Həmd Surəsi (Fatihə) : Mənası, Təfsiri

İslam dinində müqəddəs kitab olan Qurani-Kərimdə ən önəmli surələrdən biri Həmd surəsidir. Bu surə həm Quranın giriş qapısı, həm də müsəlmanların gündəlik ibadətlərinin ayrılmaz hissəsi kimi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Həmd surəsi — digər adı ilə Fatihə surəsi — Quranın ilk surəsi olaraq, müsəlmanların ibadət zamanı gündəlik olaraq oxuduqları ən çox təkrar olunan surələrdəndir. Bu məqalədə Həmd surəsinin adı, mənası, məzmunu, əsas mesajı, gündəlik həyatda rolu və dini əhəmiyyəti haqqında ətraflı məlumat veriləcək.

Həmd surəsinin adı və mənası

Həmd surəsi, ərəbcə “الحمد” sözündən götürülüb. Bu sözün mənası “şükür”, “tərif” deməkdir. Həmd surəsi həmçinin “Fatihə” adlanır ki, bu da “açılış”, “başlanğıc” mənasını verir. Çünki Quranın ilk surəsi olduğu üçün açılış surəsi kimi qəbul edilir. Bu ad surənin həm Allah-Təalaya həmd və şükürlə başladığını, həm də Quranın mənəvi qapısını açdığını göstərir.

Surənin quruluşu və ayələri

Həmd surəsi yeddi ayədən ibarətdir. Bu yeddi ayə, məzmun baxımından bir-birini tamamlayan mənəvi mesajlar verir. Surənin tam mətnini aşağıda təqdim edirik:

1. Bismillahir-Rahmənir-Rahim (Rəhmli və Mərhəmətli Allahın adı ilə).
2. Həmd olsun aləmlərin Rəbbi olan Allaha.
3. (O) Rəhmli, Mərhəmətli.
4. Hükm gününün sahibinə.
5. (Ey Rəbbimiz!) Yalnız Sənə ibadət edirik və yalnız Səndən kömək diləyirik.
6. Bizi doğru yola yönəlt.
7. Nemət verdiyin kəslərin yoluna – qəzəbə düçar olanların və azmışların yoluna yox!

Bu ayələrdən hər biri İslamın əsas təməl prinsiplərini izah edir və Allah ilə bəndə arasındakı münasibəti tənzimləyir.

Həmd surəsinin mövzusu

Həmd surəsi insanın Allaha tərif və şükür etməsi ilə başlayır. Sonra Allahın Rəhmli və Mərhəmətli olduğu, Hükm günü sahibinin yalnız Allah olduğu vurğulanır. Beşinci ayədə insan yalnız Allaha ibadət etdiyini və yalnız Ondan kömək istədiyini bildirir. Altıncı və yeddinci ayələrdə isə insan Allahdan doğru yola yönəltməyi, Onun nemət verdiyi insanların yolunda olmağı diləyir və azğınlıqdan qorunmağı arzulayır. Bu, müsəlman həyatının əsas duasıdır.

Həmd surəsinin gündəlik həyatda rolu

Həmd surəsi müsəlmanların gündəlik ibadətində, xüsusilə də namazda vacibdir. Namazın hər rəkətində Həmd surəsi mütləq oxunmalıdır. Bu surə olmadan namaz tamam sayılmır. Bununla da Həmd surəsi, müsəlmanların Allah ilə daim əlaqədə qalmasını təmin edir. Hər gün beş dəfə namaz qılarkən Həmd surəsinin oxunması, insanın gündəlik həyatını Allahı xatırlamaq, Ona yönəlmək və Onun böyüklüyünü dərk etməklə zənginləşdirir.

Həmçinin, bu surənin gündəlik həyatda rolu yalnız namazla məhdudlaşmır. Bir çox müsəlmanlar səhər oyanarkən və ya çətin anlarla üzləşəndə Həmd surəsini oxuyaraq ruhən möhkəmlənirlər. İşə başlamazdan əvvəl və ya evdən çıxarkən Həmd surəsini oxumaq insanı mənəvi cəhətdən qorumağa, rahatlıq tapmağa kömək edir. Həmçinin, Həmd surəsi dua edərkən də ən çox istifadə edilən surələrdən biridir. Dua zamanı insan Həmd surəsi ilə Allaha tərif deyərək, dualarının qəbul olunmasına ümid edir.

