Dünyada elə simalar var ki, onların həyatı və fəaliyyəti əsrlər boyu milyonlarla insanın düşüncəsini, həyat tərzini və inancını dəyişib. Belə şəxsiyyətlərdən biri də İslam peyğəmbəri Həzrət Məhəmməddir (s.ə.s). O, təkcə dini bir lider yox, eyni zamanda bəşəriyyətin əxlaq, sülh, tolerantlıq və ədalət uğrunda mübarizə simvoludur. Onun həyatı, fəaliyyəti və insanlığa verdiyi mesajlar bu gün də aktualdır və dünya tarixində silinməz iz qoyub.
Həzrət Məhəmmədin Doğumu və Uşaqlıq İlləri
Həzrət Məhəmməd (s.ə.s) miladi 570-ci ildə Məkkə şəhərində, Qüreyş qəbiləsinin Bəni Haşim qolunda anadan olub. Atası Abdullah, anası Aminə idi. Məhəmməd hələ doğulmamış atası vəfat etmiş, altı yaşında isə anasını itirmişdir. Onu əvvəlcə babası Əbdülmüttəlib, sonra isə əmisi Əbu Talib himayə etmişdir.
Uşaqlıqdan təmiz əxlaqı, səmimiliyi, doğruluğu və mərhəməti ilə seçilən Məhəmməd, ətrafında “əl-Əmin” – yəni “etibarlı”, “doğru” ləqəbi ilə tanınırdı. Gənc yaşlarından zəhmətkeş, ədalətli və mərhəmətli olması ona toplumda böyük nüfuz qazandırmışdı.
Gənclik İlləri və Ticarət Həyatı
Məhəmməd (s.ə.s) gəncliyində ticarətlə məşğul olmuş və ədalətli, dürüst tacir kimi şöhrət qazanmışdır. Məkkə karvanlarında ticarət səfərlərində olmuş, Suriyaya qədər səyahət etmişdir. Onun dürüstlüyü, sədaqəti və sözündə durması ticarət aləmində də tezliklə tanınmasına səbəb olmuşdur.
Bu xüsusiyyətləri ona zəngin və nüfuzlu bir dul qadın olan Xədicə bint Xuveylid ilə tanışlıq və sonradan evlilik fürsəti qazandırır. Xədicə ilə evliliyi 25 yaşında baş tutub və onların bu izdivacından Qasim, Abdullah, Zeynəb, Rüqəyyə, Ümm Gülsüm və Fatimə adlı övladları dünyaya gəlib.
Peyğəmbərlikdən Əvvəlki Həyatı və Mədəniyyəti
Məhəmməd peyğəmbərlikdən əvvəlki dövrdə ədalətsizliklər, cahillik, qız uşaqlarının diri-diri basdırılması, varlı ilə kasıb arasında böyük fərqlər, bütpərəstlik və insan hüquqlarının tapdanması ilə səciyyələnən bir cəmiyyətin içində yaşayırdı.
O, həmişə haqsızlıqlara qarşı çıxar, kimsəsizlərə, yetimlərə, yoxsullara yardım edərdi. İctimaiyyət içində səssiz, təmkinli, təmiz və düşüncəli idi. Xüsusilə “Hilfu’l-Fudul” adlı ədalət və haqqa xidmət edən birliyin üzvü olması, onun cəmiyyətin problemlərinə biganə qalmadığını göstərir.
İlk Vəhy və Peyğəmbərlik Missiyası
40 yaşında ikən, Hira mağarasında tənhalığa çəkilərək düşüncələrə dalırdı. Miladi 610-cu ilin Ramazan ayında Cəbrayıl (Cibril) adlı mələk ona Allahdan ilk vəhyi gətirdi: “Oxu!” (“İqra!” – Ələq surəsi, 1-ci ayə).
Bu, bəşəriyyət tarixində böyük bir dönüş nöqtəsi oldu. Həzrət Məhəmməd (s.ə.s) peyğəmbərliyə seçildi və insanları tək Allaha ibadətə, bütpərəstlikdən və cəhalətdən uzaq durmağa çağırmağa başladı. Əvvəlcə yaxın qohumlarını, sonra bütün Məkkə xalqını Allahın birliyinə və ədalətli, mərhəmətli bir həyata dəvət etdi.
