Qərbi Azərbaycan adlanan ərazi, əsrlər boyu Azərbaycan türklərinin məskunlaşdığı, mədəniyyətini, dilini və ənənələrini qoruyub saxladığı, tarix boyu strateji və coğrafi baxımdan önəmli bir region olub. İndiki Ermənistan ərazisinin böyük bir hissəsini əhatə edən bu torpaqlar, minilliklər boyunca müxtəlif dövlətlərin və xalqların hakimiyyəti altında olsa da, burada yaşayan azərbaycanlılar öz varlıqlarını və kimliklərini qorumağa müvəffəq olublar. Tarixdə baş verən siyasi dəyişikliklər və bölgənin geosiyasi vəziyyəti, bu ərazidə yaşayan azərbaycanlıların taleyində dərin izlər buraxıb.
Qərbi Azərbaycan ərazisində yerləşən qədim şəhərlər, tarixi abidələr, məscidlər, mədrəsələr və yaşayış məskənləri bu bölgənin zəngin mədəni irsinin göstəricisidir. Azərbaycanlıların Qərbi Azərbaycanda yaşaması yalnız etnik-mədəni bir hadisə deyil, həm də tarixi faktlarla təsdiqlənmiş bir gerçəklikdir. XX əsrin əvvəllərindən başlayaraq bölgədə baş verən siyasi proseslər, münaqişələr və mühacirət dalğaları nəticəsində azərbaycanlıların bu ərazilərdəki sayı tədricən azalıb, lakin onlar öz doğma torpaqlarından və hüquqlarından heç vaxt əl çəkməyiblər.
Bölgənin tarixində baş verən deportasiyalar, soyqırımlar və məcburi köçürülmələr, azərbaycanlıların yaddaşında silinməz izlər qoyub. Qərbi Azərbaycan icmasının yaranması və fəaliyyətə başlaması da məhz bu ağrılı keçmişin nəticəsidir. İcma, öz hüquqlarını müdafiə etmək, tarixi ədaləti bərpa etmək və milli kimliyi qoruyub saxlamaq məqsədilə birləşib. Qərbi Azərbaycan İcmasının fəaliyyəti, təkcə siyasi və hüquqi sahədə deyil, həm də mədəni, təhsil və maarifçilik istiqamətində geniş vüsət alıb.
Qərbi Azərbaycandan köçkün düşənlərin sayı milyonlarla ölçülür və onların çoxu hazırda Azərbaycanda, eləcə də dünyanın müxtəlif ölkələrində yaşayır. Bu insanlar öz ata-baba torpaqlarına qayıtmaq, doğma yurdlarında yenidən yaşamaq, öz mədəniyyət və irslərini bərpa etmək arzusu ilə yaşayırlar. İcmanın əsas missiyası da məhz bu arzu və məqsədləri reallaşdırmaq, beynəlxalq aləmdə Qərbi Azərbaycan həqiqətlərini tanıtmaqdan ibarətdir.
Qərbi Azərbaycan İcmasının fəaliyyəti yalnız etnik azərbaycanlıların maraqlarını müdafiə etmək deyil, eyni zamanda bölgədə insan hüquqları, sülh və ədalət prinsiplərinin qorunmasına, tarixi faktların obyektiv şəkildə dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasına yönəlib. Son illərdə Azərbaycanın ictimai-siyasi həyatında Qərbi Azərbaycan İcması daha fəal rol almağa başlayıb və bu sahədə mütərəqqi addımlar atılır. Bütün bunlar Qərbi Azərbaycan məsələsinin yalnız tarix deyil, həm də müasir dövr üçün aktual olduğunu göstərir.
Qərbi Azərbaycanın Tarixi və Coğrafi Sərhədləri
Qərbi Azərbaycan adlanan ərazi, coğrafi baxımdan indiki Ermənistan Respublikasının əksər hissəsini əhatə edir. Tarixi mənbələrdə bu torpaqlar Qaraqoyunlu, Ağqoyunlu, Səfəvilər, Osmanlı və Qacar dövlətlərinin tərkibində olub. Böyük Zəngəzur, Göyçə, Dərələyəz, Basarkeçər, Vedibasar, Şörəyel və digər bölgələr əslində qədim azərbaycanlı yaşayış məskənləri kimi tanınıb. Bu ərazilərdə yerləşən kənd və şəhərlər azərbaycanlıların minilliklər boyu formalaşdırdığı mədəniyyətin izlərini daşıyır.
Sovet hakimiyyəti illərində inzibati sərhədlər dəyişdirildi və bölgənin adı Ermənistan olaraq dəyişdirildi, lakin yerli əhalinin böyük hissəsini azərbaycanlılar təşkil edirdi. Əhalinin tərkibi və yerləşməsi barədə müxtəlif illərə aid rəsmi statistika və arxiv sənədləri mövcuddur. XX əsrin əvvəllərində bu torpaqlarda yüz minlərlə azərbaycanlı yaşayırdı və onların əksəriyyəti kənd təsərrüfatı, heyvandarlıq və sənətkarlıqla məşğul idi.
Bölgənin təbii coğrafiyası da müxtəlifliyi ilə seçilir. Qərbi Azərbaycanın dağlıq və düzən əraziləri, gölləri, çayları və münbit torpaqları burada kənd təsərrüfatının inkişafına əlverişli şərait yaradıb. Eyni zamanda regionun coğrafi mövqeyi onun tarixi ticarət yolları üzərində yerləşməsinə səbəb olub ki, bu da iqtisadi və mədəni əlaqələrin inkişafında mühüm rol oynayıb.
Qərbi Azərbaycanda Etnik və Mədəni Kimlik
Qərbi Azərbaycan əhalisinin əsas hissəsini azərbaycanlılar təşkil edib və burada qədim dövrlərdən etibarən türkdilli mədəniyyət hökm sürüb. Azərbaycan türklərinin dil, adət-ənənə və dini inancları bu bölgənin mədəni həyatında əsas yer tutub. Qərbi Azərbaycan kəndlərində və şəhərlərində hələ orta əsrlərdən etibarən məscidlər, karvansaralar, hamamlar, mədrəsələr və digər mədəni abidələr inşa olunub.
Ənənəvi toy-düyünlər, mərasimlər, xalq oyunları, milli geyimlər və mətbəx mədəniyyəti bu torpaqlarda formalaşıb və nəsildən-nəslə ötürülüb. Bütün bunlar azərbaycanlıların milli kimliyinin qorunmasında mühüm rol oynayıb. Bölgədə ana dili kimi Azərbaycan dilindən istifadə olunub, həmçinin müxtəlif təhsil ocaqları fəaliyyət göstərib və maarifçilik hərəkatı geniş yayılıb.
Mədəni irsin qorunması Qərbi Azərbaycan İcmasının əsas prioritetlərindən biri olub. Ermənistanda qalan azsaylı azərbaycanlılar və onların övladları, uzun müddət təzyiqlərə, assimilyasiya siyasətinə məruz qalmalarına baxmayaraq, milli dəyərləri və kimliklərini qorumağa çalışıblar. Bölgənin mədəni irsi indi də Azərbaycan cəmiyyətində böyük ehtiramla xatırlanır və araşdırılır.
Qərbi Azərbaycanda Deportasiya və Məcburi Köçkünlük
Qərbi Azərbaycan tarixində ən ağrılı səhifələrdən biri azərbaycanlıların kütləvi şəkildə deportasiyası və məcburi köçürülməsidir. 1905-1907, 1918-1920, 1948-1953 və xüsusən 1988-1991-ci illərdə Ermənistan ərazisindən yüz minlərlə azərbaycanlı zorla qovulub, onların evləri, təsərrüfatları və tarixi abidələri dağıdılıb. Bu deportasiyalar beynəlxalq hüquqa zidd olaraq həyata keçirilib və insan hüquqlarının kobud şəkildə pozulması ilə müşayiət olunub.
