İgidliklə Bağlı Atalar Sözləri: Tarixi Köklər, Milli-Mədəni Dəyərlər

İgidlik insanın əzəli və əbədi dəyərlərindən biri kimi Azərbaycan xalqının milli xarakterində, mədəniyyətində, dastan və ədəbiyyatında, gündəlik həyatında xüsusi yer tutur. Tarixin ən müxtəlif dövrlərində, müxtəlif coğrafiyalarda insanların qarşılaşdığı sınaq, mübarizə, təhlükə və çətinlik anlarında igidlik və qəhrəmanlıq dəyərləri cəmiyyətin əsas dayaqlarından biri olub. İgidlik dedikdə yalnız fiziki güc və döyüş qabiliyyəti nəzərdə tutulmur, bu anlayış daha genişdir: o, həm də mənəvi qüdrət, qorxmazlıq, haqqı müdafiə etmək, ədalət, fədakarlıq, vicdanlılıq və mərdlik kimi ali insani keyfiyyətləri özündə birləşdirir. Azərbaycan tarixində igidlik hər zaman yüksək qiymətləndirilib, xalq arasında igidlərə və qəhrəmanlara hörmət və ehtiram göstərilib. Dastan və nağıllarda, xalq mahnılarında, atalar sözlərində, klassik və müasir ədəbiyyatda igidliyin və mərdliyin nümunələri nəsildən-nəslə ötürülüb. Bugünkü Azərbaycan cəmiyyətində də igidlik anlayışı aktualdır, gənclərin tərbiyəsində, vətənpərvərlik və sosial məsuliyyət hissinin formalaşmasında aparıcı rol oynayır. Hər bir insan üçün igidlik yalnız döyüş meydanında deyil, gündəlik həyatın müxtəlif situasiyalarında – çətinliyə dözmək, qorxuların öhdəsindən gəlmək, haqqı və ədaləti müdafiə etmək, başqasına kömək etmək, vicdanlı və cəsarətli olmaq anlamı daşıyır. Azərbaycan xalqı üçün igidlik həm milli qürur, həm də insani dəyərdir.

İgidlik anlayışının mənası və tarixi kökləri

İgidlik anlayışı tarixən cəmiyyətlərdə qəhrəmanlıq, qorxmazlıq, mərdlik, vətənpərvərlik və sadiqlik kimi insani dəyərlərlə sıx bağlı olub. Qədim dövrlərdən bəri igidlik döyüş meydanında, xalqın müdafiəsində, məzlumun haqqının qorunmasında özünü göstərib. Azərbaycan dastanlarında, xüsusən “Koroğlu”, “Kitabi Dədə Qorqud”, “Əsli və Kərəm”, “Köroğlu” kimi əsərlərdə igid qəhrəmanlar xalqın azadlığı, şərəfi və ləyaqəti uğrunda mübarizə aparırlar. İgidlik xalqın mənəvi yaddaşında ən böyük sədaqət, əxlaq və cəsarət nümunəsi kimi qalıb. Orta əsr Azərbaycan ədəbiyyatında – Nizami, Füzuli, Xətaidə igidlik motivləri əsas obrazlardan birinə çevrilib. Xalqımızın XIX-XX əsrlərdə azadlıq, milli birlik, dövlətçilik uğrunda apardığı mübarizələrdə igidlik yenə ön plana çıxıb. Sovet dövründə, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti və sonrakı illərdə, Qarabağ müharibəsində igid oğul və qızlarımız tarixə adlarını qızıl hərflərlə yazdırıb. Tarix boyu igidlik yalnız fiziki cəsarət deyil, həm də yüksək mənəvi dəyərlərin, ədalət və haqq yolunda fədakarlığın, insanlıq və mərhəmətin təcəssümü olub. Bu gün də igidlik ruhu Azərbaycan xalqında yaşamaqdadır və yeni nəsillərə örnək göstərilir.

