilər, lakin onları birləşdirən ali amal Vətənə xidmət oldu. Müharibə illərində Gəgiran camaatı həm qələbə sevinci, həm də şəhid itkisi ağrısını eyni vaxtda yaşadı. Kənd məktəblərində, mədəniyyət evində və məscid həyətində təşkil olunan anım tədbirləri qəhrəman övladların xatirəsini daim diri saxlayır. Şəhid ailələrinin ehtiyacları bələdiyyə və yerli icmanın birgə səyi ilə qarşılanır; hər yeni infrastruktur layihəsi onların adını yaşatmaq niyyəti daşıyır. Gəgiran sakinləri 27 Sentyabr Anım Günü və 8 Noyabr Zəfər Günündə kütləvi yürüşlər, ağacəkmə aksiyaları və vətənpərvərlik mövzulu sərgilərlə şəhidlərini yad edirlər. Məktəblilər üçün təşkil olunan açıq dərslər, idman turnirləri və esselər müsabiqəsi gənc nəslin yaddaşında şəhidlik ideyasını möhkəmləndirir. Kəndin dağ çaylarının səsi, həyətdəki samovar qaynadan anaların fısıltısı və yeni tikilmiş bulaq-abidələrin şırıltısı Gəgiranın hər guşəsində qürur dolu xatirələr yaşadır. Bu xatirələr sadəcə keçmişi deyil, gələcəyə inamı da səsləndirir və kəndin sosial mənzərəsini qəhrəmanlıq abidəsinə çevirir.
Tarixi Kontekst Və Qarabağ Münaqişəsi
Qarabağ münaqişəsi 1988-ci ildən bəri bölgənin ictimai, siyasi və hərbi gündəmini müəyyənləşdirib. İlk müharibə dövründə Azərbaycanın bir çox kəndləri kimi, Gəgiran da könüllülərini cəbhəyə yolladı və ilk şəhidlərini verdi. Kəndin yetirmələri torpaq itkisi ağrılarını daxildən hiss edərək milli-azadlıq ruhunu yaşadırdılar. O illərdə formalaşan həmrəylik hissi onlarla ailənin həyatına əbədi damğa vurdu. Münaqişənin uzandığı illərdə gənclər əvvəllər yaxından tanımadıqları döyüş sənətinə yiyələnərək ölkənin müdafiəsinə hazır vəziyyətdə böyüdülər.
2016-cı ilin dörd günlük Aprel döyüşləri Gəgiran üçün yeni sınaq oldu: kənd bir neçə veteran qazandı, onlardan bəziləri sonradan müddətdən artıq xidmətə keçərək peşəkar hərbçi oldu. Növbəti zirvə isə 2020-ci ilin Vətən müharibəsinə təsadüf etdi. Cəmi qırx dörd gün ərzində kənd bir-birinin ardınca yeddi şəhid verdi. Bu itkilər Gəgiran küçələrində sükut yaratsa da, xalqın qələbə xəbəri minlərlə göz yaşını qürur yaşına çevirdi. Bu fon sentimentallıqdan daha çox yenilməzlik duyğusunu gücləndirdi və kənd üçün yeni tarix mərhələsi başladı.
Qəhrəmanlıq Salnaməsinin Ümumi Cizgiləri
Gəgiran şəhidləri haqqında danışarkən ilk növbədə onların fərdi hekayələri və ortaq dəyərləri xatırlanır. Hər bir şəhid ailənin ya yeganə, ya da böyük oğlu idi; bu, kəndin sosial psixologiyasında xüsusi yeri olan faktordur. Onlar müxtəlif məktəblərdə oxusalar da, bir çoxu idman yarışlarında, könüllü aksiyalarda tanış olmuş, dostluq bağları qurmuşdular. Müharibə başlayanda könüllü qeydiyyat üçün rayon komissarlığına birgə gedib xidmətə yollanmaları bu dostluğun ən bariz nümunəsidir.
