Azərbaycan bank sektorunda 2023-cü il mühüm və diqqətçəkən hadisə ilə yadda qaldı: 1992-ci ildən fəaliyyət göstərən və həm fərdi, həm də korporativ müştərilərə xidmət göstərən Günay Bank ləğv edildi. Azərbaycan Mərkəzi Bankının qərarı ilə bankın lisenziyası geri alındı, ardınca isə müflis elan olundu. Bu qərar yalnız bir bankın bağlanması deyil, bütövlükdə maliyyə sisteminə verilmiş ciddi siqnal idi.
1. Günay Bankın qısa tarixi və mövqeyi
Günay Bank 1992-ci ildə yaradılmış və özəl sektorun təşəbbüsü ilə qurulmuş kommersiya bankı idi. İllər boyu bank daha çox fərdi müştərilərlə işləməyə, istehlak kreditləri, depozit məhsulları və kart xidmətləri sahəsində fəaliyyət göstərməyə fokuslanmışdı. Bununla yanaşı, kiçik və orta sahibkarlıq subyektlərinə də müəyyən dərəcədə maliyyələşmə xidmətləri təqdim edirdi.
Lakin 2020-ci ildən sonra bankın fəaliyyətində maliyyə göstəricilərində azalmalar, risklərin düzgün idarə olunmaması və kapital çatışmazlığı kimi problemlər müşahidə olunmağa başladı.
2. Lisenziyanın ləğvinin əsas səbəbləri
✅ Kapital tələblərinə cavab verməmə
Azərbaycan Mərkəzi Bankının qanunvericiliyə əsasən, ölkədə fəaliyyət göstərən kommersiya banklarının minimum məcmu kapitalı 50 milyon manat olmalıdır. Bu, bankın mümkün maliyyə risklərinə qarşı dayanıqlı olması üçün vacib şərtdir.
Günay Bank isə bu tələbi ödəyə bilməmiş, bankın kapitalın adekvatlıq əmsalı 3%-dən də aşağı olmuşdur. Qanunvericiliyə görə, bu göstərici bankın fəaliyyətini davam etdirməsi üçün kritik həddən aşağıdır və maliyyə sabitliyi üçün təhlükə yaradır.
✅ Prudensial qaydaların pozulması
Bankın idarəçilik və daxili nəzarət sistemlərində ciddi pozuntular mövcud idi. Mərkəzi Bankın apardığı yoxlamalar nəticəsində məlum olmuşdu ki:
- Kredit portfeli yüksək risk daşıyır;
- Daxili audit və nəzarət sistemi zəif işləyir;
- Likvidlik göstəriciləri aşağı səviyyədədir.
Bu cür çatışmazlıqlar bankın etibarlı fəaliyyətini qeyri-mümkün edirdi və müştərilərin vəsaitlərini riskə atırdı.
✅ Düzgün olmayan hesabatlılıq
2023-cü ilin əvvəlində Mərkəzi Bankın sədri Taleh Kazımov mediaya açıqlamasında bildirdi ki, Günay Bank və başqa bir kommersiya bankı hesabatlarda yanlış və ya qeyri-dəqiq məlumatlar təqdim etmişdir. Bu isə o deməkdir ki, bank reallığı əks etdirməyən maliyyə rəqəmləri təqdim edərək tənzimləyici orqanı yanlış yönləndirib. Bu, maliyyə şəffaflığı və ictimai etimad baxımından ciddi problemdir.
3. Müflis elan olunması və məhkəmə qərarı
2023-cü ilin may ayında Azərbaycan Mərkəzi Bankı Günay Bankın lisenziyasını ləğv etdi. Ardınca məsələ Bakı Kommersiya Məhkəməsinə ötürüldü. Məhkəmə bankın müflis elan olunması ilə bağlı qərar çıxardı. Bu qərardan sonra bankın idarəçiliyi Əmanətlərin Sığortalanması Fonduna (ƏSF) keçdi. Fond ləğvetmə prosesini idarə etmək, aktivləri satmaq və əmanətçilərə ödənişlər etmək üçün məsuliyyət daşıyır.
4. Müştəri əmanətləri və kompensasiya prosesi
Ən çox narahatlıq doğuran məsələ müştəri vəsaitlərinin taleyi oldu. Xoşbəxtlikdən, Günay Bankda yerləşdirilmiş əmanətlərin 99.9%-i sığortalanmışdı. Bu isə deməkdir ki, Əmanətlərin Sığortalanması Fondu əmanətçilərin vəsaitlərini tam şəkildə və qanunvericiliyə əsasən kompensasiya edir.
Əmanətçilər üçün nəzərdə tutulan məbləğ:
- Əgər əmanət sığortalı idisə, kompensasiya limiti 100,000 manat təşkil edir;
- Qanunvericiliyə uyğun olaraq bu vəsaitlər nağd və ya köçürmə yolu ilə qaytarılır.