İgidlik və milli-mədəni dəyərlər

İgidlik Azərbaycan xalqının milli-mədəni kimliyinin ayrılmaz hissəsidir. Milli folklorda, dastan və rəvayətlərdə igid qəhrəmanların həyat yolu, qəhrəmanlıq əməlləri və onların göstərdiyi fədakarlıq və mərdlik yeni nəsillər üçün ideal kimi təqdim olunur. Xalq arasında igidliyin, mərdliyin simvolu sayılan Koroğlu, Dədə Qorqud, Babək, Səttarxan, Cavad xan, Həzi Aslanov və onlarla başqa qəhrəman xalqın şərəf və qürur mənbəyidir. Atalar sözləri, məsəllər, bayatılar igidlik və mərdlik ideyasının gündəlik həyata, ailə tərbiyəsinə, gənclərin şüuruna ötürülməsində mühüm rol oynayır. Milli musiqidə, aşıq yaradıcılığında igidlik obrazı qəhrəmanlıq dastanları və mərdlik səhnələri vasitəsilə geniş təbliğ edilir. Milli idman növləri, oyunlar, xalq bayramları da igidlik tərbiyəsinin formalaşmasında mühüm rol oynayır. Azərbaycanın müasir tarixində – Qarabağ savaşında və sonrakı dövrdə igidlik xalqımızın birliyinin, müqavimətinin və yenilməz ruhunun təcəssümü kimi yeni məzmun və səviyyə qazanıb. Bu gün də dövlət səviyyəsində igidlərin xatirəsi əziz tutulur, şəhid və qazilərə yüksək ehtiram göstərilir. İgidlik və vətənpərvərlik Azərbaycan gəncliyi üçün ən ali dəyərlərdən biri olaraq qalır.

İgidliyin psixoloji və əxlaqi aspektləri

İgidlik yalnız fiziki güc və cəsarət deyil, eyni zamanda yüksək əxlaqi və psixoloji dayanıqlıq tələb edən insani keyfiyyətdir. Hər bir insan həyatında müxtəlif sınaq və çətinliklərlə üzləşir. İgidlik bu çətinliklərin öhdəsindən qorxmadan gəlmək, haqq və ədalət uğrunda heç bir maneədən çəkinməmək, çətin situasiyalarda prinsipial və qətiyyətli davranmaq bacarığıdır. İgid insan qorxunu və təzyiqləri dəf edə bilir, doğru bildiyi yoldan dönmür, başqalarının hüquqlarını qorumaq, zəruri anda yardım etmək üçün fədakarlıq göstərir. Əxlaqi baxımdan igidlik mərhəmət, ədalət, sədaqət, səbir, səmimilik və təmkinlilik kimi ali insani keyfiyyətlərlə sıx bağlıdır. Psixoloji baxımdan isə igid insanın iradəsi güclü olur, stress və təzyiqə davam gətirə bilir, liderlik qabiliyyətinə malik olur, başqalarına örnək göstərilir. Müasir dövrdə igidlik yalnız müharibə və fiziki mübarizə deyil, eyni zamanda mənəvi möhkəmlik, sivil həyatın sınaqlarında qorxmadan irəli getmək, ədalətsizlik və haqsızlığa qarşı durmaq, cəmiyyətə faydalı olmaq kimi dəyərlərlə özünü göstərir. İgidlik cəmiyyətin sosial inkişafında, ədalətin və birlik ruhunun qorunmasında mühüm rol oynayır.

İgidlik və vətənpərvərlik

İgidlik və vətənpərvərlik anlayışları Azərbaycan xalqının milli kimliyində, xüsusən son yüzillikdə ən önəmli yer tutan dəyərlərdəndir. Vətənpərvər insan üçün vətənin müdafiəsi, xalqın azadlığı və suverenliyi, milli dəyərlərin qorunması, dövlətçiliyin möhkəmləndirilməsi uğrunda mübarizə müqəddəs vəzifə hesab olunur. İgidlik bu vəzifənin yerinə yetirilməsində ən başlıca keyfiyyətdir. Tariximizdə hər bir böyük qələbə, azadlıq və birlik uğrunda qazanılmış zəfər igid oğul və qızlarımızın fədakarlığı, qorxmazlığı və mərdliyi nəticəsində mümkün olub. Müasir Azərbaycanın müstəqilliyinin və ərazi bütövlüyünün qorunmasında, xüsusən Qarabağ müharibəsində igidlik nümunələri yeni tarix yazıb. Şəhidlər, qazilər, döyüşçülər və vətənə xidmət edən hər bir insan xalqın igidlik və vətənpərvərlik simvoluna çevrilib. Cəmiyyət bu qəhrəmanları ən yüksək qiymətləndirir, onların igidlik əməlləri gənclər üçün nümunə kimi təqdim olunur. İgidlik və vətənpərvərlik bir-birini tamamlayan dəyərlərdir və hər bir gəncin həyat fəlsəfəsində bu ideyalar aparıcı yer tutmalıdır.