Cəbhədə onlar yalnız əsgəri tapşırıqları yerinə yetirməklə kifayətlənmir, yaralı yoldaşlarını döyüş xəttindən çıxarmaq, sursat çatışmazlığı zamanı təşəbbüs göstərmək kimi qəhrəmanlıqlar da nümayiş etdirirdilər. Gəgiran ağsaqqalları döyüş xatirələrini məclislərdə danışaraq gənclərə ötürür, kənd məktəbinin arxivində saxlanan məktublar, çavuş dəftərləri və medallar yeni nəsil üçün canlı dərslik rolunu oynayır. Beləcə, qəhrəmanlıq salnaməsi kağızda deyil, gündəlik həyatda yaşayır.
Qalib Nuruzadə: Şuşa Uğrunda İgidlik
Qalib Habil oğlu Nuruzadə 1996-cı ildə dünyaya gəlmişdi və orta təhsil illərindən idmanla məşğul olurdu. O, hərbi xidmətdə özünü bacarıqlı artilleriya kəşfiyyatçısı kimi göstərdi. Müharibə başladıqdan sonra Füzuli istiqamətində keçirilən ilk əməliyyatda düşmən mövqelərinin koordinatlarını dəqiq müəyyənləşdirərək bölüyünün itkilərinin azalmasına kömək etdi. Döyüş yoldaşları onun sakit xarakterini, lakin qərar anında qətiyyətini xüsusi qeyd edirlər.
Qalib sonradan Şuşa əməliyyatına cəlb edildi və tarixə düşən şəhər döyüşlərində ön sıralarda vuruşdu. 4 noyabr 2020-ci ildə artilleriya atəşi nəticəsində aldığı qəlpə yarasından şəhid oldu, lakin bölüyü strateji yüksəklikdə mövqelərini qorudu. Ölümündən sonra ali mükafatlarla təltif edilən Qalibin xatirəsinə kənd məktəbi qarşısında büst qoyuldu, futbol meydançası onun adını daşıyır. Gənclər hər oyunöncəsi bir dəqiqəlik sükutla bu qəhrəmanı anırlar.
Mirzə Axundov: Talış Cəbhəsində Peşəkar Hərbçi
Baş gizir Mirzə Axundov 1984-cü ildə anadan olmuş və 2002-ci ildən etibarən müddətdən artıq həqiqi hərbi xidmətə başlamışdı. O, artilleriya batareyasında müxtəlif vəzifələrdə çalışaraq zabit heyətinin etimadını qazanmışdı. 2016-cı ilin Aprel döyüşlərində fərqlənən Mirzə həmin döyüşlərin nəticəsində təltif olunmuşdu. Vətən müharibəsi başlayanda isə o, Tərtər-Talış istiqamətində ön xəttə ezam edildi.
2 oktyabr 2020-ci il tarixində Talış yüksəklikləri uğrunda gedən döyüşdə atəş nöqtəsini susdurmaq məqsədilə irəli atılan Mirzə komandasının irəliləməsinə şərait yaratdı. Aldığı qəlpə yarası onun həyatını alsa da, əməliyyat uğurla başa çatdı. Mirzə ölümündən sonra orden və medallarla təltif edildi. Ailəsi hazırda Türkan qəsəbəsində yaşasa da, hər il onun ad günü Gəgiran məktəblərində anım tədbiri kimi qeyd olunur.
Baloğlan Əhədli: Daşaltı Döyüşündə Fədakarlıq
1998-ci il təvəllüdlü Baloğlan Şakir oğlu Əhədli məktəbi bitirdikdən sonra kənd təsərrüfatı işlərində ailəsinə kömək edirdi. Müharibə elan olunanda o, könüllü olaraq çağırışa getdi və Şuşa istiqamətində Daşaltı kəndi uğrunda döyüş tapşırığına qatıldı. 6 noyabr 2020-ci ildə həlledici hücum zamanı yaralı yoldaşını təhlükəsiz yerə daşıyarkən düşmən atəşi nəticəsində şəhid oldu.
2022-ci ilin payızında Gəgiran kəndi onun xatirəsinə bulaq-abidə kompleksi inşa etdi. Kompleksin önündə şəhidin büstü, yanında bioqrafik məlumat lövhəsi və ətrafında park salınıb. Hər il 6 noyabrda kənd sakinləri burada toplaşaraq dualar oxuyur, məktəblilər şeir oxuyur, mini-futbol turniri Baloğlanın adı ilə keçirilir. Beləcə, gənc yaşda şəhid olan bu igidin əziz xatirəsi gələcək nəsillərə ötürülür.