5. Bank sektoruna və ictimaiyyətə təsiri
Günay Bankın bağlanması ümumi bank sektoruna ciddi sarsıntı yaratmadı. Bunun səbəbi bankın bazarda kiçik paya malik olması, əmanətçilərinin sayının azlığı və sistem əhəmiyyətli banklar sırasında olmamasıdır.
Lakin bu hadisə kiçik və orta banklara xəbərdarlıq siqnalı kimi qəbul edildi. Azərbaycan Mərkəzi Bankı bir daha bildirdi ki, tələblərə uyğun fəaliyyət göstərməyən banklarla bağlı sərt tədbirlər görüləcək. Beləliklə, sektorun sağlamlaşdırılması və təhlükəli oyunçuların təmizlənməsi prosesi davam edir.
6. Ekspert rəyləri və iqtisadi təhlil
Müstəqil iqtisadçılar və bank mütəxəssisləri Günay Bankın bağlanmasını qanunvericiliyə və bazar mexanizminə uyğun addım kimi dəyərləndirirlər. Aşağıdakı fikirlər ön plana çıxır:
- “Bu qərar bazara güvəni artırır.”
- “Tənzimləyici orqanın ciddi nəzarət funksiyasını icra etməsi müsbət haldır.”
- “Yalnız möhkəm əsaslara malik banklar gələcəkdə fəaliyyətlərini davam etdirə biləcəklər.”
7. Gələcək üçün dərslər və tövsiyələr
➤ Banklar üçün
- Daxili nəzarət və risk idarəetməsi gücləndirilməlidir
- Şəffaflıq prinsiplərinə ciddi əməl olunmalıdır
- Kapital ehtiyatları daim nəzarətdə saxlanılmalıdır
➤ Müştərilər üçün
- Yalnız lisenziyalı və sığortalanmış banklarla işləmək
- Əmanət sığortası barədə məlumatlı olmaq
- Bankın maliyyə hesabatlarını izləmək
Günay Bankın bağlanması Azərbaycanın maliyyə tarixində əlamətdar hadisədir. Bu, həm bank sektoruna, həm də ictimaiyyətə bir mesaj oldu: maliyyə sabitliyi və şəffaflıq prinsipləri pozulanda nəticə ağır ola bilər. Azərbaycan Mərkəzi Bankı bu qərarla göstərdi ki, istənilən bank – istər iri, istər kiçik – əgər qaydalara əməl etməzsə, sistemdən kənarlaşdırılacaq. Bu yanaşma bank sektorunun daha sağlam, şəffaf və davamlı inkişafı üçün vacibdir.
Ən Çox Verilən Suallar (FAQ) – Günay Bankın bağlanması haqqında
1. Günay Bank niyə bağlandı?
Günay Bank Azərbaycan Mərkəzi Bankının qərarı ilə bağlandı, çünki bankın məcmu kapitalı normativdən az idi, prudensial qaydaları pozurdu və düzgün maliyyə hesabatları təqdim etmirdi. Bankın fəaliyyətində risk idarəetməsi və daxili nəzarət mexanizmləri zəif idi.
2. Günay Bankın lisenziyası nə vaxt ləğv olundu?
Bankın fəaliyyətinə verilmiş lisenziya 2023-cü ilin may ayında Azərbaycan Mərkəzi Bankı tərəfindən ləğv olunub.
3. Günay Bank müflis elan olunub mu?
Bəli. Bank Bakı Kommersiya Məhkəməsinin qərarı ilə müflis elan edilib və Əmanətlərin Sığortalanması Fondu tərəfindən ləğv prosesinə başlanılıb.
4. Əmanətim Günay Bankda idisə, pulumu necə ala bilərəm?
Əgər əmanətiniz sığortalı idisə, Əmanətlərin Sığortalanması Fondu tərəfindən tam şəkildə geri ödənilir. Kompensasiya üçün şəxsiyyət vəsiqənizlə Fondun təyin etdiyi banklara müraciət etməyiniz kifayətdir.
5. Günay Bankda neçə faiz əmanət sığortalanmışdı?
Günay Bankda yerləşdirilmiş əmanətlərin 99.9%-i sığortalanmışdı. Yəni əmanətçilərin böyük əksəriyyəti itki yaşamayıb.
6. Günay Bankın ləğv prosesi kim tərəfindən həyata keçirilir?
Bankın ləğvi və əmanətlərin ödənilməsi prosesi Əmanətlərin Sığortalanması Fondu (ƏSF) tərəfindən həyata keçirilir.
7. Günay Bankın bağlanması digər banklara təsir edəcəkmi?
Xeyr. Günay Bank kiçik banklar sırasında yer alırdı və bazarda sistem əhəmiyyətli mövqeyə malik deyildi. Ona görə də sektor üzrə geniş miqyaslı təsir gözlənilmir.
