Azərbaycanın mərkəzi bölgəsində yerləşən Göyçay rayonu tarix, təbiət, kənd təsərrüfatı və ənənə baxımından ölkənin ən fərqli və özünəməxsus bölgələrindən biridir. Göyçay həm narçılıq ənənəsi, həm iqlimi, həm də insanlarının zəhmətsevərliyi ilə məşhurdur. Uzun illər ərzində burada yaranmış sosial, mədəni, təsərrüfat və təhsil ənənələri, rayonun müasir Azərbaycan cəmiyyətində xüsusi yer tutmasını təmin edir.
Göyçay coğrafi baxımdan Aran iqtisadi rayonuna daxildir və Azərbaycanın ən məhsuldar ərazilərindən biri sayılır. Rayonun füsunkar təbiəti, çaylar, meşələr, dağətəyi mənzərələri, həmçinin kənd təsərrüfatına yararlı torpaqları burada yaşayan insanların rifahını və iqtisadi potensialını formalaşdırır. Göyçay həm tarixi abidələri, həm etnoqrafik xüsusiyyətləri, həm də müasir sosial inkişaf göstəriciləri ilə təkcə yerli əhali deyil, bütün Azərbaycan üçün maraq doğurur.
Göyçay rayonunun coğrafi mövqeyi və təbii şəraiti
Göyçay rayonu Azərbaycanın mərkəzində, Kür-Araz ovalığının şimal-şərqində yerləşir. Şimaldan İsmayıllı və Ağsu, cənubdan Ucar və Zərdab, qərbdən Yevlax, şərqdən isə Kürdəmir rayonları ilə həmsərhəddir. Rayonun mərkəzi – Göyçay şəhəri Bakıdan təxminən 226 km aralı, Kür çayının sahilində yerləşir.
Rayonun relyefi əsasən düzənlik və dağətəyi zonalardan ibarətdir. Burada subtropik iqlim hakimdir: yaylar isti və quraq, qışlar isə mülayim keçir. Ərazidən axan əsas çaylar Göyçay, Qarasu və Girdiman çaylarıdır. Dağətəyi zonalarda füsunkar meşə massivləri və təmiz bulaqlar mövcuddur. Zəngin flora və fauna, münbit torpaqlar və əlverişli iqlim kənd təsərrüfatının inkişafına böyük imkan yaradır.
Tarixi inkişaf və mədəni irs
Göyçay rayonu qədim tarixi köklərə malikdir. Ərazidə müxtəlif dövrlərə aid arxeoloji tapıntılar, kurqanlar, alban məbədləri, orta əsr qala və türbələri mövcuddur. Rayonun ərazisi Böyük İpək Yolunun üzərində yerləşdiyindən buradan müxtəlif karvan yolları keçib, ticarət və mədəniyyət mübadiləsinə zəmin yaradıb.
Tarixi mənbələrə görə Göyçay ərazisində qədim dövrlərdən müxtəlif türk və alban tayfaları məskunlaşıb. Orta əsrlərdə bölgə Səfəvilər, Qarabağ xanlığı, Şirvanşahlar və digər dövlətlərin tərkibində olmuşdur. XX əsrin əvvəllərində çar Rusiyası və Sovet dövründə Göyçay inzibati rayon kimi formalaşıb.
Rayonda qədim hamamlar, məscidlər, memarlıq abidələri, Qarabağlı və Kürd çayları üzərindəki körpülər və s. qorunub saxlanılır. Göyçayın folkloru, el sənətləri, toy adətləri və xalq musiqisi bölgənin mədəni zənginliyini əks etdirir.
Əhali və sosial-iqtisadi göstəricilər
Göyçay rayonu hazırda əhalisinin sayı 120 minə yaxındır. Burada əsasən azərbaycanlılar yaşayır, lakin kiçik miqdarda digər etnik qruplar da mövcuddur. Əhali əsasən kəndlərdə, rayon mərkəzi və bir neçə iri qəsəbədə cəmləşib.
