Azərbaycan gəncliyinin təşəbbüs ruhunu, elmi marağını və sosial məsuliyyətini sistemli şəkildə dəstəkləyən nadir strukturlardan biri 2011-ci il dekabrın 19-da Prezident Fərmanı ilə yaradılmış Gənclər Fondudur. Qurum fəaliyyətə başladığı ilk gündən dövlət siyasəti ilə vətəndaş cəmiyyətini arasında səmərəli körpü rolunu oynayıb, minlərlə gəncin təhsil, innovasiya, mədəniyyət və sosial sahibkarlıq ideyalarını qrant mexanizmi vasitəsilə gerçəkləşdirib. Fond mövcud resurslarını yalnız maliyyə dəstəyi kimi görmür, ideya müəllifini təlim, mentorluq, beynəlxalq şəbəkələşmə imkanları ilə də müşayiət edir. Hər qrant müsabiqəsindən əvvəl tələbə və könüllülər üçün regional bilgi sessiyaları keçirilir, müraciət forması texniki səhvlər baxımından qabaqcadan yoxlanılır və layihə idarəçiliyinin əsas prinsipləri izah edilir. İnnovasiya klasterləri, “Rəqəmsal qrant” proqramı, inklüziv təhsil təşəbbüsləri kimi istiqamətlər fondun dinamik strategiyasını nümayiş etdirir. Şəhər və kənd gəncləri arasında bərabər imkan yaratmaq məqsədilə sorğulara əsaslanan prioritet xəritəsi hazırlanır, resursların 60 faizi region layihələrinə yönəldilir. Fondun idarə heyəti beynəlxalq donor platformalarına qoşularaq lokal ideyaların qlobal partnyorlarla tandemdə reallaşmasına da şərait yaradır. Hər il yerli universitetlərin ən yaxşı startap komandaları ABŞ, Almaniya, Türkiyə kimi ölkələrdə mentorlara cəlb edilir. Fond gənclərlə iş sahəsində dövlət proqramlarının icrasına nəzarət, monitorinq hesabatlarının toplumu və yeni hüquqi alətlərin təşviqi kimi funksiyaları da üzərinə götürüb. Beləliklə, bu struktur ölkənin intellektual kapitalının dayanıqlı inkişafına hədəflənən, şəffaflıq və effektivlik prinsipləri ilə işləyən strateji mexanizmə çevrilib
Hüquqi baza və institusional arxitektura
Gənclər Fondu Prezident Fərmanının 4.2 bəndi ilə formalaşdırılıb, nəzarət orqanı kimi Gənclər və İdman Nazirliyinin strukturuna daxildir Dövlət büdcəsindən ayrılan illik dotasiya ilə yanaşı, fondun sərəncamında kommersiya təşkilatlarının ianələri və beynəlxalq donor kontraktları da var.
İdarə Heyəti beş üzvdən ibarətdir, qərarlar kollegial səs çoxluğu ilə qəbul olunur. İcraçı Direktor administrativ proseslərə cavabdehdir, lakin qrant strategiyasının yekun təsdiqi Müşahidə Şurasına məxsusdur. Struktura İnnovasiya və Rəqəmsallaşma, Regionlarla İş, Təlim və Monitorinq departamentləri daxildir.
Qrant mexanizminin mərhələləri
Fond ildə ən azı iki açıq müsabiqə elan edir: “Klassik qrant” və “Məqsədli dəstək”. Birinci müsabiqədə təşəbbüs qrupları 20 min manata qədər maliyyə, ikincidə böyük qeyri-kommersiya layihələri 100 min manatadək büdcə qazana bilir
Müraciət onlayn platformada qeydiyyat, layihə xülasəsi, detallı smeta və risk xəritəsi bölmələrindən ibarətdir. Texniki seçimi keçən namizədlər ictimai ekspertiza panelində 10 dəqiqəlik pitç təqdim edir, yekun reytinq şəffaf bal cədvəli ilə açıqlanır. Qrant müqavilələri elektron imza vasitəsilə rəsmiləşdirilir.