İslamın İlk İlləri və Məkkədə Qarşılaşdığı Çətinliklər
İlk müsəlmanlar sırasına həyat yoldaşı Xədicə, əmisi oğlu Əli, dostu Əbu Bəkr və bir neçə digər yaxın adamı daxil oldu. Lakin qısa zamanda İslam təlimləri Məkkənin varlı, nüfuzlu və bütpərəst təbəqəsi tərəfindən sərt müqavimətlə qarşılandı.
Müsəlmanlar təzyiqlərə, təhqirlərə, boykotlara və işgəncələrə məruz qaldılar. Həzrət Məhəmməd və yaxınları üç il boyu Şi’bu Əbi Talib vadisində ağır blokada və aclıq şəraitində yaşadılar.
Bütün bu çətinliklərə baxmayaraq, Peyğəmbər Məhəmməd (s.ə.s) əxlaqından, mərhəmətindən və dözümlülüyündən bir an belə dönmədi. O, insanlara ədaləti, sülhü, bağışlamağı və mehribanlığı təlqin edirdi.
Mədinəyə Hicrət və İslam Dövlətinin Qurulması
Məkkədə vəziyyət dözülməz olanda, Allahın əmri ilə Məhəmməd (s.ə.s) və səhabələri 622-ci ildə Mədinəyə hicrət etdilər. Bu hadisə – Hicrət – İslam tarixi üçün dönüş nöqtəsi oldu və müsəlmanların təqvimi bu tarixdən başlanır.
Mədinədə Məhəmməd peyğəmbər yeni bir cəmiyyət qurdu. O, müxtəlif qəbilələri barışdırdı, müsəlmanlar və yəhudilər arasında müqavilə bağladı, hüquq və ədalət prinsiplərinə əsaslanan ilk İslam dövlətini yaratdı. İctimai ədalət, fərdlərarası münasibətlər, qadın və yetim hüquqları, əmək haqqı, sülh və müharibə qaydaları qanunlaşdırıldı.
Mədinə Dövründə Siyasi və Hərbi Hadisələr
Mədinə dövründə müsəlmanlar bir sıra döyüşlərlə qarşılaşdılar: Bədr, Uhud, Xəndək və s. Bu döyüşlərdə Məhəmməd (s.ə.s) yalnız bir rəhbər yox, həm də mərhəmətli, insaflı bir başçı kimi davranırdı. Hətta düşmənləri üçün də mərhəmət göstərir, əsirlərə yaxşı davranmağı tapşırırdı.
Onun hərbi-strateji bacarığı, səbr və uzaqgörənliyi müsəlman cəmiyyətinin güclənməsinə səbəb oldu. Sülh danışıqları, diplomatik yazışmalar və ticarət əlaqələri ilə müsəlman icmasının nüfuzu artdı.
Məkkənin Fəthi və İslamın Zəfəri
8-ci hicri ilində (miladi 630) müsəlmanlar Məkkəni heç bir qan tökülmədən fəth etdilər. Həzrət Məhəmməd (s.ə.s) öz düşmənlərinə belə bağışlamaq, əfv və mərhəmət nümunəsi göstərdi. Məkkəyə girəndə: “Bu gün sizi danlamaq yoxdur, hamınız azadsınız,” – dedi. Bu böyük səxavət və insanlıq nümunəsi bütün ərəbləri heyrətləndirdi və İslama yeni axının əsasını qoydu.
İslamın Son İlləri və Vida Həcc Ziyarəti
Peyğəmbərliyin son illərində Həzrət Məhəmməd (s.ə.s) İslamın əsaslarını möhkəmləndirdi, sülh və qardaşlıq prinsiplərini cəmiyyətin bütün qatlarına yaydı. O, insanlara “vida həcci”ni yerinə yetirdi və bu həccdə son dəfə böyük insan kütləsinə müraciət etdi.
Vida xütbəsində insan haqları, qadın hüquqları, qulların azadlığı, qan tökülməsinin haram olması, insanların bərabərliyi və Allah qorxusu kimi əsas dəyərləri bir daha vurğuladı. Bu xütbə, insanlıq tarixində bərabərlik və hüquq təfəkkürünün zirvəsi sayılır.
