Hibiskus Çayı: Hazırlanması, Dəmləmə Xüsusiyyətləri

Dünya çay ənənələri içərisində öz rəngi, dadı və sağlamlığa təsiri ilə fərqlənən hibiscus çayı (bəzən “karcade”, “qırmızı çay” və ya “sudaq” adlanır) qədimdən bəri insanların diqqətində olub. Tropik və subtropik ölkələrdə yetişən Hibiscus sabdariffa bitkisinin quru çiçək taclarından dəmlənən bu çay həm Şərqdə, həm də Qərbdə sağlamlığın qorunması, immunitetin gücləndirilməsi, orqanizmin təmizlənməsi və hətta zövq üçün içilir. Hibiscus çayının populyarlığı elmi araşdırmalar nəticəsində onun antioksidant, vitamin və mineral tərkibinin təsdiqlənməsi ilə daha da artıb. Azərbaycan cəmiyyətində də son illər hibiscus çayına maraq xeyli yüksəlib və o, sağlamlıq üçün təbii alternativ olaraq tövsiyə olunur.

Hibiscus çayının mənşəyi və tarixi

Hibiscus çayının tarixi minilliklərə gedib çıxır. Qədim Misir və Afrika xalqları bu bitkinin qurudulmuş çiçəklərindən içki hazırlayır, onu həm sərinləşdirici, həm də müalicəvi vasitə kimi istifadə edirdilər. Misirdə “faraonların içkisi” adlandırılan bu çay saray süfrələrinin ayrılmaz hissəsi olub. Sudan, Nigeriya, Seneqal, Karib adaları, Hindistan, Çin və hətta Meksika kimi tropik ölkələrdə hibiscus çayı mədəniyyətin və gündəlik qidalanmanın vacib elementidir. Müasir dövrdə hibiscus çayı dünyanın hər yerində sağlamlıq mənbəyi kimi tanınır və istehlak edilir.

Hibiscus çayının hazırlanması üsulu və dəmləmə qaydası

Hibiscus çayı ən çox Hibiscus sabdariffa növünün quru çiçək taclarından hazırlanır. Hazırlanma qaydası olduqca sadədir:
1-2 çay qaşığı quru hibiscus çiçəyi 200 ml qaynar suya əlavə edilir və 5-10 dəqiqə dəmlənir. Zövqə görə dəmlənmə vaxtı uzadıla və ya azaldıla bilər. Dadı daha yumşaq etmək üçün bal, şəkər, nanə, limon, darçın kimi əlavələr istifadə olunur. Hibiscus çayı isti və ya soyuq (buzlu) şəkildə içilə bilər. Bəzi ölkələrdə hibiscus çayı limon və nanə ilə birlikdə, digərlərində isə vanil, zəncəfil və ya mixək əlavə olunmaqla dəmlənir. Bu, onun dadını daha zəngin və fərqli edir.

Hibiscus çayının kimyəvi tərkibi və əsas faydalı maddələri

Hibiscus çiçəkləri təbii antioksidantlarla – antosianinlər, flavonoidlər, C vitamini, polisaxaridlər, orqanik turşular və mineral maddələrlə zəngindir. Onun tərkibində həmçinin kalsium, kalium, maqnezium, dəmir və bəzi B qrup vitaminləri də var. Antosianinlər hibiscus çayına tünd qırmızı və ya al-qırmızı rəng verir və sərbəst radikallarla mübarizədə güclü təsirə malikdir. Flavonoidlər və orqanik turşular orqanizmin müqavimətini artırır, immuniteti gücləndirir və iltihab əleyhinə təsir göstərir.

Hibiscus çayının sağlamlığa təsiri və faydaları

Elmi tədqiqatlar hibiscus çayının bir sıra faydalarını təsdiqləyib:

• Qan təzyiqini tənzimləyir: Müntəzəm istifadə zamanı arterial təzyiqin azalmasına kömək edir və bu, hipertoniya xəstələri üçün əhəmiyyətlidir.
• Xolesterolu azaldır: Qan damarlarının təmizlənməsində və pis xolesterolun (LDL) azalmasında rol oynayır.
• Antioksidant təsir: Orqanizmi zərərli sərbəst radikallardan qoruyur, yaşlanma prosesini ləngidir, immuniteti artırır.
• Qaraciyər və böyrək fəaliyyətinə dəstək: Təbii detoksifikasiya proseslərini sürətləndirir.
• Arıqlama və maddələr mübadiləsi: Maddələr mübadiləsini sürətləndirir, artıq suyun və toksinlərin bədəndən çıxmasına kömək edir.
• Həzmə kömək edir: İştahanı açır, həzm prosesini yaxşılaşdırır, qəbizliyin qarşısını alır.
• Ürək-damar sisteminin qorunması: Damar elastikliyini artırır, infarkt və insult riskini azaldır.