Rasim Mirzəyev Və Digər Şəhidlər
Rasim Mirzəyev 1995-ci ildə anadan olmuş, uşaqlıqdan kompüter texnologiyalarına maraq göstərmişdi. O, hərbi hissədə rabitə bölüyündə xidmət edərək top koordinatlarını real vaxtda bölmələrə ötürürdü. Füzuli əməliyyatları zamanı aldığı ağır yaralardan 29 oktyabr 2020-ci ildə şəhid oldu. Rasimin texniki bilikləri bölüyünün hücumu zamanı həlledici rol oynamışdı.
Gəgiranın daha bir igidi, 2000-ci il təvəllüdlü Zabil İbadzadə Şuşa döyüşləri gedişində qəhrəmancasına həlak oldu. Elçin Paşayev və İntiqam Əliyev isə düşmən hücumunun qarşısını alarkən son anda öz bədənləri ilə yoldaşlarını qorudular. Onların adları kənd məscidinin həyətində əkilən xatirə ağaclarında yaşadılır, ailələrinə mütəmadi sosial dəstək göstərilir.
Şəhid Xatirəsinin Əbədiləşdirilməsi
Gəgiran Bələdiyyəsi şəhidlərin adını ucaldacaq infrastruktur layihələrini ard-arda reallaşdırır. Kəndin girişində yerləşən “Şəhidlər Parkı”nda hər bir şəhid üçün büst və informasiya lövhəsi qoyulub, QR-kodlar vasitəsilə interaktiv məlumat bazasına keçid mümkündür. Parkda uşaq oyun meydançası və açıq hava kitabxanası da yaradılıb ki, vətənpərvərlik ruhu yalnız abidələrlə deyil, bilik mənbələri ilə də əlaqə qurmuş olsun.
2023-cü ildə Qalib Nuruzadənin adını daşıyan 264 şagird yerlik yeni məktəb binası istifadəyə verildi. Foyedə “Qələbə Zalı” adlı ekspozisiya təşkil olundu, burada forma, medal, döyüş xəritələri və fotoşəkillər sərgilənir. Kəndin mərkəzi küçəsinin bir hissəsi “Şəhidlər prospekti” adlandırıldı və gecə işıqları xüsusi dizayn lövhələri ilə bəzədildi. Bu tədbirlər ətraf mühitə estetik gözəllik verməklə yanaşı, gələcək nəsillərə tarix dərsi rolunu oynayır.
Sosial Dəstək Və Şəhid Ailələri
Şəhid ailələri dövlətin, bələdiyyənin və ictimai təşkilatların diqqət mərkəzindədir. Aylıq təqaüdlər, mənzil təminatı, bəzən də güzəştli kreditlər şəhid ailələrinin sosial rifahının davamlılığını təmin edir. Lənkəran Rayon İcra Hakimiyyəti evlərin əsaslı təmirini, kommunal xərclərin subsidiyasını və kənddaxili yol çəkilişlərini maliyyələşdirir.
Eyni zamanda qeyri-hökumət təşkilatları psixoloji reabilitasiya, peşə kursları və kiçik sahibkarlıq layihələri vasitəsilə ailələrə əlavə dəstək verir. Hər il Ramazan və Qurban bayramlarında Gəgiran məscidi xeyriyyə tədbirləri keçirərək şəhid ailələrinə ərzaq paylayır. Bu çoxşaxəli qayğı həm maddi, həm də mənəvi dayağın möhkəmlənməsinə kömək edir.