Həmd surəsinin insan ruhuna təsiri

Həmd surəsi insan ruhuna dərin təsir göstərən bir surədir. Onun hər ayəsi insanın iç dünyasına, hisslərinə, mənəviyyatına toxunur. Bu təsiri aşağıdakı cəhətlərdə hiss etmək mümkündür:

1. Daxili rahatlıq və sükunət verir. Hər gün bu surəni oxuyan insan, Allaha sığınaraq mənəvi təskinlik tapır. Allahın rəhməti və mərhəməti barədə ayələr insanın ürəyində ümid işığı yandırır.

2. Şükür hissini artırır. İnsanı həyatda sahib olduğu nemətlərə görə daha çox şükür etməyə təşviq edir. Bu, insanı həm Allaha yaxınlaşdırır, həm də digər insanlarla münasibətlərdə təvazökar və xoşniyyətli olmağa kömək edir.

3. Dua şüurunu gücləndirir. Həmd surəsinin “yalnız Sənə ibadət edirik və yalnız Səndən kömək diləyirik” ayəsi insanı yalnız Allaha yönəlməyə vadar edir. Bu, insanın dua şüurunu inkişaf etdirir və hər hansı çətinlikdə yalnız Allaha ümid bağlamağı öyrədir.

4. Həyat məqsədini aydınlaşdırır. Surədə doğru yola yönəltmə istəyi insanın həyat məqsədini müəyyənləşdirir, onu düz yol axtarışına və mənəvi kamilliyə aparır. İnsan bu dünyada doğru yolda olub-olmadığını hər gün düşünməyə başlayır.

5. Mənəvi güc və dayanıqlılıq bəxş edir. Həmd surəsi oxunarkən insan yalnız Allaha güvəndiyini hiss edir. Bu güvən hissi insanı həyatda baş verən çətinliklərə qarşı daha dözümlü və güclü edir.

6. Toplumsal birliyi gücləndirir. Dünyanın harasında yaşamasından asılı olmayaraq, bütün müsəlmanlar Həmd surəsini eyni şəkildə oxuyurlar. Bu, insanlara ümmət ruhu aşılayır, onları qardaşlıq və birlik hissi ilə bağlayır.

Həmd surəsinin əhəmiyyəti

1. İbadətin təməli: Hər rəkətdə Həmd surəsi oxunduğu üçün bu surə ibadətin özəyini təşkil edir.
2. Allaha şükür: Hər ayəsi Allahın böyüklüyünü və mərhəmətini tərifləyir, insanı Ona şükür etməyə təşviq edir.
3. Doğru yol: Bu surədə insan yalnız Allaha ibadət etdiyini bildirir və doğru yolda qalmağı diləyir.
4. Tövhid inancı: Yalnız Allahdan kömək istəmək İslamın tövhid (vahid Allah inancı) prinsipini gücləndirir.
5. Birlik: Həmd surəsi bütün müsəlmanların ortaq duasıdır. Dünyanın hər yerindəki müsəlmanlar bu surəni eyni qaydada oxuyurlar ki, bu da İslam ümmətinin birliyini təcəssüm etdirir.

Həmd surəsinin təfsiri

Həmd surəsi təfsirçilər tərəfindən geniş şəkildə şərh olunub. Təfsirçilər bu surəni “Quranın ana kitabı” adlandırır. Çünki Quranın bütün mövzularını – Allahın birliyi, mərhəməti, ibadət, doğru yol və bəndənin duaları – bu surədə ümumi şəkildə əks olunur. Məsələn, ikinci ayədə Allahın aləmlərin Rəbbi olduğu bildirilir ki, bu da Onun bütün yaradılışın sahibi olduğunu göstərir. Üçüncü ayədə Allahın rəhməti vurğulanır, dördüncü ayədə isə Hükm gününün sahibi kimi ədalət və hökmranlığı izah edilir.

Həmd surəsi Quranın ən mühüm surələrindən biri olaraq həm ibadətin, həm də gündəlik həyatın ayrılmaz hissəsidir. Bu surə insanı Allaha yaxınlaşdırır, şükür hissini artırır, doğru yolda qalmağa təşviq edir. Hər bir müsəlman üçün Həmd surəsi həm dini, həm də mənəvi həyatın vazkeçilməz yol yoldaşıdır. Onun gündəlik həyatda rolu və insan ruhuna təsiri müsəlman həyatını mənəvi zənginliklə bəzəyir və insanı daha təvazökar, güclü və əzmkar edir.

Ən çox verilən suallar: