İgG : Strukturu , Bioloji Mənası, İmmunitetdə Rolu

İnsan orqanizminin ən mürəkkəb və həyati vacib sistemlərindən biri immunitetdir. Bu sistem bizi gündəlik olaraq ətraf mühitdə olan mikroblardan, viruslardan, bakteriyalardan və digər yad orqanizmlərdən qoruyur. İmmunitetin güclü və stabil olması insanın sağlam yaşamasının əsas şərtlərindən sayılır. İmmunitet sistemində yüzlərlə müxtəlif zülallar, fermentlər, hüceyrələr fəaliyyət göstərir. Bu mühüm elementlərdən biri də İgG – immunoqlobulin G zülalıdır.

İgG immunoqlobulinlərin ən geniş yayılmış və funksional növü hesab olunur. Onun insan orqanizmində rolu həm müalicə, həm profilaktika baxımından, həm də bir sıra xəstəliklərin diaqnostikasında xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Müasir laborator diaqnostikada İgG səviyyəsinin müəyyən olunması bir çox xəstəliklərin, infeksiyaların və immun sisteminin vəziyyətinin öyrənilməsində əsas göstəricilərdən biridir.

İgG-nin Strukturu və Bioloji Mənası

İgG (immunoglobulin G) – insan qanında ən çox miqdarda olan antikordur. Bu zülal, immunitet sistemində “antikor” adlandırılan qoruyucu molekullardan biridir və qanda dövr edən immunoqlobulinlərin 75-80 faizini təşkil edir. Onun əsas vəzifəsi, orqanizmə daxil olmuş virus və bakteriyaları tanımaq, onlara bağlanmaq və məhv edilmələrini təmin etməkdir.

İgG molekulu dörd əsas zəncirdən ibarətdir: iki ağır və iki yüngül zəncir. Onun xüsusi “Y” şəklində quruluşu var. Bu forma antikorların yad maddəyə (antigen) spesifik olaraq bağlanmasını mümkün edir. İgG molekulu həm ana bətnindəki uşağı qoruyur, həm də yeni doğulan körpəyə immunitet verir. Hamiləlik zamanı İgG plasentadan keçə bilən yeganə antikordur və bu, körpənin ilk aylarda infeksiyalara qarşı müdafiəsində həyati rol oynayır.

İgG-nin İmmunitetdə Rolu və Əhəmiyyəti

İgG immunoqlobulinlərinin əsas funksiyası, orqanizmə daxil olmuş yad mikroorqanizmlərə, viruslara və bakteriyalara qarşı müdafiə reaksiyası təşkil etməkdir. Bu zülalın köməyi ilə immun sisteminin hüceyrələri, yad cisimləri tez və səmərəli şəkildə tanıyır, onları məhv edir və orqanizmdən xaric edir. İgG antikorları həm də “immun yaddaş” adlanan prosesi təmin edir, yəni orqanizm bir dəfə rast gəldiyi mikrobları gələcəkdə daha tez tanıyır və onlara qarşı daha güclü müdafiə yaradır.

Xüsusilə bir çox virus infeksiyalarında – məsələn, hepatit, qızılca, suçiçəyi, herpes və s. kimi xəstəliklərdə İgG-nin səviyyəsi yüksəlir və bu, bədənin həmin infeksiyaya qarşı artıq immunitet qazandığını göstərir. Həmçinin peyvəndlərdən sonra orqanizmdə yaranan immunitet də əsasən İgG vasitəsilə formalaşır.

İgG-nin Laborator Analizi və Tətbiq Sahələri

Müasir tibbi laboratoriyalarda İgG səviyyəsi qan analizi ilə asanlıqla müəyyən edilir. Bu test müxtəlif məqsədlər üçün istifadə olunur:

• Orqanizmin müəyyən xəstəliklərə qarşı immunitet statusunu öyrənmək;
• Aktiv və ya keçmiş infeksiya olub-olmadığını təyin etmək;
• Peyvənd sonrası immunitetin formalaşıb-formalaşmadığını yoxlamaq;
• Autoimmun xəstəliklərin diaqnostikası və monitorinqi;
• İmmun çatışmazlığı sindromlarının aşkarlanması.

Bu analiz çox vaxt həkimlər tərəfindən infeksion, allergik və immunoloji xəstəliklərin dəqiq diaqnostikasında, eləcə də bədənin peyvəndlərə reaksiyasının öyrənilməsində istifadə olunur.

İgG Səviyyəsinin Normadan Kənar Olmasının Səbəbləri

İgG səviyyəsinin normadan çox yüksək və ya aşağı olması, müxtəlif xəstəliklərin və ya immun sisteminin pozğunluqlarının əlaməti ola bilər. Normadan yüksək İgG aşağıdakı hallarda müşahidə olunur:

• Xroniki infeksiyalar (hepatit, vərəm, brüselloz və s.)
• Autoimmun xəstəliklər (lupus, romatoid artrit və s.)
• Qaraciyər xəstəlikləri
• Qan xəstəlikləri və bəzi şişlər

İgG səviyyəsinin normadan aşağı olması isə aşağıdakı hallarda baş verir:

• İmmun çatışmazlığı sindromları (fərdi və ya irsi)
• Ağır, uzun müddətli infeksiyalar
• Bəzi xərçəng növləri və ya kemoterapi sonrası vəziyyət
• Qan itirilməsi, ağır yanıq və s.

