İgM : Antikoru, Strukturu, İmmunitetdəki Rolu

İnsan orqanizminin immunitet sistemi həmişə ayıq və daim fəaliyyətdə olan bir qoruyucu şəbəkədir. Hər gün bədənə daxil olan yüzlərlə bakteriya, virus və digər mikroblar məhz immunitetin aktiv müdaxiləsi nəticəsində zərərsizləşdirilir. İmmunitetin effektivliyi onun müxtəlif komponentlərinin ahəngdar işləməsindən asılıdır. Bu komponentlər arasında immunoqlobulinlər – antikorlar – əsas yer tutur. Onlardan biri də igM immunoqlobulinidir.

İgM, insan immunitet sisteminin ən böyük və ən erkən reaksiya verən antikor növüdür. Onun orqanizmdəki funksiyası infeksiyaların ilk mərhələsində mikrobları tanımaq və zərərsizləşdirməkdir. Bir çox laborator diaqnostika üsullarında igM səviyyəsinin müəyyən olunması xəstəliklərin kəskin mərhələsinin, yeni yoluxmaların vaxtında aşkarlanmasında böyük rol oynayır. igM immunitetin “ilk sipəri”, bədənin zərərli təsirlərə sürətli cavab mexanizminin əsas oyunçusudur.

igM Antikoru və Strukturu

İgM (immunoglobulin M) – insan bədənində istehsal olunan ilk antikordur və orqanizmin yeni bir infeksiyaya qarşı ən sürətli və ilkin müdafiə reaksiyasını təmin edir. Bu molekulun strukturuna diqqət yetirsək, igM ən böyük ölçülü immunoqlobulindir: onun hər bir molekulunda beş “Y” şəklində altquruluş birləşib, beləliklə, 10 antigenə eyni anda bağlanmaq qabiliyyəti yaranır. Bu quruluş igM-ni digər immunoqlobulinlərdən fərqləndirir və çoxlu antigenlərlə eyni anda mübarizə aparmasına imkan verir.

İgM antikorları bədənin əsasən qan plazmasında və limfa sistemində tapılır. Onların vəzifəsi, orqanizmə daxil olan yeni mikrobları dərhal tanımaq, onları birləşdirərək immun hüceyrələrinə “göstərmək” və zərərsizləşdirməkdir.

igM-nin İmmunitetdəki Rolu və Xüsusiyyətləri

İgM-nin immun sistemində rolu əvəzsizdir. Hər hansı virus, bakteri və ya digər yad mikroorqanizm bədənə daxil olduqda, immun sisteminin ilk reaksiyası məhz igM antikorlarının istehsalı ilə başlayır. İgM antikoru mikrobu “bağlayır”, onu zərərsizləşdirir və makrofaglar kimi xüsusi hüceyrələrə təqdim edir ki, onlar da mikrobu udub məhv edirlər.

İgM-nin bu cür erkən və sürətli müdaxilə funksiyası, bədənin infeksiyalara qarşı ilk müdafiə xəttini təşkil edir. Həmçinin, igM immun yaddaşın formalaşmasında iştirak etmir, yəni infeksiya kəskin mərhələdən çıxandan sonra, igM səviyyəsi sürətlə azalır və yerini igG kimi uzunmüddətli qoruyucu antikorlara verir.

igM Səviyyəsinin Laborator Analizlərdə Rolu

Tibbi praktika və laborator diaqnostikada igM analizi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Çox vaxt həkimlər bir sıra infeksiyaların (məsələn, hepatit, qızılca, herpes, COVID-19 və s.) kəskin mərhələsində məhz igM səviyyəsini yoxlayırlar. Analizdə igM antikorlarının aşkarlanması bədəndə aktiv və yeni bir infeksiyanın olduğunu göstərir.

Bəzi hallarda isə, igM-nin olmaması ya immun çatışmazlığından, ya da infeksiyanın artıq kəskin mərhələni keçməsindən xəbər verir. Buna görə igM analizi diaqnostikada “erkən xəbərdarlıq sistemi” rolunu oynayır və xəstəliyin aktiv olub-olmadığını dəqiq müəyyən etməyə kömək edir.

igM Testi Necə və Niyə Aparılır?

igM səviyyəsini ölçmək üçün venadan qan alınır və laborator analizə göndərilir. Bu test əsasən aşağıdakı hallarda aparılır:

• Kəskin infeksiyanın diaqnostikası (ilk günlərdə və ya həftələrdə)
• Yenidən yoluxmanın və ya relapsın müəyyənləşdirilməsi
• Bəzi autoimmun və ya immun çatışmazlığı xəstəliklərinin diaqnozu
• Peyvənd sonrası immunitetin yoxlanılması

Testin nəticələri bir çox xəstəlikdə diaqnozu təsdiqləmək və ya istisna etmək üçün vacib rol oynayır. Əldə olunan göstəricilər mütləq həkim tərəfindən, xəstənin digər klinik vəziyyəti və anamnezi nəzərə alınmaqla qiymətləndirilməlidir.

igM Səviyyəsinin Normadan Kənar Olmasının Səbəbləri

igM səviyyəsinin normadan yüksək və ya aşağı olması bədəndə müəyyən patologiyaların və ya immun sisteminin problemlərinin göstəricisidir. Normadan yüksək igM aşağıdakı hallarda rast gəlinir:

• Akut/kəskin infeksiya (məsələn, qızılca, qrip, COVID-19, hepatitlər)
• Bəzi autoimmun xəstəliklər (məsələn, lupus, revmatoid artrit)
• Qan xəstəlikləri və bəzi şişlər (məsələn, Waldenström makroqlobulinemiya)
• Bəzi qida və dərman allergiyaları

igM səviyyəsinin aşağı olması isə aşağıdakı hallarda baş verə bilər:

• Konjenital (doğuşdan) və ya əldə olunmuş immun çatışmazlığı
• Ağır, uzun müddətli xroniki xəstəliklər
• Bəzi genetik pozğunluqlar və ya immunosupressiv terapiya

Bütün hallarda, igM səviyyəsində dəyişiklik varsa, onun səbəbi yalnız həkim tərəfindən müəyyən edilməli və kompleks müayinə aparılmalıdır.

igM-nin Digər Antikorlardan Fərqləri

İgM immunoqlobulinlər arasında ən böyük və ən sürətli reaksiya verən antikordur. Onun əsas fərqləri bunlardır:

• Böyük ölçüsü səbəbindən qan damarlarından çölə çıxmaqda məhduddur, ancaq qan və limfada konsentrasiyası yüksəkdir.
• İlk antikor növü olaraq hər hansı yeni infeksiyaya ən sürətli cavab verir.
• Uzunmüddətli immun yaddaşda rolu yoxdur; infeksiya keçdikcə igG kimi digər immunoqlobulinlər üstünlük təşkil edir.
• Yalnız müəyyən dövrlərdə, əsasən xəstəliyin başlanğıc mərhələsində analizdə aşkarlanır.

Bu fərqlər laborator diaqnostika və klinik praktikada igM-nin xüsusi yerini təmin edir.

igM və Hamiləlik: Xüsusi Məhz Həyat Dönəmi

Hamiləlik dövründə igM analizi xüsusilə vacibdir. Bir sıra infeksiyaların (məsələn, toksoplazmoz, sitomeqalovirus, qızılca, herpes və s.) igM analizi, ana bətnində dölün sağlamlığını riskə ata biləcək aktiv infeksiyaların vaxtında aşkarlanmasına kömək edir. Hamilə qadında igM pozitivdirsə, bu, yeni və ya davam edən infeksiyanın əlamətidir və bəzən xüsusi tibbi müdaxilələr tələb edir.

Əgər hamilə qadının qanında yalnız igG tapılırsa, bu, əvvəllər həmin infeksiyanı keçirib immunitet qazandığını göstərir. Lakin igM tapılması, yeni yoluxmanı və potensial riski göstərir. Bu səbəbdən, hamiləlikdə igM testləri xüsusilə qadın və uşaq sağlamlığının qorunması üçün əhəmiyyətlidir.

igM və Uşaqlarda İmmunitet

Uşaqlarda immun sisteminin inkişafı zamanı igM antikoru ilk yaranan və infeksiyalara qarşı “ilk qalxan” rolunu oynayan antikordur. Körpələrdə doğuşdan etibarən igM sintezi başlayır, lakin immun sistemi tam yetkinliyə çatmamış olur. Ona görə də, uşaqlarda infeksiya riski yüksək olduqda və ya tez-tez xəstələndikdə, igM səviyyəsinin laborator müayinəsi əhəmiyyətli olur.

Peyvəndləmə və təbii infeksiyalar nəticəsində uşaqların orqanizmində igM və sonradan igG kimi digər immunoqlobulinlər yaranır. Həkimlər tez-tez uşaq infeksiyalarında igM testinə üstünlük verirlər, çünki bu, infeksiyanın aktiv və ya keçmiş mərhələdə olmasını müəyyənləşdirməyə kömək edir.

igM Səviyyəsinin Qorunması və İmmunitetin Gücləndirilməsi

igM səviyyəsinin normal və effektiv olması ümumi immun sisteminin sağlamlığına bağlıdır. Bunun üçün:

• Kifayət qədər yuxu və istirahət,
• Düzgün, balanslı və vitaminli qidalanma,
• Aktiv həyat tərzi,
• Peyvəndləmənin vaxtında aparılması,
• Gigiyena və infeksiyalardan qorunma tədbirləri,
• Stressdən uzaq qalmaq kimi faktorlar önəmlidir.

Əgər igM səviyyəsi ilə bağlı narahatlıq və ya tez-tez infeksiyalara yoluxma varsa, mütləq həkimə müraciət edilməlidir.

İgM – insan orqanizminin immunitet sistemində ən tez reaksiya verən və infeksiyaların ilk mərhələsində əsas qoruyucu rol oynayan antikordur. Onun laborator analizlərdə kəskin infeksiyaların vaxtında aşkarlanmasında, hamiləlikdə və uşaq sağlamlığında əvəzolunmaz yeri var. Hər bir fərd öz immun sisteminin güclü olması üçün sağlam həyat tərzi seçməli, peyvəndləmə qaydalarına riayət etməli və mütəmadi tibbi müayinələrdən keçməlidir. İgM səviyyəsinin yoxlanılması bir çox xəstəliklərin vaxtında və dəqiq diaqnozunun qoyulması üçün ən effektiv üsullardan biridir və həkim məsləhəti ilə aparılmalıdır.

Ən Çox Verilən Suallar