Məcburi köçkünlərin bir çoxu Azərbaycan Respublikasının müxtəlif bölgələrində məskunlaşıb. Onlar uzun illər ərzində sosial-iqtisadi çətinliklərlə üzləşiblər, lakin bütün çətinliklərə baxmayaraq öz milli kimliklərini və doğma yurda bağlılıqlarını qoruyublar. Deportasiya və köçkünlük faciələri azərbaycanlı ailələrinin taleyində dərindən iz qoyub və bu gün də xalqın yaddaşında silinməz yer tutur.
Bu proseslərin nəticəsində Qərbi Azərbaycan ərazisində azərbaycanlıların sayı kəskin şəkildə azalıb və onların maddi-mədəni irsi dağıntılara məruz qalıb. Azərbaycan dövləti və Qərbi Azərbaycan İcması, bu insanların hüquqlarının bərpası, geri qayıdışı və itirilmiş irsin bərpası üçün davamlı fəaliyyət göstərir. Bu, həm də Azərbaycan xalqının tarixi ədalətə inamının təcəssümüdür.
Qərbi Azərbaycan İcmasının Yaranması və Fəaliyyəti
Qərbi Azərbaycan İcması, Ermənistan ərazisindən deportasiya olunmuş azərbaycanlıların hüquqlarını müdafiə edən, onların səsini beynəlxalq aləmə çatdıran və ictimai-siyasi proseslərdə fəal iştirak edən bir təşkilat kimi formalaşıb. İcma müxtəlif illərdə fərqli adlarla fəaliyyət göstərib, lakin əsas məqsədi heç vaxt dəyişməyib: Qərbi Azərbaycandan deportasiya edilmiş soydaşlarımızın hüquq və maraqlarını qorumaq.
İcmanın fəaliyyəti geniş spektri əhatə edir. O, hüquqi, siyasi, mədəni, maarifçilik və diplomatik fəaliyyət istiqamətində işlər aparır. İcma beynəlxalq təşkilatlara müraciət edir, müxtəlif ölkələrin parlamentləri və hökumətləri ilə əlaqələr yaradır, Qərbi Azərbaycan həqiqətlərini dünya ictimaiyyətinə çatdırmaq üçün konfranslar, seminarlar və tədbirlər təşkil edir.
Eyni zamanda, icma Qərbi Azərbaycanlıların mədəni irsinin qorunması və gələcək nəsillərə ötürülməsi üçün maarifləndirici layihələr həyata keçirir. Qərbi Azərbaycan İcmasının Azərbaycan Respublikasında və xarici ölkələrdə çoxsaylı üzvləri var. İcmanın fəaliyyəti həm dövlət, həm də ictimai təşkilatlar tərəfindən dəstəklənir və geniş ictimaiyyətin diqqətindədir.
Qərbi Azərbaycan İcmasının Hüquqi və Siyasi Mövqeyi
Qərbi Azərbaycan İcmasının hüquqi və siyasi mövqeyi əsasən, deportasiya edilmiş insanların öz doğma yurdlarına geri qayıtmaq hüququnun tanınması və təmin edilməsinə əsaslanır. İcma beynəlxalq hüquqa, BMT-nin İnsan Hüquqları Bəyannaməsinə, Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasına və digər beynəlxalq sənədlərə istinad edir. Qərbi Azərbaycan məsələsi yalnız etnik və milli hüquqlar çərçivəsində deyil, həm də insan hüquqları kontekstində qlobal bir problem kimi təqdim olunur.
