İkinci Ali Təhsil: Almaq, Qaydaları, Hüquqi Əsaslar

Müasir dövrdə bir çox insanlar həyat və karyera məqsədlərinə çatmaq üçün yalnız bir ali təhsillə kifayətlənmirlər. İkinci ali təhsil almaq, həm fərdi inkişaf, həm də peşəkar uğur baxımından çox önəmlidir. Azərbaycanda ikinci ali təhsil almaq istəyənlərin sayı ildən-ilə artır və bu səbəbdən mövcud qanunvericilik, qəbul qaydaları, təhsil haqları və digər şərtlər barədə geniş məlumatlı olmaq vacibdir. Hər bir insanın həyatında yeni bir peşə seçmək və ya biliklərini təkmilləşdirmək üçün ikinci ali təhsilin hansı üstünlükləri və çətinlikləri olduğunu bilmək mühüm əhəmiyyət kəsb edir. İkinci ali təhsil prosesinin hüquqi, təşkilati və maliyyə aspektləri, qəbul qaydaları, proqramların formaları, imtahan və sənəd prosedurları, təhsil haqları və dövlət dəstəyi ilə bağlı ətraflı məlumatlar hazırda bir çox insan üçün aktualdır.

İkinci Ali Təhsilin Hüquqi Əsasları

Azərbaycanda ikinci ali təhsil almaq hüququ “Təhsil haqqında” Qanun və Nazirlər Kabinetinin qəbul etdiyi müvafiq qərarlarla tənzimlənir. Qanunvericiliyə görə, ali məktəbi bitirmiş şəxslər istənilən ixtisas və ya sahə üzrə yenidən ali təhsil ala bilərlər. İkinci ali təhsil dövlət və ya özəl ali məktəblərdə, əyani, qiyabi və ya distant formada həyata keçirilə bilər. Əsas tələb odur ki, namizəd artıq bir ali təhsil haqqında diplom alsın və bu diplom Azərbaycan Respublikası tərəfindən tanınsın. Eyni zamanda, dövlət sifarişi və ya ödənişli əsaslarla təhsil almaq mümkündür.

Qəbul Qaydaları və Prosedurlar

İkinci ali təhsil almaq üçün müraciət edən şəxslər ali məktəblərin müvafiq qəbul komissiyalarına müraciət etməlidirlər. Ənənəvi olaraq, qəbul prosesi aşağıdakı mərhələlərdən ibarət olur:

1. Sənədlərin Qəbulu: Namizədlər ali məktəbin müəyyən etdiyi vaxt çərçivəsində sənədlərini təqdim etməlidir. Sənədlər siyahısına şəxsiyyət vəsiqəsi, əvvəlki ali təhsil haqqında diplom və əlavəsi, tərcümeyi-hal, fotoşəkil və tələb olunan digər sənədlər daxildir.
2. Qəbul İmtahanı və ya Müsahibə: Bir çox universitetdə ikinci ali təhsil üçün əlavə qəbul imtahanı və ya müsahibə təşkil olunur. İmtahan adətən ixtisas üzrə bilik səviyyəsinin yoxlanılması üçün keçirilir.
3. Qəbul Komissiyasının Qərarı: Müraciət edənlərin nəticələri əsas götürülərək qəbul komissiyası yekun qərar verir və nəticələri elan edir.

İkinci Ali Təhsil Forması və Müddəti

İkinci ali təhsil, əsasən, qiyabi və ya axşam formalarında təşkil olunur. Əyani təhsil seçimi də mümkündür, lakin çox zaman işləyən şəxslər üçün qiyabi və distant təhsil daha əlverişlidir. Təhsil müddəti bir qayda olaraq 2,5–3 il arası dəyişir. Müddət, seçilmiş ixtisasdan və təhsil formasından asılı olaraq fərqli ola bilər.

Təhsil Haqları və Maliyyə İmkanları

İkinci ali təhsil üçün təhsil haqqı, əksər hallarda dövlət sifarişi üzrə qəbul mümkün olmadığından, yalnız ödənişli əsaslarla həyata keçirilir. Təhsil haqları ali məktəbdən, ixtisasdan və təhsil formasından asılı olaraq dəyişir. Azərbaycanda müxtəlif universitetlərdə ikinci ali təhsil üçün illik təhsil haqları haqqında real cədvəl təqdim edilir:

Qeyd: Təhsil haqları 2024-2025-ci illər üçün nəzərdə tutulub və hər il dəyişə bilər. Dövlət ali məktəblərində ikinci ali təhsil əsasən ödənişli əsaslarla həyata keçirilir. Təqaüd, güzəşt və ya kredit imkanları universitetdən-universitetə fərqlənir.

