İnsan tarixinin ən qədim çağlarından bəri zamanın ölçülməsi, təqvimlərin tərtib olunması cəmiyyətlər üçün böyük əhəmiyyət kəsb edib. Fərqli sivilizasiyalar öz inanclarına, astronomik müşahidələrə və mədəni ənənələrinə uyğun təqvim sistemləri yaradıblar. İslam aləminin özünəməxsus təqvimi olan hicri-qəməri təqvim isə dini, mədəni və ictimai həyatın ayrılmaz hissəsinə çevrilib. 2025-ci ildə də bütün İslam dünyası, o cümlədən Azərbaycan müsəlmanları, dini ayin və mərasimləri, oruc, bayram və mühüm hadisələri məhz hicri təqvimə əsaslanaraq qeyd edirlər. Hicri təqvim 2025-ci ildə hansı xüsusiyyətlərlə seçilir, hansı hadisələr və dini günlər bu il üçün önəmlidir?
Hicri təqvim – mənşəyi və əsas prinsipləri
Hicri təqvim, İslam tarixində Məhəmməd peyğəmbərin (s.ə.s) Məkkədən Mədinəyə hicrəti ilə başlayır. Hicrət hadisəsi 622-ci miladi ilin 16 iyul tarixinə təsadüf edir və bu tarixdən etibarən hicri illərin hesabı başlayır. Hicri təqvim “qəməri” – yəni Ayın Yer ətrafında bir tam dövrü əsas götürülərək hazırlanıb. Bu təqvimdə bir il 12 ay, hər ay isə 29 və ya 30 gündən ibarətdir. Bir hicri ili təxminən 354 gündür, bu da miladi təqvimdən 10-11 gün qısadır. Hicri təqvimin əsas üstünlüyü, dini ayin və ibadətlərin, oruc və bayramların düzgün və səmərəli şəkildə təşkilinə imkan yaratmasıdır.
Hicri təqvimin strukturu və əsas ayları
Hicri təqvim 12 aydan ibarətdir. Hər ay yeni ayın doğuşu ilə başlayır və bir çox dini ibadət və mərasimlərin vaxtı bu ayların dəyişməsinə bağlıdır. Hicri təqvimin əsas ayları aşağıdakılardır:
- Məhərrəm (ilkin ay)
- Səfər
- Rəbiül-əvvəl
- Rəbiül-axır
- Cəmadiyül-əvvəl
- Cəmadiyül-axır
- Rəcəb
- Şəban
- Ramazan
- Şəvval
- Zülqədə
- Zülhiccə
Ən müqəddəs aylar isə Ramazan (oruc ayı), Rəcəb, Şəban və Zülhiccə (Həcc və Qurban bayramı) hesab olunur.
2025-ci il üçün hicri təqvimin əsas xüsusiyyətləri
2025-ci ildə hicri təqvimdə 1446-1447-ci illər qeyd olunur. Miladi 2025-ci ilin 1 yanvarı hicri təqvimə görə 1 Rəcəb 1446-cı ilə təsadüf edir. Hicri-qəməri illər miladi illərlə üst-üstə düşmədiyinə görə, hicri ilin başlanğıcı və sonu hər il miladi təqvimdə fərqli tarixlərə təsadüf edir. 2025-ci ildə də dini ayinlər və mühüm hadisələrin miladi qarşılığı dəyişir. Müsəlmanlar bütün dini bayramları, oruc və digər ibadətləri hicri təqvimə əsasən icra edirlər.
2025-ci ildə mühüm dini günlər və bayramlar
Hicri təqvim üzrə 2025-ci ildə mühüm dini hadisələr aşağıdakı kimi qeyd olunur:
- Ramazan ayının başlanğıcı: 1446-cı ilin Ramazan ayı miladi təqvimlə 1 fevral 2025-ci il ətrafına təsadüf edir.
- Ramazan Bayramı (Fitr Bayramı): 29 fevral və ya 1 mart 2025-ci il
- Qurban Bayramı (İydül-Ədha): Hicri Zülhiccə ayının 10-cu günü, təxminən 7-8 iyun 2025-ci il
- Məvlud gecəsi: Peyğəmbərimizin doğum günü – Rəbiül-əvvəl ayının 12-ci gecəsi (təxminən 7 sentyabr 2025-ci il)
- Məhərrəm ayının başlanğıcı və Aşura günü: Məhərrəm ayı 4 iyun 2025-ci ildə başlayır, Aşura isə təqribən 13 iyun 2025-ci il
Bu tarixlər astronomik müşahidələrə əsaslandığından, bəzi ölkələrdə bir gün fərq ola bilər.
Hicri təqvimin dini əhəmiyyəti və ibadətlər
Hicri təqvim müsəlmanların dini həyatında mühüm yer tutur. Oruc, Həcc, Zəkat, Qurban, Aşura, Məhərrəmlik, Mövlud və digər mühüm dini mərasimlər məhz hicri-qəməri təqvimlə müəyyən olunur. Orucun başlanması və başa çatması, Həcc ziyarətinin vaxtı, Qurbanlıq günü, Ramazan və Qurban bayramları kimi ibadət və ayinlər hicri təqvimsiz düzgün təşkil edilə bilməz. Bu səbəbdən hicri təqvim, yalnız zaman ölçüsü deyil, həm də İslamın sosial və mədəni həyatının təşkilatçısıdır.