İcmanın fəaliyyətində hüquqi tədqiqatlar, məhkəmə iddiaları, sənədlərin toplanması və arxivləşdirilməsi xüsusi yer tutur. Azərbaycan dövləti və Qərbi Azərbaycan İcması deportasiya edilmiş azərbaycanlıların hüquqlarının bərpası üçün beynəlxalq tribunalara müraciət imkanlarını araşdırır və bu sahədə müvafiq tədbirlər görür. Siyasi müstəvidə isə icma, regionda sülhün və ədalətin bərqərar olması üçün beynəlxalq ictimaiyyəti əməkdaşlığa çağırır.
Qərbi Azərbaycan İcmasının əsas hədəfi, heç bir zorakılığa və revanşizmə yol vermədən, beynəlxalq hüquq və ədalət çərçivəsində soydaşlarımızın doğma yurdlarına qayıdışını təmin etməkdir. Bu prosesin həyata keçirilməsi üçün davamlı diplomatik fəaliyyət, ictimai dəstək və maarifləndirmə əsas rol oynayır.
Qərbi Azərbaycan İcmasının Mədəni İrsin Qorunması Siyasəti
Qərbi Azərbaycan İcması üçün mədəni irsin qorunması prioritet istiqamətlərdəndir. Ermənistandakı azərbaycanlılara məxsus məscidlər, qəbiristanlıqlar, abidələr, evlər və digər tarixi obyektlər son yüz ildə sistemli şəkildə dağıdılıb və ya mənimsənilib. İcma bu abidələrin bərpası, qorunması və dünya ictimaiyyətinə tanıdılması üçün ardıcıl fəaliyyət göstərir.
Mədəni irsin qorunması üçün arxiv materiallarının toplanması, foto və video sənədlərin hazırlanması, tarixi mənbələrin öyrənilməsi və ictimailəşdirilməsi vacib sayılır. Qərbi Azərbaycan İcması, beynəlxalq təşkilatlarla birgə layihələr həyata keçirir, Ermənistan ərazisində qalmış abidələrin qorunması üçün UNESCO və digər qurumlara müraciət edir.
Eyni zamanda, mədəni irsin gələcək nəsillərə ötürülməsi üçün müxtəlif tədbirlər, sərgilər, seminarlar və konfranslar təşkil olunur. İcma həm Azərbaycanda, həm də xaricdə yaşayan Qərbi azərbaycanlıların birliyi və milli kimliyi üçün mədəni irsin qorunmasını əsas missiya hesab edir. Bu istiqamətdə görülən işlər, gələcəkdə bölgənin tarixi və mədəni yaddaşının bərpasına töhfə verir.
Qərbi Azərbaycan İcmasının Maarifçilik və Təhsil Fəaliyyəti
Qərbi Azərbaycan İcmasının fəaliyyət istiqamətlərindən biri də maarifçilik və təhsil işlərinin təşkili və inkişaf etdirilməsidir. İcma gənc nəsildə tarixi yaddaşın formalaşdırılması, milli kimliyin və dilin qorunması üçün müxtəlif tədris proqramları, kurslar, seminarlar və konfranslar keçirir. Qərbi Azərbaycandan deportasiya olunmuş ailələrin övladları üçün təqaüdlər, dərsliklər və maarifləndirici layihələr təşkil olunur.
Maarifçilik fəaliyyəti həmçinin Qərbi Azərbaycan həqiqətlərinin geniş ictimaiyyətə çatdırılması, mədəni və tarixi irsin təbliği, soyqırımı və deportasiya faktlarının araşdırılması və yayılması ilə bağlıdır. İcma müxtəlif nəşrlər, kitablar, filmlər və sənədli materiallar hazırlayır, onları müxtəlif dillərdə çap və yayım edir.
Bu istiqamətdə görülən işlər yalnız Azərbaycan daxilində deyil, həm də xaricdə yaşayan azərbaycanlılar arasında milli birliyin gücləndirilməsinə xidmət edir. Maarifçilik fəaliyyətinin nəticəsində gənclər tarixini, soy köklərini və milli irsini dərindən öyrənir, Qərbi Azərbaycan məsələsinə daha həssas və məsuliyyətli yanaşır.
Qərbi Azərbaycan Probleminin Beynəlxalq Aspektləri
Qərbi Azərbaycan məsələsi təkcə Azərbaycanın daxili problemi deyil, eyni zamanda beynəlxalq miqyasda da aktual olan bir məsələdir. Ermənistan tərəfindən həyata keçirilmiş deportasiya, etnik təmizləmə və mədəni irsin məhv edilməsi faktları beynəlxalq hüquq normalarına ziddir və dünya ictimaiyyətinin diqqətinə çatdırılır. Qərbi Azərbaycan İcması bu sahədə beynəlxalq təşkilatlarla, diplomatik nümayəndəliklərlə və insan hüquqları üzrə institutlarla sıx əməkdaşlıq edir.
İcmanın məqsədi, Qərbi Azərbaycan məsələsinin obyektiv şəkildə beynəlxalq ictimaiyyətə təqdim edilməsi, azərbaycanlıların hüquqlarının tanınması və onların doğma yurdlarına qayıdış hüququnun təmin edilməsidir. Bu istiqamətdə beynəlxalq tədbirlərdə, forum və konfranslarda Qərbi Azərbaycan həqiqətləri səsləndirilir, sənədlər və faktlar ictimailəşdirilir.
Beynəlxalq təşkilatlar və insan hüquqları institutları Ermənistanın bu ərazilərdə həyata keçirdiyi siyasəti insan hüquqlarının pozulması kimi dəyərləndirir. Qərbi Azərbaycan İcmasının səyləri nəticəsində bu məsələ getdikcə daha çox ölkənin və beynəlxalq qurumun diqqət mərkəzinə gəlir.
Qərbi Azərbaycan İcmasının Gələcək Perspektivləri
Qərbi Azərbaycan İcmasının qarşısında duran əsas məqsəd, deportasiya olunmuş soydaşlarımızın tarixi torpaqlarına qayıdışının təmin olunması, onların hüquqlarının bərpası və mədəni irsin qorunmasıdır. İcma gələcək fəaliyyətində hüquqi, diplomatik, mədəni və maarifçilik istiqamətlərini daha da genişləndirmək niyyətindədir. İcmanın planlarında beynəlxalq səviyyədə daha təsirli fəaliyyət, yeni layihələrin həyata keçirilməsi və gənclərin bu prosesə cəlb olunması xüsusi yer tutur.
İcma həm Azərbaycanda, həm də xaricdə yaşayan Qərbi azərbaycanlıların birliyini, milli kimliyini və tarixi yaddaşını qorumaq üçün tədbirlər görür. Texnologiyaların inkişafı, informasiya resurslarının genişlənməsi bu istiqamətdə yeni imkanlar yaradır. Qərbi Azərbaycan İcması gələcəkdə də öz əsas məqsədinə – ədalətli və sülh yolu ilə soydaşlarımızın doğma torpaqlarına qayıdışına nail olmaq üçün ardıcıl fəaliyyət göstərəcək.
Qərbi Azərbaycan İcmasının Tarixi Dövrlər üzrə Cədvəli
| Dövr | Əsas Hadisələr | Azərbaycanlıların Vəziyyəti | Nəticələr və Yaddaş |
|---|---|---|---|
| XIX əsr sonu | Çar Rusiyasının inzibati islahatları | Əhali çoxluq təşkil edirdi | Mədəni inkişaf, yeni mədrəsələr |
| 1905-1920 | Qırğınlar, soyqırımlar, köçlər | Kütləvi köçlər, əhali azalır | Əsrlik məskənlərdən qovulma |
| 1948-1953 | Stalin dövrü deportasiyası | Kütləvi sürgün, ailə dramları | Məcburi köçkünlük, ailələrin dağılması |
| 1988-1991 | Qarabağ hadisələri, son deportasiyalar | Qərbi Azərbaycanlılar tam qovulur | Doğma torpaqlardan son köç |
| Müasir dövr | İcmanın yaradılması, hüquq mübarizəsi | Məcburi köçkünlərin hüquq mübarizəsi | Qayıdış arzusu və milli birlik |
Qərbi Azərbaycan İcmasının Gələcəyinə Baxış
Qərbi Azərbaycan İcması Azərbaycan xalqının tarixi ədalətə inamını və milli birliyini təcəssüm etdirir. Qərbi azərbaycanlıların yaşadıqları faciələr, itirilmiş yurd həsrəti, deportasiya və köçkünlük ağrıları onların milli ruhunda və düşüncəsində dərin izlər buraxıb. İcmanın fəaliyyətinin əsas qayəsi, bu tarixi ədalətsizliyi aradan qaldırmaq və soydaşlarımızın doğma torpaqlarına qayıdışını təmin etməkdir.
Hazırda Azərbaycan dövləti və Qərbi Azərbaycan İcması bu istiqamətdə fəal və ardıcıl iş aparır. Deportasiya nəticəsində doğma torpaqlarından məhrum olmuş insanlar illərdir qayıdış ümidi ilə yaşayır, öz mədəniyyət və tarixi irslərini qorumağa çalışırlar. Qərbi Azərbaycan İcmasının gənclər üçün həyata keçirdiyi maarifçilik və təhsil layihələri, gələcək nəsillərin milli ruhda böyüməsinə və tarixi yaddaşın qorunmasına xidmət edir.Dünya ictimaiyyətinin bu məsələyə obyektiv yanaşması, beynəlxalq hüquq prinsiplərinə əməl olunması, azərbaycanlıların tarixi və insani hüquqlarının tanınması icmanın əsas istəklərindən biridir. Gələcəkdə Qərbi azərbaycanlıların doğma torpaqlarına qayıdış arzusu, milli birliyin və həmrəyliyin güclənməsi ilə daha real ola bilər. Qərbi Azərbaycan İcmasının fəaliyyəti bu məqsəd uğrunda davam edəcək və Azərbaycan xalqının tarixində yeni bir mərhələ açacaq.
Ən Çox Verilən Suallar
Qərbi Azərbaycan İcması, Ermənistan ərazisindən deportasiya edilmiş azərbaycanlıların hüquqlarını müdafiə edən, onların səsini beynəlxalq ictimaiyyətə çatdıran və mədəni irsin qorunması üçün fəaliyyət göstərən ictimai təşkilatdır. İcma hüquqi, siyasi, mədəni və maarifçilik istiqamətlərində geniş fəaliyyət göstərir. Əsas məqsədi deportasiya olunmuş soydaşlarımızın hüquqlarını bərpa etmək və doğma torpaqlarına qayıdışını təmin etməkdir. Bu təşkilat Azərbaycan dövlətinin və cəmiyyətinin dəstəyi ilə fəaliyyətini genişləndirir.
Qərbi Azərbaycan adlanan ərazi əsasən indiki Ermənistan Respublikasının böyük hissəsini əhatə edir. Burada qədim zamanlardan azərbaycanlılar məskunlaşıb, tarixi şəhər və kəndlər yaradıb. Bölgəyə Göyçə, Zəngəzur, Dərələyəz, Basarkeçər, Vedibasar və digər ərazilər daxildir. Bu torpaqlarda yüz minlərlə azərbaycanlı yaşamışdır.
Azərbaycanlılar müxtəlif dövrlərdə, xüsusən 1905-1907, 1918-1920, 1948-1953 və 1988-1991-ci illərdə kütləvi şəkildə Qərbi Azərbaycandan deportasiya olunub. Bu köçürülmələr əsasən etnik təmizləmə, siyasi zorakılıq və insan hüquqlarının pozulması nəticəsində baş verib. Deportasiya zamanı yüz minlərlə insan doğma yurdunu tərk etmək məcburiyyətində qalıb. Onların əksəriyyəti Azərbaycanda və digər ölkələrdə məskunlaşıb.
Qərbi Azərbaycan İcmasının əsas məqsədi, deportasiya olunmuş azərbaycanlıların hüquqlarının bərpası, onların doğma torpaqlarına qayıdışının təmin edilməsi və mədəni irsin qorunmasıdır. İcma həmçinin beynəlxalq aləmdə Qərbi Azərbaycan həqiqətlərinin tanıdılması üçün müxtəlif tədbirlər keçirir. Təhsil, maarifçilik və hüquqi mübarizə də prioritet istiqamətlərdəndir. Bütün bu fəaliyyətlər milli kimliyin qorunmasına xidmət edir.
İcma hüquqi, siyasi, mədəni və maarifçilik sahələrində fəaliyyət göstərir. Beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq edir, hüquqi sənədlər və arxivlər toplayır, ictimaiyyətə Qərbi Azərbaycan həqiqətlərini çatdırır. Mədəni irsin qorunması və gələcək nəsillərə ötürülməsi də prioritet istiqamətlərdəndir. Diplomatik və ictimai tədbirlər bu fəaliyyətin əsas hissəsini təşkil edir.
Deportasiya nəticəsində Qərbi Azərbaycandan köçürülmüş azərbaycanlılar əsasən Azərbaycan Respublikasının müxtəlif bölgələrində məskunlaşıblar. Onların bir hissəsi isə xarici ölkələrdə, əsasən Rusiya, Türkiyə, Gürcüstan və digər dövlətlərdə yaşayır. Bu insanlar öz milli kimliklərini qorumağa çalışırlar. Qərbi Azərbaycan İcması onların birliyini və hüquqlarını müdafiə edir.
İcma mədəni irsin qorunması üçün arxiv materialları toplayır, tarixi mənbələri araşdırır və ictimailəşdirir. Eyni zamanda beynəlxalq təşkilatlara müraciətlər edilir, abidələrin qorunması üçün layihələr həyata keçirilir. Maarifləndirici tədbirlər, sərgilər və seminarlar təşkil olunur. Bu fəaliyyətlər mədəni irsin gələcək nəsillərə ötürülməsinə xidmət edir.
Qərbi Azərbaycan məsələsi beynəlxalq hüquq normalarına zidd olaraq həyata keçirilən deportasiya və etnik təmizləmə faktları kimi təqdim edilir. İcma beynəlxalq təşkilatlarla, insan hüquqları institutları ilə əməkdaşlıq edir və bu məsələnin obyektiv şəkildə dünyaya çatdırılması üçün fəaliyyət göstərir. Forum, konfrans və tədbirlərdə Qərbi Azərbaycan həqiqətləri səsləndirilir. Sənədlər və faktlar ictimailəşdirilir.
Qərbi Azərbaycan İcması gənclər arasında milli ruhun, tarixi yaddaşın və kimliyin qorunması üçün maarifçilik layihələri, seminarlar, təlimlər və kurslar təşkil edir. Təhsil proqramları, dərsliklər və təqaüdlər vasitəsilə gənclərin bilik və bacarıqları artırılır. Bu tədbirlər gənclərin vətənpərvər ruhda böyüməsinə və milli birliyə töhfə verir. Həmçinin gənclərin beynəlxalq tədbirlərdə iştirakı təşviq olunur.
İcmanın gələcək planları deportasiya olunmuş azərbaycanlıların hüquqlarının bərpası, doğma torpaqlara qayıdışın təmin edilməsi və mədəni irsin qorunmasını əhatə edir. Gələcəkdə beynəlxalq əməkdaşlığın gücləndirilməsi, hüquqi və diplomatik fəaliyyətin genişləndirilməsi nəzərdə tutulur. Gənclərin bu prosesə daha fəal cəlb olunması və ictimai dəstəyin artırılması da əsas məqsədlərdəndir. Bütün bu tədbirlər Qərbi Azərbaycan məsələsinin həllinə xidmət edir.