Səviyyənin kəskin dəyişməsi, immunitetin zəifləməsi və ya bədəndə gizli infeksiyaların olduğunu göstərə bilər. Bu səbəbdən İgG testi yalnız həkim nəzarəti və məsləhəti ilə şərh edilməlidir.

İgG-nin Alt Növləri və Onların Fərqi

İgG-nin dörd əsas alt növü mövcuddur: İgG1, İgG2, İgG3 və İgG4. Hər birinin immun sistemində özünəməxsus funksiyası var:

• İgG1 və İgG3: Əksər bakteriya və viruslara qarşı güclü qoruma təmin edir.
• İgG2: Bəzi bakteriyaların kapsul zülallarına qarşı xüsusiləşib.
• İgG4: Daha az yayılıb, əsasən allergik reaksiyaların modulyasiyasında iştirak edir.

Laboratoriyalarda lazım olduqda, bu alt növlərin də ayrıca yoxlanılması mümkündür, xüsusilə immun çatışmazlığı şübhəsi olduqda.

İgG və Hamiləlikdə Onun Rolu

Hamilə qadının qanındakı İgG molekulları plasenta vasitəsilə dölə ötürülür və bu, doğulan körpənin ilk aylarda infeksiyalardan qorunmasında əsas rolu oynayır. Yeni doğulanlarda İgG səviyyəsi ilk 6 ay yüksək olur, sonradan öz immun sistemi inkişaf etdikcə bədəndəki İgG səviyyəsi sabitləşir. Peyvəndləmə də uşaqlarda İgG səviyyəsinin düzgün formalaşmasında mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

İgG Testinin Tibbdə Praktik Əhəmiyyəti

İgG testi bir çox xəstəliklərdə diaqnostikanın əsas vasitəsinə çevrilib. Qan analizi nəticəsində aşağı və ya yüksək İgG dəyərləri immunitet sisteminin vəziyyəti, infeksiyanın kəskin və ya xroniki olub-olmaması, peyvəndin effektivliyi barədə vacib məlumat verir. Məsələn, COVID-19 pandemiyası dövründə İgG testi infeksiyaya yoluxub-yoluxmadığını, immunitet yaranıb-yaranmadığını yoxlamaqda geniş tətbiq olundu.

Həmçinin, allergik xəstəliklərin və qida intoleransının diaqnostikasında da İgG testləri mühüm rol oynayır. Bəzi hallarda isə, xüsusilə avtoimmun xəstəliklərdə, orqanizmin öz toxumalarına qarşı İgG antikorları istehsal etməsi müşahidə olunur.

İgG Səviyyəsinin Yüksəldilməsi və Qorunması Üsulları

İgG səviyyəsinin normal və effektiv olması üçün immunitetin ümumi möhkəmləndirilməsi vacibdir. Bu baxımdan:

• Düzgün və balanslaşdırılmış qidalanma
• Kifayət qədər yuxu və dincəlmək
• Aktiv həyat tərzi və fiziki fəallıq
• Stressdən uzaq qalmaq
• Peyvəndlərin vaxtında vurulması
• İnfeksiyalardan qorunma tədbirlərinə əməl etmək

Vacibdir ki, İgG səviyyəsi yalnız laborator test nəticələrinə əsaslanaraq, həkim məsləhəti ilə qiymətləndirilsin və şübhəli hallarda mütləq mütəxəssisə müraciət olunsun.

İgG Dəyişikliklərinin Klinik Əlamətləri və Müalicə Prinsipləri

Əgər İgG səviyyəsində dəyişiklik varsa, bu, müxtəlif klinik əlamətlərlə özünü göstərə bilər: tez-tez təkrarlanan infeksiyalar, uzunmüddətli sağalmayan yaralar, ümumi zəiflik, səbəbsiz yorğunluq və s. Bəzi hallarda isə heç bir əlamət olmayıb, təsadüfi laborator analiz zamanı aşkarlana bilər.

İgG ilə bağlı hər hansı problem olduqda, onun səbəbinin dəqiq müəyyən edilməsi və kompleks müalicə tədbirləri görülməsi vacibdir. Əsasən infeksiyanın mənbəyini aradan qaldırmaq, immuniteti dəstəkləmək, lazım gəldikdə isə immunoloji preparatlardan istifadə olunması müasir tibb praktikasıdır.

İgG – insan orqanizmində ən əhəmiyyətli qoruyucu antikorlardan biridir. Onun səviyyəsi və funksionallığı bir çox xəstəliklərin diaqnostikasında, immunitetin vəziyyətinin qiymətləndirilməsində və ümumi sağlamlıq üçün böyük rol oynayır. Hər bir insan sağlam həyat tərzi, düzgün qidalanma və müntəzəm tibbi yoxlamalarla İgG və ümumi immunitet səviyyəsini qoruyub saxlaya bilər. Xüsusilə uşaqlar və hamilə qadınlar üçün İgG-nin əhəmiyyəti ölçüyəgəlməzdir. Laborator analiz nəticəsində İgG səviyyəsində dəyişiklik varsa, bu, vaxtında həkim nəzarəti və düzgün tibbi müdaxilə tələb edir.

Ən Çox Verilən Suallar