İgidliyin təbliği və nəsillərə ötürülməsi

İgidlik dəyərlərinin yeni nəsillərə ötürülməsi Azərbaycan cəmiyyətinin ən əsas vəzifələrindən biridir. Bu proses təkcə ailədə deyil, məktəbdə, təhsil müəssisələrində, ictimai tədbirlərdə, media və ədəbiyyatda, hərbi-vətənpərvərlik təlimlərində, idman yarışlarında da aparılır. Azərbaycan məktəblərində və ali təhsil müəssisələrində igidlik, mərdlik, vətənpərvərlik ruhunda tərbiyə, tarix dərsləri, qəhrəmanlıq səlnamələri, şəhid və qazilərlə görüşlər, xatirə günləri və tədbirlər keçirilir. Ailədə valideynlər öz həyat təcrübələrini, xalqın qəhrəmanlıq tarixini uşaqlara danışır, onların igid, mərd, sadiq vətəndaş kimi formalaşmasına çalışırlar. Xalqın dastan, nağıl, atalar sözü, bayatı, mahnı və şeirləri vasitəsilə igidlik nümunələri uşaqlara aşılanır. Media və bədii ədəbiyyatda igid qəhrəmanların həyatı, mübarizəsi və fədakarlığı gənclərə təqdim olunur. İgidlik tərbiyəsi, vətənpərvərlik və sosial məsuliyyət duyğusunun güclənməsində əsas rol oynayır və cəmiyyətin ahəngdar inkişafına xidmət edir.

Azərbaycan xalqının atalar sözlərində igidlik

Azərbaycan atalar sözləri və məsəlləri xalqın min illik təcrübəsinin, dünyagörüşünün, əxlaqi və psixoloji prinsiplərinin, mənəvi gücünün yığcam və təsirli ifadəsidir. İgidlik və mərdlik motivləri atalar sözlərində tez-tez rast gəlinir, bu nümunələr gündəlik həyatda insanlara yol göstərir, cəsarətli, vicdanlı və ədalətli olmağa ruhlandırır. Atalar sözlərində igidlik fiziki güc və döyüş qabiliyyəti ilə yanaşı, vicdan, haqq, sədaqət, mərhəmət, səbir, ədalət, səbr və təmkinlə birgə tərənnüm olunur. Azərbaycan atalar sözləri gənclərin tərbiyəsində, ailədə, məktəbdə, cəmiyyətdə əsas dəyərlərdən biri kimi təqdim edilir, xalqın milli və mənəvi özünüifadə vasitəsidir.

İgidliklə bağlı 30 atalar sözü

1. İgid ölər, adı qalar.
2. İgidin adı igidliyindədir.
3. İgidlikdən geri duran, igid olmaz.
4. Qorxaq igid olmaz.
5. İgidin silahı vicdanıdır.
6. İgidin sözü bir, özü mərd olar.
7. İgid bir dəfə ölər, qorxaq min dəfə.
8. İgidlik qanla yox, canla ölçülər.
9. İgidlik tərifə ehtiyac duymaz.
10. İgid gərək sözündə durmağı bacarsın.
11. İgid igidə dayaq olar.
12. İgid yıxılar, yerindən durar.
13. İgid öyünməz, işi ilə tanınar.
14. İgidin hünəri çətin gündə bilinir.
15. İgidə çətin gün yaraşar.
16. İgid qorxunu yendikcə böyüyər.
17. İgid canını verər, adını verməz.
18. İgid düşməndən qorxmaz.
19. İgid döyüşdə tanınar.
20. İgid gərək mərd olar.
21. İgid kişi yolunda ölər.
22. İgid xeyir işdən geri durmaz.
23. İgid gərək səbirli olar.
24. İgid igidə borc verər.
25. İgidin adı yaddan çıxmaz.
26. İgidin yolu haqq yoludur.
27. İgid öyüdə deyil, işdə tanınar.
28. İgid düşməndən çəkinməz.
29. İgidlik təmizlikdir.
30. İgid kişiyə çətinlik yaraşar.

İgidlik Azərbaycan xalqının mənəvi yaddaşının, milli kimliyinin, tarixinin və gündəlik həyat fəlsəfəsinin ən böyük dayaqlarından biridir. Bu dəyər hər bir insan üçün həm cəmiyyətə, həm ailəyə, həm vətənə, həm də insana sadiqlik, fədakarlıq, əxlaq, ədalət və mərhəmət ruhu bəxş edir. Tarix boyu igidlik xalqımızı birləşdirib, azadlıq və müstəqillik uğrunda böyük qələbələrin, fədakarlığın və milli həmrəyliyin təməli olub. Müasir dövrdə igidlik təkcə döyüş meydanında deyil, cəmiyyətin bütün sahələrində – elm, mədəniyyət, təhsil, sosial həyat, vətəndaşlıq və ailə münasibətlərində yaşamaqdadır. İgidlik və vətənpərvərlik yeni nəsillərə örnək olmalı, hər bir azərbaycanlı bu dəyərlərə sadiq qalmalı və onları qoruyub gələcək nəsillərə ötürməlidir. Xalqımızın atalar sözlərində və həyat tərzində yaşadılan igidlik ideyası cəmiyyətin gücünün, birliyinin və mənəvi dəyərlərinin daim qorunub saxlanmasının təminatıdır.

Ən Çox Verilən Suallar