Gəgiran Şəhidləri Haqqında Əsas Məlumatlar
| Adı | Doğum Tarixi | Şəhid Olduğu Tarix | Döyüş İstiqaməti | Təltiflər |
|---|---|---|---|---|
| Qalib Habil oğlu Nuruzadə | 10.06.1996 | 04.11.2020 | Şuşa əməliyyatı | “Vətən uğrunda”, “Füzulinin azad olunmasına görə”, “İgidliyə görə” |
| Mirzə Axundov | 15.03.1984 | 02.10.2020 | Talış–Suqovuşan | “Vətən uğrunda”, “Suqovuşanın azad olunmasına görə”, “Laçının azad olunmasına görə” |
| Baloğlan Şakir oğlu Əhədli | 18.02.1998 | 06.11.2020 | Daşaltı–Şuşa | Prezidentin ölümündən sonra medalları |
| Rasim Mirzəyev | 05.05.1995 | 29.10.2020 | Füzuli | “Vətən uğrunda” |
| Zabil İbadzadə | 07.07.2000 | 07.11.2020 | Şuşa | “Şuşanın azad olunmasına görə” |
| Elçin Paşayev | 11.11.1994 | 20.10.2020 | Cəbrayıl | “Cəbrayılın azad olunmasına görə” |
| İntiqam Əliyev | 30.01.1997 | 12.11.2020 | Xocəvənd | “İgidliyə görə” |
Gəgiran şəhidlərinin qanı ilə yazılan qəhrəmanlıq dastanı Azərbaycan xalqının mübarizə ruhunu əbədiləşdirir. Bu kəndin igidləri həyatın müxtəlif sahələrində əldə etdikləri bacarıqları döyüş meydanında Vətən üçün sərf edərək adlarını tarixə həkk etdilər. Onların fədakarlığı sayəsində ölkəmiz ərazi bütövlüyünü bərpa etdi və bayrağımız işğaldan azad edilən torpaqlarda yenidən dalğalandı. Gəgiran camaatı şəhidlərin mirasını qorumaq üçün təhsil, mədəniyyət və sosial layihələri ardıcıl həyata keçirir.
Yeni məktəb binaları, parklar, bulaq-abidələr və küçə adları yalnız daş və betondan ibarət deyil; bu abidələr kollektiv xatirənin canlı rəmzlərinə çevrilir. Şəhid ailələrinin gündəlik ehtiyacları dövlət və ictimaiyyətin ortaq diqqəti ilə təmin olunur, gənclər isə qəhrəmanlıq ruhunu idman meydanlarında, təhsil olimpiadalarında və könüllü proqramlarda daşıyırlar. Gəgiran bu gün ənənəvi dəyərlərinə söykənərək müasirləşir, iqtisadi və sosial həyatını yeniləyir və bu prosesdə şəhidlərin ölməz ruhu yol göstərən mayak funksiyasını daşıyır.
Kəndin dağ çaylarının şırıltısı, tarlaların bərəkətli nəfəsi, meşələrin saf havası şəhidlərin ruhunu xatırladaraq hər addımda vətənpərvərlik mesajı verir. Bu landşaftda böyüyən yeni nəsil fədakarlığın real nümunəsini uzaqda deyil, öz məhəlləsində görür və bu nümunə onlara gələcək hədəflər üçün güc verir. Gəgiran şəhidləri təkcə öz kəndlərini deyil, bütöv bir xalqı birləşdirən mənəvi körpüdür. Onların adları daim uca tutulacaq, xatirələri hər zaman yaşadılacaq və gələcək nəsillərə Vətənə sevginin ölməz simvolu kimi ötürüləcək.
Ən Çox Verilən Suallar
Gəgiran kəndi Lənkəran rayonunun şimal-qərbində, Talış dağlarının ətəyində və rayon mərkəzindən təxminən otuz altı kilometr aralıda yerləşir. Coğrafi mövqeyi ona dəniz səviyyəsindən orta yüksəklik, mülayim iqlim və bol yaşıllıq bəxş edir. Ətraf ərazilər meşə, çay və çaylaqla zəngindir. Bu təbii şərtlər kənd təsərrüfatı üçün münbit zəmin yaradır.
Rəsmi statistikaya görə kənddə təxminən iki minədək sakin yaşayır. Əhalinin böyük hissəsi ailə təsərrüfatı ilə məşğul olur, çayçılıq, tərəvəzçilik və bağçılıq əsas gəlir mənbələridir. Gənc nəslin bir qismi rayon və respublika ali məktəblərində təhsil alır, tətil günlərində kəndə qayıdaraq ailələrinə kömək edir. İnfrastrukturun yaxşılaşması kənddə qalıcı əhali artımına şərait yaradır.