Əhalinin əsas məşğuliyyəti kənd təsərrüfatı – narçılıq, bağçılıq, tərəvəzçilik, taxılçılıq, heyvandarlıq və arıçılıqdır. Son illərdə regionda sənaye və xidmət sektorunun da inkişafı müşahidə olunur. Təhsil, səhiyyə, mədəniyyət, idman və digər sosial infrastruktur müəssisələri rayonun hər yerində fəaliyyət göstərir.
Rayonda orta məktəblər, musiqi məktəbləri, peşə təhsili müəssisələri, xəstəxanalar, poliklinikalar, kitabxanalar və mədəniyyət evləri fəaliyyət göstərir. Əhalinin həyat səviyyəsi ilbəil yüksəlir, yeni iş yerləri açılır, kənd yolları, suvarma və içməli su sistemləri təkmilləşdirilir.
Göyçayın narçılıq ənənəsi və kənd təsərrüfatında rolu
Göyçay Azərbaycanın “nar paytaxtı” hesab olunur. Burada narçılıq ənənələri çox qədimdir və əsas kənd təsərrüfatı sahəsi kimi rayonun iqtisadi inkişafında həlledici rol oynayır. Hər il oktyabr-noyabr aylarında keçirilən Nar bayramı bütün ölkədə tanınır və Göyçayın brendinə çevrilib. Nar bağlarının sahəsi ilbəil artır, burada onlarla müxtəlif nar sortları yetişdirilir.
Göyçay nardan hazırlanan məhsulları – nar şirəsi, nar mürəbbəsi, nar doşabı və s. ilə də məşhurdur. Rayon həm də alma, armud, şaftalı, üzüm, gavalı və digər meyvələrin becərilməsi, tərəvəzçilik, bostançılıq və heyvandarlıq sahələrində də irəliləyiş əldə edib.
Göyçay şəhəri və kəndləri
Göyçay şəhəri rayonun inzibati və iqtisadi mərkəzidir. Burada dövlət idarəetməsi, sənaye müəssisələri, ticarət mərkəzləri, təhsil və səhiyyə ocaqları, mədəniyyət və idman obyektləri yerləşir. Şəhərin mərkəzində Heydər Əliyev parkı, müxtəlif heykəllər, abidələr, yeni salınmış prospekt və küçələr mövcuddur.
Rayonda 50-dən artıq kənd və qəsəbə mövcuddur. Ən iri kəndlərdən Bəydövül, Qaraman, Potu, Qaraməryəm, İncə, Şəhadət, Mallı-Şıxlı və başqalarıdır. Hər kəndin öz məscidi, məktəbi, mədəniyyət evi, bəzilərində isə qədim qəbiristanlıq, su dəyirmanı, tarixi abidələr var.
Təhsil və mədəni həyat
Göyçayda təhsil ənənələri yüksək səviyyədədir. Rayon üzrə 60-dan çox ümumi təhsil məktəbi, bir neçə peşə liseyi və texniki kollec fəaliyyət göstərir. Burada həm də uşaq musiqi məktəbləri, incəsənət mərkəzləri və kitabxanalar yerləşir. Rayonun istedadlı gəncləri müxtəlif olimpiada və müsabiqələrdə yüksək nəticələr qazanır.
Mədəni həyat da kifayət qədər rəngarəngdir. Göyçayda xalq teatrı, rəqs və musiqi ansamblları, folklor kollektivləri, rəsm studiyaları və digər yaradıcı dərnəklər fəaliyyət göstərir. Hər il müxtəlif bayram və kütləvi tədbirlər, sərgilər, idman yarışları keçirilir.
İqtisadi inkişaf və infrastruktur
Göyçayda kənd təsərrüfatı ilə yanaşı, sənaye və xidmət sektoru da inkişaf etməkdədir. Son illərdə emal müəssisələri, kiçik və orta biznes subyektləri, ticarət və logistika mərkəzləri yaradılıb. Yol infrastrukturunun yenilənməsi, yeni körpülər, suvarma və içməli su xətlərinin çəkilməsi rayonun ümumi inkişaf səviyyəsini artırıb.