Prioritet istiqamətlər və tematik xəritə
İnnovativ texnologiyalar, ekoloji təşəbbüslər, sosial sahibkarlıq, mədəni irsin təbliği, idman sağlamlığı və inklüziv təhsil əsas prioritetlər kimi təsbit olunub Fond 2024-cü ildən startap koloniyalara dair ayrıca “Rəqəmsal qrant” xəttini də əlavə edib; burada süni intellekt, kibertəhlükəsizlik, blokçeyn əsaslı məhsullar üstün tutulur
Eyni zamanda region gənclərinin məşğulluğu problemi nəzərə alınaraq kənd turizmi, aqro-innovasiya, ailə təsərrüfatı yönümlü layihələrə 10 faiz əlavə bal verilir. Sosial həssas qrupa aid namizədlər üçün güzəştli hədd ayrılıb.
Tərəfdaşlıq şəbəkəsi və beynəlxalq əlaqələr
Fond Avropa Şurası Gənclər Departamenti, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı, İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı və TürkPA gənclər platformaları ilə ikitərəfli memorandumlar imzalayıb. Hər il Azərbaycan nümayəndə heyəti Strasburq, İstanbul, Brüssel kimi mərkəzlərdə keçirilən “Youth Work Labs” sessiyalarında iştirak edir
Əməkdaşlıq çərçivəsində təsis olunan “Qafqaz Gənc Tədqiqatçılar Fondu” leckir seriyaları, “Eurasia Start-up Road Map” adlı mübadilə proqramı yerli ideyaları qlobal bazara çıxarmağa kömək edir. Beynəlxalq partnyorların texniki yardımı auditoriya analitikası, təsir ölçümü və ESG hesabatçılığı sahələrində institusional güclənməni təmin edir.
Monitorinq, qiymətləndirmə və şəffaflıq
Layihə icrası dövründə yoxlama ziyarətləri risk analizinə əsasən planlanır; maliyyə sənədləri “e-qaimə” sistemi üzərindən izlənir. Fond 2024-cü ildən Result-Based Management modelinə keçərək performans məlumatlarını açıq data formatında dərc etməyə başlayıb
Hər qrant dövrünün sonunda müstəqil auditor yoxlaması aparılır, illik hesabat Milli Məclis və Kütləvi İnformasiya Vasitələri qarşısında təqdim edilir. Bu model beynəlxalq donorların etimadını artırır və gənclər təşkilatlarının hesabatlılıq mədəniyyətini formalaşdırır.
Sosial təsir nümunələri
Fondun dəstəklədiyi “Alo Tech Girls” proqramı beş rayon məktəbində STEM klubları yaradı, 300 qıza robototexnika dərsləri keçdi və onlardan 40-ı artıq beynəlxalq olimpiadalarda iştirak edib. “Yaşıl İdea Quba” təşəbbüsü 15 min ağacın əkilməsi və regional eko-inkubatorun yaranması ilə nəticələndi.
Böyük həcmli “Mədəni İrs Dastanı” layihəsi tarixi xalq sənətkarlığı nümunələrini rəqəmsallaşdıraraq üçdilli onlayn platforma qurdu, 1,2 milyon baxış topladı. Belə nümunələr göstəricilərin yalnız statistika deyil, real sosial dəyişikliklə ölçüldüyünü təsdiq edir.
Region strategiyası və bərabər imkan modeli
Fondun daxili planlama sənədinə görə qrant portfelinin ən azı 60 faizi Bakıdan kənar layihələrə ayrılır. Gəncə, Şəki, Lənkəran, Naxçıvan və Şirvanda “Səyyar Gənclər Xidməti” komandaları aylıq təlim sessiyaları keçir, yerində mentorluq və texniki kömək göstərir
2022-2024 dövründə region rezidentlərinin qrant qazanma faizi 28-dən 46-ya yüksəlib. Bu artım resurs paylanmasının mərkəzləşmədən periferiya istiqamətində balanslaşdığının göstəricisidir.