İkinci Qarabağ müharibəsi dövründə Gəgiran kəndi yeddi igid oğlunu itirdi. Onların hər biri müxtəlif cəbhə istiqamətlərində döyüş tapşırıqlarını şərəflə yerinə yetirib şəhidlik zirvəsinə ucaldı. Kənd bələdiyyəsi və məktəbi şəhidlərin adlarını əbədiləşdirmək üçün abidələr ucaldıb. Hər il Anım Günü xüsusi tədbirlər keçirilir.
Qalib Nuruzadə əvvəlcə Füzuli istiqamətində gedən döyüşlərdə artilleriya kəşfiyyatçısı kimi çalışıb, düşmən mövqelərinin koordinatlarını dəqiqliklə müəyyənləşdirib. Daha sonra Şuşa əməliyyatının həlledici mərhələsində iştirak edib. Düşmənin dağ mövqelərinə qarşı həyata keçirilən hücum zamanı böyük şücaət göstərib. Şəhid olduqdan sonra yüksək döyüş medalları ilə təltif olunub.
Mirzə Axundov 2002-ci ildən peşəkar hərbçi kimi işləyib, artilleriya bölmələrində müxtəlif vəzifələr tutub. 2016-cı ilin Aprel döyüşlərində fərqlənib, komandanlıq tərəfindən təltif olunub. Vətən müharibəsində Talış-Suqovuşan istiqamətində strateji yüksəkliklərin azad edilməsində iştirak edib. Döyüş tapşırığı zamanı aldığı qəlpə yarası nəticəsində şəhid olub.
Baloğlan Əhədlinin xatirəsinə kəndin mərkəzində bulaq-abidə kompleksi inşa edilib. Kompleksdə şəhidin büstü, bioqrafiyası və su bulağı yerləşir, ətraf ərazi park şəklində abadlaşdırılıb. Hər il onun şəhid olduğu gün burada anım mərasimi keçirilir, məktəblilər və kənd sakinləri dualar oxuyur. Mini-futbol turniri və şeir müsabiqəsi də Baloğlanın adına təşkil olunur.
Şəhid ailələri aylıq təqaüd, mənzillə təminat və güzəştli kredit imkanları da daxil olmaqla dövlət proqramlarından istifadə edirlər. Rayon icra hakimiyyəti evlərin təmiri və kommunal subsidiyalar verilməsi kimi layihələr həyata keçirir. Qeyri-hökumət təşkilatları psixoloji dəstək və peşə təlimləri təşkil edir. Bayramlarda xeyriyyə mərasimləri keçirilərək yardım paketləri paylanır.
Məktəbdə “Qələbə Zalı” adlı guşə fəaliyyət göstərir; burada şəhidlərin şəxsi əşyaları və fotoşəkilləri sərgilənir. Ədəbi-bədii tədbirlərdə şagirdlər şəhidlərin həyat hekayələrini səhnələşdirir və esse müsabiqələri keçirirlər. Noyabr ayında məktəblilər “Zəfər yürüşü” adlı dağ yürüşündə iştirak edərək şəhidlərin şərəfinə bayraq qaldırırlar. Bu praktik dərslər vətənpərvərlik ruhunu gücləndirir.
Kənd təsərrüfatı Gəgiranın iqtisadi həyatının mərkəzində dayanır; sakinlər çay plantasiyaları, tərəvəz plantasiyaları və bağçılıqla məşğul olurlar. Son illərdə arıçılıq və balıqçılıq da gəlir gətirən sahələrə çevrilib. İnfrastruktur layihələri məhsulların bazara çıxarılmasını asanlaşdırır və gənclər üçün yeni iş yerləri yaradır. Kənddə kiçik emal sexləri də fəaliyyət göstərir.
Gəgiran nümunəsi göstərir ki, hətta kiçik icmalar da yüksək vətənpərvərlik potensialı və sosial həmrəylik sayəsində böyük nailiyyətlər əldə edə bilər. Şəhidlərin xatirəsinin kollektiv şəkildə yaşadılması icma ruhunu gücləndirir. Dövlət, bələdiyyə və vətəndaş cəmiyyəti birlikdə hərəkət etdikdə sosial problemlər daha sürətlə həll olunur. Bu model digər kəndlər üçün ilhamverici və tətbiq oluna bilən nümunədir.
