Azərbaycanın paytaxtı Bakı şəhərinin Suraxanı rayonunda yerləşən Hövsan qəsəbəsi, həm qədim köklərə, həm də müasir dinamizmə sahib olan yaşayış məntəqələrindən biridir. Xəzər dənizinin sahilində yerləşən qəsəbə, əlverişli coğrafi mövqeyi, iqlim şəraiti və zəngin mədəni irsi ilə seçilir. Həm tarixi dövrlərdə, həm də müasir inkişaf dövründə Hövsan əhəmiyyətli rol oynamış, sakinlərinin rifahını təmin edən əsas mərkəzlərdən biri kimi formalaşmışdır. Bu məqalədə Hövsanın yerləşməsi, iqlimi, tarixi, əhalisi, təbii sərvətləri, iqtisadiyyatı, yaşayış səviyyəsi, müasir binaları və hava şəraiti haqqında ətraflı məlumat veriləcəkdir.
Coğrafi mövqe və iqlim
Hövsan qəsəbəsi Abşeron yarımadasının cənub-şərq hissəsində, Xəzər dənizinin sahilində yerləşir. Bakı şəhərindən təxminən 15-20 kilometr məsafədə yerləşməsi ona şəhər həyatının rahatlığını və dəniz mənzərəsinin gözəlliyini bir arada yaşamağa imkan yaradır. İqlimi yarımsəhra və quru subtropik xüsusiyyətlərə malikdir. Yay ayları əsasən isti və quraq keçir, Xəzər dənizindən əsən Xəzri küləkləri isə havanı sərinləşdirərək yay istisini bir qədər yumşaldır. Bu şərait kənd təsərrüfatı və bağçılıq üçün əlverişli mühit yaradır.
Tarixi və inzibati inkişaf
Hövsan çox qədim yaşayış məskənlərindən biri hesab olunur və ilk dəfə 1793-cü ildə qeydiyyata alınıb. 1966-cı ildən Bakı şəhərinin inzibati ərazisinə daxil edilərək qəsəbə statusu almışdır. Tarixən Bakı xanlığının ərazisinə daxil olmuş, 1806-cı ildən isə Rusiya imperiyasının idarəçiliyinə keçmişdir. Qəsəbənin adı ilə bağlı müxtəlif izahlar var: bəzi mənbələrə görə, “Hövsan” toponimi “hovuz” sözündən yaranıb, yəni “hovuzlar yeri” mənasını verir; digərləri isə ərəb dilindəki “hisn” (qala) sözündən gəldiyini iddia edir. Hər iki halda da, adın su hövzəsi və ya qala ilə əlaqəli olması maraqlıdır.
Əhali və mədəni müxtəliflik
Zaman keçdikcə Hövsanda əhalinin sayı artmışdır. 1859-1864-cü illərə aid mənbələrdə qeyd olunur ki, o dövrdə 169 evdə 407 nəfəri kişi, 348 nəfəri qadın olmaqla 735 nəfər şiə Azərbaycan türkü məskunlaşmışdı. 2012-ci ildə rəsmi statistikaya görə əhali 38,9 min nəfər təşkil edirdi, son illərdə isə bu rəqəm 85 min nəfərə yaxınlaşmışdır. Əhalinin çoxluğunu əsasən tatlar, muğanlılar və dağlılar təşkil edir ki, bu da Hövsanın mədəniyyətini rəngarəng və zəngin edir.
Relyef, flora və fauna
Ərazi əsasən düzənlik relyefindən ibarətdir. Yarımsəhra iqliminə uyğun olaraq, bitki örtüyü əsasən duzlu torpaqlarda bitən çöl bitkilərindən ibarətdir. Hövsanın sahilboyu zonası su quşları və müxtəlif canlılar üçün əlverişli yaşayış sahəsi yaradır. Burada yerləşən Abşeron Milli Parkı nadir flora və fauna növlərinin qorunması baxımından xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Parkda qızıl çaqqal, tülkü, canavar, dovşan və müxtəlif sürünənlər müşahidə edilir ki, bu da ərazinin ekoloji müxtəlifliyini nümayiş etdirir.
İqtisadiyyat və məşğulluq
Hövsanın iqtisadi həyatında kənd təsərrüfatı, xüsusilə də maldarlıq, quşçuluq və əkinçilik ənənəvi sahələr kimi mühüm yer tutur. “Hövsan soğanı” brendi ilə tanınan məhsullar bazarda böyük tələbat görür. 2007-ci ildə istifadəyə verilmiş “Bakı Taxıl Terminalı” regionun iqtisadi potensialını artırmış, layihənin davamında un və çörək-bulka istehsalı zavodlarının açılması planlaşdırılır. Son illərdə xidmət sektoru da inkişaf etmiş, yeni ticarət mərkəzləri və obyektlər istifadəyə verilmişdir.