Rəqəmsallaşma və innovativ idarəetmə
2023-cü ildən bütün müraciət prosesi “e-Grant” portalına köçürülüb. Sistem hər addımı zaman işarəsi ilə qeyd edir, qiymətləndirmə nəticələri instant bildirişlə göndərilir, beləliklə subyektivlik riski azalır.
“Smart-dashboard” modulu layihənin icra qrafiki, xərclər və nəticələr haqqında real vaxt məlumatı göstərir. Bu modellə regional koordinatorlar gecikmə aşkarlandıqda layihə sahibinə dərhal düzəliş təklifi göndərə bilir, ümumi idarəetmə çevikləşir.
| Proqram kateqoriyası | Maksimal məbləğ (AZN) | Hədəf qrup | Əlavə üstünlük |
|---|---|---|---|
| Klassik qrant | 20 000 | Təşəbbüs qrupu | Start layihə |
| Məqsədli dəstək | 100 000 | QHT | Gen-şəbəkələşmə |
| Rəqəmsal qrant | 25 000 | Startap | Prototipə mentor |
| Sosial sahibkarlıq | 15 000 | Region gəncliyi | Mikro kredit |
| Təhsil xərci | 10 000 | Sosial həssas gənc | Magistr təqaüdü |
Azərbaycan gəncinin yaradıcılıq enerjisi üçün etibarlı dayaq rolunu üzərinə götürən Gənclər Fondu qısa zaman ərzində dövlət institutu çərçivəsindən çıxaraq çevik sosial innovasiya laboratoriyasına çevrilib. İdarəetmə mexanizmlərinin şəffaflığı gənclərdə inamı artırır, onlayn platformalar ideya dövriyyəsini sürətləndirir, regional strategiya bərabər imkanları genişləndirir. Beynəlxalq tərəfdaşlıqlar yerli təşəbbüslərə qlobal şəbəkə açır, audit-monitorinq çərçivəsi isə investisiya etibarlığını möhkəmləndirir. Rəqəmsal ekosistemin tələblərinə uyğun yenilənən qrant xəttləri təhsildən ekoloji innovasiyaya qədər geniş spektrdə sosial təsir doğurur. Fondun uğur indeksi təkcə ayrılmış vəsaitin həcmi ilə deyil, mədəni dəyər, ekoloji irəliləyiş və məşğulluq göstəriciləri ilə ölçülür. Hər il yüzlərlə yeni layihə nəinki yerli icmaları canlandırır, həm də Azərbaycan gənclərinin beynəlxalq aləmdə vizyonunu formalaşdırır. Bu dinamik model göstərir ki, dövlət və cəmiyyət əməkdaşlığı düzgün strukturlaşdırılarsa, gənclik potensialı sabit inkişafın əsas mühərrikinə çevrilə bilər. Gənclər Fondu bu mühərrik üçün yanacaq deyil, eyni zamanda sürücü kabinəsidir: yol istiqamətini tənzimləyir, təhlükəsizlik kəmərini bağlayır, yolçuya inam aşılayır və mənzilə çatmağı mümkün edir.
Ən Çox Verilən Suallar
Fond 2011-ci il dekabrın 19-da Prezident Fərmanı ilə qurulub. Məqsəd gənclərin elmi, mədəni, sosial və iqtisadi təşəbbüslərinə qrant dəstəyi göstərmək, dövlət gənclər siyasətini effektiv icra etməkdir. Struktur Gənclər və İdman Nazirliyinin tabeliyində fəaliyyət göstərir. Qrant mexanizmi əlavə olaraq təlim və mentorluq alətləri ilə tamamlanır.