Həzrət Məhəmmədin Ailəsi və Şəxsi Həyatı
Həzrət Məhəmmədin ilk həyat yoldaşı Xədicə idi. O, Xədicədən sonra bir neçə başqa xanımla da evləndi: Sevda, Aişə, Hafsa, Ummu Sələmə, Zeynəb bint Xuzeymə, Zeynəb bint Cahş, Cüveyriyyə, Məmunə, Safiyə və Reyhane. Bu izdivaclar müxtəlif qəbilə və tayfalar arasında sülh, himayə və sosial münasibətlərin güclənməsi üçün idi.
Peyğəmbərin övladlarından yalnız Fatimə sağ qalmışdır. Fatimədən İmam Həsən və İmam Hüseyn dünyaya gəlmiş, bu nəsl Əhli-Beyt kimi tarixə keçmişdir.
Peyğəmbərin ailə münasibətlərində sevgi, mərhəmət və qarşılıqlı hörmət əsas idi. O, övladlarına, nəvələrinə, həyat yoldaşlarına və bütün insanlara qarşı mərhəmətli, dözümlü və anlayışlı idi.
Həzrət Məhəmmədin Əxlaqı və Xüsusiyyətləri
Həzrət Məhəmməd (s.ə.s) bəşəriyyət tarixində ən mükəmməl əxlaq sahibi kimi tanınır. O, Quran ayəsində də “şübhəsiz, sən böyük əxlaq sahibisən” (Qələm surəsi, 4) kimi təsvir olunur.
Onun başlıca xüsusiyyətləri bunlardır:
- Doğruluq və Ədalət: Sözündə və əməllərində daim doğru və ədalətli idi.
- Mərhəmət və Bağışlama: Hər kəsə, hətta düşmənlərinə qarşı mərhəmət və səxavətlə yanaşırdı.
- Təvazökarlıq: Böyük rəhbər olmasına baxmayaraq, heç vaxt lovğalanmazdı. Özünü xalqdan ayırmaz, kasıblarla birlikdə oturardı.
- Səbr və Bağışlama: Ən çətin anlarda belə, səbirli və bağışlayan idi.
- Elm və Təhsil: Elmə və təhsilə xüsusi önəm verirdi. “Elm Çin’də də olsa, axtarın!” kimi hədisləri ilə elmə həvəsləndirirdi.
- Ailə və Uşaqlara Qayğı: Uşaqları öpər, onların halına acıyar, qadınlara qarşı mərhəmətli davranardı.
İslamda və Bəşəriyyətdə Təsiri
Həzrət Məhəmməd (s.ə.s) təkcə dini islahatçı deyil, bəşəriyyətə sülh, sosial bərabərlik, insan haqları, qadınların müdafiəsi, yetim və kasıblara qayğı, təmizlik, elm, səmimiyyət, sülh və tolerantlıq kimi ali dəyərlər bəxş etmişdir. Onun gətirdiyi Quran və sünnə bəşəriyyətə yeni sivilizasiya, yüksək mənəviyyat və inkişaf yolu açmışdır.
Bu gün də milyardlarla insan onun təlimlərinə əməl edir, həyatını nümunə kimi götürür, onun irsindən ilham alır. Onun adına yüz minlərlə məscid, məktəb, xeyriyyə və sosial layihələr qurulub.
Vəfatı və Bəşəriyyətə Son Mesajı
Həzrət Məhəmməd (s.ə.s) hicri 11-ci il, səfər ayının 12-də (miladi 632) Mədinədə vəfat edib. O, son nəfəsində belə insanlara Allah qorxusu, namaz, əmanətə sadiqlik, insanlara qarşı mərhəmət və doğruluq tövsiyə edib.
Mədinədə, Qüba məscidinin yaxınlığında, indi Peyğəmbər məscidi kimi tanınan yerdə dəfn olunub.
Həzrət Məhəmmədin İrsi və Müasir Dəyərlər
Peyğəmbər Məhəmmədin irsi – Quran, sünnə, əxlaq və bəşəri dəyərlər bu gün də insanlığın yolunu işıqlandırır. Sülh, ədalət, tolerantlıq, sosial bərabərlik, elm, təhsil, təmizlik və humanizm kimi dəyərlər müasir cəmiyyət üçün də aktualdır.
O, sülh və bərabərlik üçün çalışıb, bəşəriyyətin birliyini, mərhəməti və humanizmi əsas dəyər kimi təbliğ edib. Onun həyatı insanlıq üçün əbədi örnəkdir.
