Goranboy rayonu Azərbaycanın qərbində, həm tarixi, həm coğrafi, həm də sosial baxımdan diqqətçəkici bölgələrdən biridir. Qədim yaşayış məskəni, strateji mövqeyi, zəngin təbiəti, dinamik kənd təsərrüfatı və çoxmədəniyyətli əhalisi ilə tanınır. Goranboyun yerləşdiyi ərazi minilliklər boyu müxtəlif dövlətlərin, tayfaların və sivilizasiyaların yolu üzərində olub. Rayonun təbii sərvətləri, mineral ehtiyatları, geniş əkin və otlaq sahələri onu Azərbaycanın ən vacib iqtisadi mərkəzlərindən birinə çevirib. Burada kənd təsərrüfatı, heyvandarlıq, sənaye, təhsil və mədəniyyət sahələri daim inkişaf edir. Goranboyun kəndləri və yaşayış məntəqələri isə həm qədim adət-ənənələri, həm də müasir yanaşmaları bir araya gətirən unikal sosial sistem formalaşdırıb. Rayonun əhalisi öz zəhmətsevərliyi, milli dəyərlərə bağlılığı və gələcəyə açıq baxışı ilə seçilir. Goranboy həm də coğrafi baxımdan Qarabağa açılan qapıdır və ölkənin təhlükəsizlik, iqtisadi və mədəni baxımdan strateji bölgəsidir.
Goranboyun coğrafiyası və iqlimi
Goranboy rayonu Azərbaycanın qərb hissəsində, Kura çayının sağ sahilində, Qarabağ silsiləsinin ətəklərində yerləşir. Rayonun ümumi sahəsi təxminən 1 800 kvadrat kilometrdir və əsasən düzənlik, qismən isə dağətəyi relyefə malikdir. Ərazidən Kürəkçay, Goran və Qaraçay kimi mühüm çaylar keçir. Rayonun torpaqları münbitdir, əsasən boz-qəhvəyi və çəmən torpaq növləri üstünlük təşkil edir. Goranboyda iqlim yarımsəhra və quru subtropik tiplə xarakterizə olunur – yaylar isti və quraq, qışlar isə mülayim keçir. İllik yağıntı orta hesabla 350-400 mm-dir, bu isə kənd təsərrüfatının inkişafına əlverişli şərait yaradır. Ərazinin bitki örtüyü geniş otlaqlar, meşəlik zolaqlar və kənd təsərrüfatı bitkiləri ilə zəngindir.
Tarixi və etnoqrafik xüsusiyyətləri
Goranboy rayonu qədim tarixi olan bir ərazidir. Burada tapılan arxeoloji abidələr, kurqanlar, qədim yaşayış yerləri və alban dövrünə aid məbədlər ərazinin minillik tarixə malik olduğunu göstərir. Rayon ərazisi orta əsrlərdə Qarabağ xanlığının, Şəki və Gəncə bəyliklərinin təsiri altında olub, Rusiya imperiyası dövründə inzibati-siyasi baxımdan yeni status alıb. XX əsrdə Goranboy inzibati rayon kimi formalaşıb, dəfələrlə ərazi dəyişiklikləri baş verib. Burada müxtəlif etnik qruplar – azərbaycanlılar, ruslar, ləzgilər, talışlar, avarlar və digərləri birgə yaşayır. Eyni zamanda, ərazidə yerli dialekt və şivələrin qorunub saxlanılması etnoqrafik zənginliyin göstəricisidir.
Əhalisi və sosial-iqtisadi inkişafı
Goranboy rayonu əhalisinin sayı təxminən 105 min nəfərə yaxındır və bu göstərici ildən-ilə artmaqdadır. Rayonun əhalisi əsasən kənd yerlərində məskunlaşıb, şəhər tipli qəsəbələr də mövcuddur. Əhali əsasən kənd təsərrüfatı, heyvandarlıq, bağçılıq və sənaye müəssisələrində çalışır. Son illər dövlətin dəstəyi ilə infrastruktur layihələri – yeni yollar, məktəblər, xəstəxanalar, sosial obyektlər tikilib, əhalinin rifahı xeyli yüksəlib. Rayonun sosial həyatı milli adət-ənənələr, ailə və qohumluq dəyərləri üzərində qurulub. Goranboyda mədəniyyət evləri, kitabxanalar, musiqi və incəsənət məktəbləri fəaliyyət göstərir. Gənclər idman və təhsil sahəsində uğurlar qazanır, qadınların ictimai həyatda rolu ilbəil artır.
Kənd təsərrüfatı və sənaye
Goranboy Azərbaycanın ən böyük kənd təsərrüfatı rayonlarından biridir. Əsas istehsal sahələri – taxılçılıq, pambıqçılıq, bostan və tərəvəzçilik, bağçılıq, üzümçülük və heyvandarlıqdır. Goranboyda iri aqroparklar, müasir texnika və suvarma sistemləri tətbiq edilir, yerli fermerlər məhsuldarlığın artırılmasına xüsusi diqqət yetirir. Rayonun sənaye potensialı da inkişaf edir – burada emal zavodları, süd və ət kombinatları, un dəyirmanları, tikinti materialları istehsalı və s. fəaliyyət göstərir. Goranboyun iqtisadi inkişafı kənd təsərrüfatı ilə sənaye arasında sıx əməkdaşlıq üzərində qurulub, bu isə rayonun gələcək üçün strateji əhəmiyyətini artırır.
Goranboyun təbii sərvətləri və turizm imkanları
Rayonun ərazisi mineral sərvətlərlə zəngindir – burada gips, mərmər, gil, qum, tikinti daşı yataqları var. Eyni zamanda, geniş su ehtiyatları, təmiz bulaqlar, meşəlik və yaylaqlar turizm və ekoloji istirahət üçün əlverişli şərait yaradır. Son illər Goranboyun təbii gözəllikləri, tarixi abidələri və kənd turizmi potensialı inkişaf etdirilir. Bura gələn turistlər yerli mətbəxin dadına baxır, milli adət-ənənələrlə tanış olur, kənd həyatının səmimiliyini və qonaqpərvərliyini yaşayırlar. Kəpəz və Qarabağ silsiləsinin mənzərəli yerləri, qədim məbədlər və təbiət qoruqları ekoturizm üçün əvəzsizdir.
Təhsil və səhiyyə sistemi
Goranboyda təhsil sistemi güclü şəbəkə ilə əhatə olunub – burada onlarla orta məktəb, lisey, uşaq bağçası və əlavə təhsil müəssisəsi fəaliyyət göstərir. Rayonun ali məktəbə qəbul faizi yüksəkdir, məzunları Azərbaycan və xarici ölkələrin nüfuzlu universitetlərində təhsil alır. Səhiyyə sistemi isə mərkəzi xəstəxana, poliklinikalar, kənd tibb məntəqələri və ambulator xidmətlərlə təchiz olunub. Son illər yeni tibbi avadanlıqlar, müasir laboratoriyalar və təcili yardım xidməti əhaliyə keyfiyyətli xidmət göstərməyə imkan yaradır.
Mədəniyyət və incəsənət
Goranboy mədəniyyəti qədim folklor, aşıq sənəti, musiqi, rəqs və ustad sənətkarları ilə seçilir. Burada folklor kollektivləri, xalq teatrları, gənclər musiqi və incəsənət festivallarında uğurla çıxış edir. Rayonun ərazisində tarixi məscidlər, abidələr, qədim qalalar və milli memarlıq nümunələri qorunub saxlanılır. Ənənəvi toy və adət-ənənələr, Novruz şənlikləri, kəndlərarası bayram tədbirləri Goranboyun sosial-mədəni həyatının ayrılmaz hissəsidir.
Goranboyun kəndləri və onların xüsusiyyətləri
Goranboy rayonunda 80-dən çox kənd və qəsəbə mövcuddur. Hər kənd öz adət-ənənəsi, tarixi, dialekti, təsərrüfat strukturu və sosial həyat tərzi ilə fərqlənir. Goranboy şəhəri ilə yanaşı, Naftalan şəhərinə yaxın yerləşən Kəhrizli, Hazırəhmədli, Qarqucaq, Qızılhacılı, Borsunlu, Tapqaraqoyunlu, Qaraçinar, Səfikürd, Goran, Faxralı, Hacallı, Hacallı, Şatırlı, Qazanbulaq, Boluslu, Zeynallı, Dəliməmmədli və başqa kəndlər əhalinin əsas yaşayış yerləridir. Kəndlərdə əsas məşğuliyyət kənd təsərrüfatı və heyvandarlıqdır, yerli əhali qonaqpərvərliyi və əməksevərliyi ilə tanınır.