Hibiscus çayının istifadəsi və populyar reseptlər

Hibiscus çayı bir çox mətbəxdə klassik içkilərdən biridir. Sərin yay günlərində buzla, qışda isə limon və bal ilə dəmlənərək həm qonaq süfrələrində, həm də gündəlik istifadə üçün tövsiyə edilir. “Karcade” və ya “sudaq” adı ilə tanınan soyuq hibiscus çayı, Şimal və Qərb Afrikada və Yaxın Şərqdə geniş yayılıb. Azərbaycanda isə xüsusilə son illərdə sağlam həyat tərzi sürənlər arasında populyarlaşıb. Hibiscus çayının dadını dəyişdirmək üçün portağal qabığı, vanil, zəncəfil və hətta alma dilimləri də əlavə olunur.

Hibiscus çayının xalq təbabətində yeri

Hibiscus çayı qədimdən müxtəlif xəstəliklərin və sağlamlıq problemlərinin profilaktikası üçün istifadə olunub. Məsələn, Misirdə və Sudanda yüksək hərarətin qarşısını almaq, bədəndəki şişkinliyi aradan qaldırmaq, həzm və böyrək problemlərini həll etmək üçün içilirdi. Hindistan və Çin təbabətində isə hibiscus çayından qan azlığının qarşısının alınması, orqanizmin tonusunu artırmaq və stressə qarşı təbii vasitə kimi istifadə olunur.

Hibiscus çayının kosmetologiyada tətbiqi

Hibiscus çayının və ekstraktlarının dəri və saç sağlamlığı üçün də faydaları sübut olunub. Onun dəmləməsi ilə dəri toniki hazırlanır, maskalarda təbii antioksidant kimi istifadə olunur. Hibiscus çayından hazırlanmış tonik və losyonlar dəriyə parlaqlıq verir, iltihabı və sızanaqları azaldır. Saçların yuyulmasında istifadə olunduqda saçların parlaqlığı və yumşaqlığı artır.

Hibiscus çayının əks göstərişləri və ehtiyat tədbirləri

Hibiscus çayının faydaları olsa da, onu ehtiyatla istifadə etmək lazımdır. Aşağı qan təzyiqi olanlar, hamilə və süd verən qadınlar, allergiyaya meylli insanlar və daimi dərman istifadəçiləri əvvəlcə həkim məsləhəti almalıdırlar. Həddindən artıq istifadə orqanizmdə maye balansını poza bilər. Həmçinin, bəzi dərman preparatları ilə qarşılıqlı təsir riski var.

Hibiscus çayının dünyada və Azərbaycanda populyarlığı

Son illərdə hibiscus çayı Qərb ölkələrində “superfood” (super qida) kimi təqdim olunur. Azərbaycanda isə təbii və bitki əsaslı içkilərə maraq artdıqca, hibiscus çayı da gündəlik həyatın ayrılmaz hissəsinə çevrilir. Bir çox restoran, sağlamlıq mərkəzi və evlərdə hibiscus çayının müxtəlif variantları təqdim olunur. Market və apteklərdə də həm quru hibiscus çiçəyi, həm də hazır paket şəklində hibiscus çayı əldə etmək mümkündür.

Hibiscus çayının gələcək potensialı və yeni tədqiqat istiqamətləri

Müasir elmi tədqiqatlar hibiscus çayının yeni tibbi və terapevtik potensialını öyrənir. Araşdırmalar göstərir ki, onun tərkibindəki antosianinlər, flavonoidlər və digər bioaktiv maddələr bir çox xroniki xəstəliklərin profilaktikasında və müalicəsində rol oynaya bilər. Hibiscus çayının gələcəkdə diabet, xərçəng və ürək-damar xəstəliklərinə qarşı təbii əlavə kimi istifadəsi potensialı var.

Hibiscus çayı həm sağlamlıq, həm də zövq baxımından unikal bir təbii içkidir. Onun zəngin tərkibi, antioksidant təsiri, müxtəlif hazırlama reseptləri və istifadəsi, eləcə də insan sağlamlığına verdiyi faydalar onu günümüzün ən çox tövsiyə olunan içkilərindən birinə çevirir. Elmi və ənənəvi yanaşmalar hibiscus çayının gündəlik rasionda layiqli yer tutduğunu göstərir.

Ən Çox Verilən Suallar