Rayonda qazlaşdırma, elektrik enerjisi, rabitə və internet xidmətləri daim təkmilləşdirilir. Regionda ekoturizm, kənd turizmi və nar festivalları turistlərin də marağına səbəb olur. Göyçay-Nar bayramı, mədəniyyət tədbirləri və kənd həyatı ilə bağlı layihələr rayonun turizm imkanlarını artırır.
Tarixi və təbii abidələr
Göyçay rayonu tarix və təbiət baxımından da zəngindir. Burada bir çox qədim məscid, hamam, türbə, kurqan, qədim su dəyirmanı, orta əsr qalaları qorunub saxlanılır. Ərazidə nadir ağaclar, heyvan və quş növləri yayılıb. Dağətəyi meşələr, təbii bulaqlar, Göyçay və Qarasu çaylarının ətrafındakı yaşıl ərazilər ekoloji və turizm potensialını artırır.
Qarasu, Girdiman və Göyçay çayları balıqçılıq, istirahət və piknik üçün geniş imkanlar yaradır. Təbiət həvəskarları və fotoqraflar üçün unikal mənzərələrə sahib olan rayon, Azərbaycanın ən ekoloji təmiz bölgələrindən biri hesab olunur.
Tanınmış şəxslər və rayonun ictimai həyatı
Göyçay rayonunda bir sıra görkəmli elm, mədəniyyət, incəsənət və ictimai xadimlər doğulub və fəaliyyət göstərib. Buradan olan alimlər, yazıçılar, musiqiçilər, pedaqoqlar və idmançılar ölkənin ictimai-mədəni həyatında fəal iştirak edir. Rayonun ictimai və sosial həyatı daim yenilənir, yerli əhali milli və dövlət əhəmiyyətli layihələrdə, xeyriyyə tədbirlərində fəal iştirak edir.
Göyçay rayonu Azərbaycanın qədim və müasir həyatının birləşdiyi, zəngin təbiət və mədəniyyətə sahib, iqtisadi və sosial inkişafda daim irəliləyən unikal bir regiondur. Burada hər bir kənd, ailə və insan Azərbaycan tarixinin, mətbəxinin, zəhmət və bərəkətinin bir parçasıdır. Göyçay öz narçılıq ənənələri, mədəni dəyərləri, təbii gözəllikləri, eləcə də müasir inkişafı ilə ölkəmizin layiqli bölgələrindən biri olaraq gələcəyə inamla irəliləyir.
Ən Çox Verilən Suallar
Göyçay rayonu Azərbaycanın mərkəzində, Aran iqtisadi rayonunda, Kür-Araz ovalığının şimal-şərqində yerləşir.
Rayonun əhalisi təxminən 120 min nəfərdir və əsasən azərbaycanlılardan ibarətdir.
Göyçay ən çox narçılıq ənənəsi, kənd təsərrüfatı, təbiəti və Nar bayramı ilə məşhurdur.
Göyçay, Qarasu və Girdiman çayları rayondan keçir.
Rayonda 50-dən artıq kənd və bir neçə qəsəbə mövcuddur.
Bəli, rayonda çoxsaylı məktəb, musiqi məktəbi, kitabxana, mədəniyyət evi və incəsənət ocaqları fəaliyyət göstərir.
Rayonda bir çox qədim məscid, hamam, kurqan, su dəyirmanı, meşə və bulaqlar mövcuddur.
Əsas sahələr narçılıq, bağçılıq, heyvandarlıq, sənaye və xidmət sektorudur.
Bəydövül, Qaraman, Potu, Qaraməryəm, İncə, Mallı-Şıxlı kimi kəndlər daha tanınır.
Bəli, zəngin təbiəti, nar festivalları, tarixi abidələri və kənd həyatı turistlər üçün cəlbedicidir.