Bir şeyi izah edən zaman, məsələn, “Goranboyun kəndlərində kənd təsərrüfatının illik dövriyyəsini” belə hissələrə bölmək olar:
- Yaz – əkin və suvarma
- Yay – becərmə, gübrələmə, heyvandarlığın inkişafı
- Payız – məhsul yığımı, bağlarda toplama
- Qış – torpağın istirahəti, texnika və heyvanlara qulluq
Aşağıdakı cədvəldə Goranboyun əsas kəndləri və fərqləndirici cəhətləri təqdim olunur:
| Kənd adı | Əsas məşğuliyyət | Coğrafi mövqeyi | Sosial xüsusiyyəti |
|---|---|---|---|
| Kəhrizli | Taxılçılıq, bağ | Şimal-qərb | Böyük ailə ənənələri |
| Hazırəhmədli | Heyvandarlıq | Qarabağ silsiləsinə yaxın | Tarixi abidələr, şivələr |
| Qaraçinar | Bağçılıq | Qərb | Folklor və sənətkarlıq |
| Borsunlu | Pambıqçılıq | Şimal | Kollektiv təsərrüfat ənənəsi |
| Qızılhacılı | Üzümçülük | Mərkəzə yaxın | Zəhmətsevər əhali |
| Tapqaraqoyunlu | Heyvandarlıq | Cənub-qərb | Gənclər və idman mərkəzi |
Goranboyun müasir problemləri və inkişaf istiqamətləri
Bütün uğurlarına baxmayaraq, rayonda infrastrukturun yenilənməsi, kənd yollarının və suvarma sistemlərinin təkmilləşdirilməsi, işsizlik, ətraf mühitin qorunması kimi problemlər də qalmaqdadır. Dövlət və yerli icra hakimiyyəti bu sahədə yeni layihələr həyata keçirir, investisiya proqramları, aqrar islahatlar və sosial proqramlar Goranboyun davamlı inkişafını təmin etməyə yönəlib. Gənclərin məşğulluğu, kənd təsərrüfatında innovasiyaların tətbiqi və turizmin inkişafı prioritet istiqamətlər sırasındadır.
Goranboy rayonu qədim tarix, zəngin təbiət, dinamik kənd təsərrüfatı, mədəniyyət və müxtəlif etnik qrupların harmonik birliyi ilə Azərbaycanın ən dəyərli bölgələrindən biridir. Burada yaşayan insanlar keçmişə sadiq, gələcəyə isə nikbin baxışla yanaşır, rayonun sosial-iqtisadi və mədəni həyatında daim fəal iştirak edirlər. Goranboyun inkişafı həm yerli, həm də ümummilli əhəmiyyət kəsb edir və bu rayon ölkənin strateji, iqtisadi və sosial həyatında xüsusi yer tutur.
Ən Çox Verilən Suallar
Goranboy rayonu Azərbaycanın qərbində, Qarabağ silsiləsinin ətəklərində, Kura çayının sağ sahilində yerləşir və təxminən 1 800 kvadrat kilometr əraziyə malikdir.
Əhali əsasən kənd təsərrüfatı, heyvandarlıq, taxılçılıq, pambıqçılıq, bağçılıq və sənaye sahələrində çalışır, müasir fermer təsərrüfatları da geniş yayılıb.
Goranboyda yarımsəhra və quru subtropik iqlim hökm sürür, yaylar isti və quraq, qışlar isə mülayim keçir. Ərazinin böyük hissəsi düzənlik və dağətəyi relyefdən ibarətdir.
Rayonda 80-dən çox kənd və qəsəbə var. Əsas kəndlərə Kəhrizli, Hazırəhmədli, Qaraçinar, Qızılhacılı, Borsunlu, Tapqaraqoyunlu, Səfikürd, Goran, Boluslu və digərləri daxildir.
Rayonda gips, mərmər, gil, qum və tikinti daşı yataqları, həmçinin təmiz bulaqlar və meşəliklər var. Bu sərvətlər kənd təsərrüfatı və tikinti üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Goranboyda kənd təsərrüfatı ilə yanaşı, emal zavodları, süd və ət kombinatları, un dəyirmanları və digər sənaye müəssisələri fəaliyyət göstərir. İnfrastruktur son illərdə xeyli təkmilləşdirilib.
Rayonda çoxsaylı orta məktəblər, liseylər, uşaq bağçaları, mədəniyyət evləri, musiqi məktəbləri və mərkəzi xəstəxana, poliklinikalar fəaliyyət göstərir.
Rayonun ərazisində qədim məbədlər, kurqanlar, alban dövrünə aid abidələr, folklor və sənətkarlıq nümunələri qorunub saxlanılır.
Rayon təbii gözəllikləri, kənd turizmi, ekoloji istirahət məkanları, milli mətbəxi və qonaqpərvər əhalisi ilə turistlər üçün cəlbedici bölgədir.
Rayonda infrastrukturun yenilənməsi, kənd yolları və suvarma sistemlərinin yaxşılaşdırılması, turizmin, gənclərin məşğulluğunun və kənd təsərrüfatında innovasiyaların inkişafı əsas prioritetlərdəndir.