Yaşayış səviyyəsi və müasir binalar
Hövsan son illərdə yaşayış baxımından xeyli dəyişikliklərə məruz qalmışdır. Mənzil İnşaatı Dövlət Agentliyinin (MİDA) həyata keçirdiyi “Hövsan Yaşayış Kompleksi” layihəsi çərçivəsində 60 çoxmənzilli bina tikilib: 36 bina 9 mərtəbəli, 24 bina isə 12 mərtəbəlidir. Kompleksdə 2950 mənzil mövcuddur, müxtəlif sahələrə malik bu mənzillər şəhərin inkişaf etmiş infrastrukturu ilə yanaşı, yaşıllıq zolaqları və uşaq meydançaları ilə əhatəlidir. Yeni binalarda qiymətlər 84,000 AZN-dən başlayıb 157,000 AZN-ə qədər dəyişir, köhnə tikililərdə isə 55,000 AZN-dən başlayan qiymətlər müşahidə olunur. Bu isə hər zövqə və büdcəyə uyğun mənzil tapmağı mümkün edir.
Hava şəraiti
Hövsanın hava şəraiti yarımsəhra və quru subtropik iqlimin təsiri altındadır. Yayda isti və quraq hava hökm sürsə də, Xəzri küləkləri ərazini sərinləşdirir. Qış aylarında isə hava daha mülayim olur. Məsələn, may ayında gündüz temperaturu 24-26°C, rütubət 45-65% təşkil edir və külək sürəti 4-7 m/s arasında dəyişir. Bu cür hava şəraiti kənd təsərrüfatı üçün əlverişli mühit yaradır.
Tarixi və mədəni irs
Hövsanda tarixi abidələrdən XIX əsrə aid Dəyirman, 1920-ci ildə tikilmiş İmam Hüseyn və Həzrəti Abbas məscidləri mövcuddur. Bu tikililər qəsəbənin zəngin tarixi keçmişini əks etdirir. Qəsəbə Təməniş, Fəraqət, Qala Bazisi, Səngər və Əlcəyi adlı beş böyük hissədən ibarətdir ki, bu da Hövsanın tarixi inkişafını göstərir.
Ən Çox Verilən Suallar və Cavabları
1. Hövsan hansı rayona aiddir?
Hövsan qəsəbəsi Bakı şəhərinin Suraxanı rayonunun inzibati ərazisinə daxildir.
2. Hövsanda yaşayış səviyyəsi necədir?
Son illərdə Hövsanda yaşayış səviyyəsi yüksəlmişdir. Xüsusilə yeni tikilmiş yaşayış kompleksləri, müasir infrastruktur və xidmət obyektləri əhalinin sosial rifahını artırmışdır.
3. Hövsanın tarixi haqqında nə məlumdur?
Hövsan qədim yaşayış məntəqəsidir və 1793-cü ildə salınmışdır. 1966-cı ildən Bakı şəhərinin inzibati ərazisinə daxil edilmişdir. Əvvəllər Bakı xanlığına daxil idi və 1806-cı ildə Rusiya imperiyasına qoşulmuşdur.
4. Hövsanda hansı məşhur kənd təsərrüfatı məhsulları yetişdirilir?
Hövsan əsasən kənd təsərrüfatı ilə məşhurdur. Ən çox tanınan məhsulu “Hövsan soğanı”dır, bu məhsul həm yerli bazarda, həm də ölkə xaricində böyük tələbat görür.
5. Hövsanda mənzil qiymətləri hansı aralıqdadır?
Yeni tikililərdə mənzillərin qiyməti təxminən 84,000 AZN-dən başlayaraq 157,000 AZN-ə qədərdir. Köhnə binalarda isə qiymətlər 55,000 AZN-dən başlayır.
6. Hövsanın əhalisinin sayı nə qədərdir?
Rəsmi statistikaya görə, Hövsanın əhalisi 38,900 nəfərdir. Qeyri-rəsmi məlumatlara görə isə bu rəqəm 85,300 nəfərə qədərdir.
7. Hövsanın əsas təbii sərvətləri hansılardır?
Ərazi duzlu torpaqlara uyğun bitkilərlə örtülüdür. Xəzər dənizinə yaxınlığı sayəsində zəngin flora və fauna mövcuddur. Abşeron Milli Parkı ətraf ərazilərdə biomüxtəlifliyi qoruyur.
8. Hövsanın flora və faunası necədir?
Ərazi əsasən yarımsəhra bitkiləri, su quşları, qızıl çaqqal, tülkü, canavar və müxtəlif sürünənlərlə zəngindir.
9. Hövsanda müasir yaşayış binaları necədir?
Hövsanda MİDA tərəfindən inşa edilmiş Hövsan Yaşayış Kompleksi 9 və 12 mərtəbəli müasir binalardan ibarətdir. Burada 2950 mənzil mövcuddur, kompleksdə yaşıllıqlar, uşaq meydançaları və sosial obyektlər yaradılıb.
10. Hövsanın iqlimi kənd təsərrüfatına necə təsir edir?
Yarımsəhra və quru subtropik iqlim kənd təsərrüfatı üçün əlverişlidir. Yay aylarında isti və quraq hava hökm sürsə də, Xəzri küləkləri havanı sərinləşdirir. Bu şəraitdə soğan, bostan bitkiləri və digər kənd təsərrüfatı məhsulları rahatlıqla yetişdirilir.