Hicri və miladi təqvimlərin fərqləri
Hicri təqvimlə miladi təqvim arasında əsas fərq onların əsasında duran astronomik prinsiplərdədir. Miladi təqvim Günəş ilinə, hicri təqvim isə Ayın Yer ətrafında dövrünə əsaslanır. Hicri təqvimdə aylar qısa, illər isə miladi ilə müqayisədə daha az günə malikdir. Buna görə, hicri aylarda keçirilən dini mərasimlər və bayramlar miladi təqvimdə hər il 10-11 gün qabağa çəkilir. Bu fərq ibadət və dini tədbirlərin ilin müxtəlif fəsillərinə təsadüf etməsinə səbəb olur.
Hicri təqvimdə illərin hesablanması və adları
Hicri təqvimdə hər il 12 ay, hər ay isə 29 və ya 30 gündən ibarət olur. Ümumilikdə, 30 illik dövrdə 11 il “uzun”, yəni 355 gün, qalan illər isə 354 gündür. Hicri illərin adlandırılması və əsas hadisələrin qeyd olunması İslam tarixinin və dini mərasimlərin düzgün müəyyən olunmasına xidmət edir. Hər ayın başlanğıcı yeni ayın görünməsi ilə təyin olunur və bu, müsəlman alimləri və astronomlar tərəfindən müşahidə edilir.
2025-ci ildə Azərbaycanda hicri təqvimə əsaslanan tədbirlər
Azərbaycan müsəlmanları da bütün dini ibadət və mərasimləri hicri təqvimə əsasən həyata keçirirlər. Qafqaz Müsəlmanları İdarəsi, Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi və digər dini qurumlar hər il üçün rəsmi hicri təqvim cədvəlini təsdiq edirlər. Ramazan və Qurban bayramı günləri, Məhərrəmlik, Aşura, Mövlud gecəsi, digər müqəddəs günlər Azərbaycanda da dövlət və cəmiyyət səviyyəsində qeyd olunur.
Hicri təqvim və müasir texnologiya
Son illərdə hicri təqvimin müəyyənləşdirilməsi və tətbiqi müasir texnologiyalar, astronomik müşahidə sistemləri, mobil tətbiqlər və veb saytlar vasitəsilə daha dəqiq və asan olub. Azərbaycan da daxil olmaqla bir çox ölkələrdə hicri və miladi tarixləri uyğunlaşdıran rəsmi onlayn təqvimlər, mobil proqramlar və elektron xidmətlər geniş istifadə olunur. Bu, dini və ictimai tədbirlərin düzgün və rahat şəkildə təşkili üçün əhəmiyyətlidir.
Hicri təqvimin cəmiyyət və ailə həyatında rolu
Hicri təqvim müsəlman cəmiyyətlərinin ailə və ictimai həyatında mühüm yer tutur. Dini tədbirlər, ad günləri, ailə və dostların bir araya gəlməsi, xeyriyyə aksiyaları və mərasimlər, uşaqlara dini dəyərlərin aşılanması, ailəvi dua və ibadət məhz bu təqvim üzrə həyata keçirilir. Bayram və müqəddəs gecələrdə ailəvi birliyə, sülhə, yardımlaşma və paylaşmaya xüsusi önəm verilir.
Hicri təqvim 2025-ci ildə də bütün İslam dünyasında və Azərbaycanda dini həyatın və gündəlik fəaliyyətlərin əsas ölçü vasitəsi olaraq qalır. O, yalnız dini mərasim və ibadətlərin deyil, cəmiyyət və ailə həyatının da ayrılmaz hissəsidir. Hicri təqvim insanların ruhunda zaman və məna anlayışını birləşdirən müqəddəs bir körpüdür. 2025-ci ilin hicri-qəməri təqvimi müsəlmanların dini və mənəvi həyatında yenə də əsas istiqamət verən və birləşdirici rolunu qoruyub saxlayacaq.
Ən Çox Verilən Suallar
Hicri təqvim İslamda Məhəmməd peyğəmbərin Məkkədən Mədinəyə hicrətini başlanğıc qəbul edən, Ayın dövriyyəsinə əsaslanan təqvim sistemidir.
Bir hicri ili 354 və ya 355 gündən ibarətdir, bu da miladi ilə müqayisədə 10-11 gün qısadır.
2025-ci ildə hicri-qəməri 1446-1447-ci illər qeyd olunur.
2025-ci ilin fevral ayının əvvəllərində Ramazan ayı başlayır.
2025-ci ilin iyun ayının ilk ongünlüyündə, Zülhiccə ayının 10-cu günü qeyd olunur.
Məhərrəm, Səfər, Rəbiül-əvvəl, Rəbiül-axır, Cəmadiyül-əvvəl, Cəmadiyül-axır, Rəcəb, Şəban, Ramazan, Şəvval, Zülqədə, Zülhiccə.
Hicri təqvim Ayın dövrünə əsaslandığından hər il miladi təqvimlə müqayisədə 10-11 gün irəli gedir.
Bəli, rəsmi dini qurumlar hər il üçün hicri təqvim cədvəlini təsdiq edir və bayram günləri qeyd olunur.
Miladi təqvim Günəş, hicri təqvim isə Ayın dövrünə əsaslanır. Bu, illər arasında 10-11 gün fərq yaradır.
Bütün dini bayram və ayinlərin vaxtı Ayın görünməsi və hicri ayların başlanğıcına əsasən müəyyən edilir.