18-35 yaş arası Azərbaycan vətəndaşları, gənclər təşkilatları, qeyri-kommersiya təşəbbüs qrupları və sosial startaplar müraciət hüququna malikdir. Namizəd forma doldurarkən layihə xülasəsi, detallaşdırılmış smeta və risk planı təqdim etməlidir. Təqdimat dili azərbaycan olacaq, lakin beynəlxalq layihələr üçün ingiliscə əlavə versiya tələb oluna bilər. Hər müraciət onlayn platforma üzərindən yazılır.
Əsas meyarlar sosial əhəmiyyət, yenilikçilik, dayanıqlılıq və maliyyə şəffaflığıdır. Region balansı və hədəf qrupun inklüzivliyi əlavə üstünlük verir. İştirakçı risk idarəetməsi və nəticə ölçmə planı hazırlamalıdır. Qiymətləndirmə iki mərhələli aparılır: texniki uyğunluq və ictimai ekspertiza paneli.
Qalib elan edildikdən sonra 30 gün içində elektron müqavilə imzalanır. Məbləğin 60 faizi ilkin tranş kimi köçürülür, 40 faizi aralıq hesabatdan sonra verilir. Ödəniş yalnız bank köçürməsi ilə həyata keçirilir. Hesab-fakturalar e-qaimə sistemi vasitəsilə izlənilir.
Layihə rəhbəri maliyyə, fəaliyyət və təsir bölmələrindən ibarət yekun hesabat təqdim etməlidir. Formada foto və video sübutlar, iştirakçı siyahısı, anket nəticələri də yer alır. Hesabat 15 iş günü ərzində qiymətləndirilir. Qüsur aşkarlandıqda 10 günlük düzəliş müddəti verilir.
Bəli. Portfelin azı 60 faizi Bakıdan kənar təşəbbüslərə ayrılır. Region rezidentləri əlavə bal, logistik xərclər üçün kompensasiya və yerində mentor dəstəyi alır. Səyyar Gənclər Xidməti təlim keçmək və texniki kömək göstərmək üçün rayonlara gedir. Bu yanaşma mərkəz-region bərabərliyini möhkəmləndirir.
Tərəfdaşlıq müqavilələri Avropa Şurası, İƏT, TürkPA kimi qurumlarla imzalanıb. Yerli qaliblər “Youth Work Labs” və “Eurasia Start-up Road Map” kimi proqramlarda iştirak hüququ qazanır. Beynəlxalq partnyorlar texniki dəstək və mübadilə proqramları təklif edir. Bunun sayəsində Azərbaycan gəncləri qlobal şəbəkəyə inteqrasiya olunur.
Maliyyə sənədlərində uyğunsuzluq aşkar olunduqda Fond xəbərdarlıq göndərir və düzəliş üçün vaxt verir. Uyğunsuzluq aradan qaldırılmazsa, müqavilə ləğv edilir və vəsait geri tələb olunur. Növbəti müsabiqələrdə iştirak hüququ 2 il müddətinə məhdudlaşdırıla bilər. Hüquqi pozuntu ciddi olarsa, məsələ məhkəməyə çıxarılır.
Bəli. Layihə uğurla tamamlanıb hesabat qəbul edildikdən sonra eyni komanda yeni mövsümdə yenidən müraciət edə bilər. Əgər əvvəlki layihə yüksək təsir göstəriciləri göstəribsə, əlavə bal qazanmaq ehtimalı artır. Uğursuz müraciət sahibi də çatışmazlıqları düzəldərək növbəti müsabiqəyə qoşula bilər. Məhdudiyyət yalnız maliyyə öhdəliyi pozulan iştirakçılara tətbiq olunur.
Rəsmi saytın “Əlaqə” bölməsində onlayn sorğu forması, qısa çağrı nömrəsi və e-poçt ünvanı yerləşdirilib. Region kuratorlarının telefonları da oradadır. Sual verənlər adətən 48 saat ərzində cavab alır. Sosial mediada isə suallar “DM” üzərindən də qəbul edilir.