İkinci Ali Təhsil üzrə İxtisas Seçimi

İkinci ali təhsil almaq üçün namizəd əvvəlki ixtisasından fərqli sahə seçə bilər. Məsələn, hüquq ixtisası üzrə diplomu olan şəxs, iqtisadiyyat və ya informasiya texnologiyaları üzrə ikinci ali təhsil ala bilər. Bu qayda, əmək bazarında çevikliyi və yeni biliklərə yiyələnməyi təmin edir.

Sənədlərin Hazırlanması və Tələb olunan Şərtlər

Ərizəçi aşağıdakı sənədləri toplamalıdır:

• Ali təhsil haqqında diplomun əsli və surəti
• Diplom əlavəsinin surəti
• Şəxsiyyət vəsiqəsinin surəti
• 3×4 ölçüdə fotoşəkil (4 ədəd)
• Ərizə və tərcümeyi-hal
• Zəruri olduqda sağlamlıq haqqında arayış
• Əmək kitabçasının surəti (əgər işləyirsə)
• Universitetin əlavə istədiyi sənədlər

Sənədlər universitetlərin qəbul komissiyalarına şəxsən və ya elektron qaydada təqdim oluna bilər. Qeyd edək ki, sənədlərin düzgün və vaxtında hazırlanması qəbul prosesinin uğurla keçməsi üçün vacibdir.

Qəbul İmtahanları və Müsahibə Prosedurları

Əksər universitetlərdə ikinci ali təhsil üçün qəbul imtahanı əsasən ixtisas fənni üzrə biliklərin yoxlanılmasını əhatə edir. Bəzi hallarda isə yalnız müsahibə və ya sənəd əsaslı seçim aparılır. Qəbul imtahanının məzmunu və formatı universitetdən-universitetə fərqlənə bilər. İmtahan əsasən test və ya yazılı, bəzən də şifahi müsahibə formasında keçirilir.

Təhsil Prosesi və Qiymətləndirmə Sistemi

İkinci ali təhsil üzrə dərslər, adətən, həftə sonları və ya axşam saatlarında keçirilir. Təhsil prosesi klassik kredit sistemi əsasında qurulur. Qiymətləndirmə sistemi də əsas ali təhsil səviyyəsinə uyğun aparılır və imtahanlar, semestr layihələri, kurs işləri ilə tamamlanır. Tədris planı və proqramları tələbələrin əvvəlki ali təhsil bilikləri nəzərə alınaraq tərtib edilir.

Dövlət Sifarişi və Güzəştlər

Hazırda Azərbaycanda ikinci ali təhsil üzrə dövlət sifarişi imkanları son dərəcə məhduddur və əsasən, dövlət orqanlarının ehtiyacına uyğun ixtisaslar üçün tətbiq olunur. Əksər hallarda namizədlər yalnız ödənişli əsaslarla təhsil ala bilirlər. Bəzi universitetlərdə yüksək nəticə göstərənlərə güzəştli şərtlərlə ödəniş imkanları və ya kredit proqramları təklif olunur.

İkinci Ali Təhsilin Üstünlükləri və Əhəmiyyəti

İkinci ali təhsil almaq iş və karyera imkanlarını genişləndirir, fərdi və peşəkar inkişafı stimullaşdırır. Müasir əmək bazarında rəqabətə davamlı olmaq üçün əlavə ixtisasa sahib olmaq, yeni sahəyə yiyələnmək və ya biliklərini dərinləşdirmək mühüm amildir. Bir çox dövlət və özəl müəssisələr ikinci ali təhsili olan mütəxəssislərə üstünlük verirlər.

Xaricdə İkinci Ali Təhsil

Bir çox azərbaycanlı vətəndaş ikinci ali təhsil üçün xarici universitetlərə də üz tutur. Xarici ölkələrdə qəbul prosedurları fərqli olsa da, əsas şərt birinci ali təhsil haqqında diplomun olması və universitetin qoyduğu əlavə tələbləri ödəməkdir. Təhsil haqları ölkədən və universitetdən asılı olaraq geniş diapazonda dəyişir. Xaricdə ikinci ali təhsil üçün əsasən bakalavr və ya magistr səviyyəsində proqramlara müraciət edilir.

İkinci ali təhsil almaq Azərbaycanda və dünyada müasir əmək bazarının tələblərinə uyğunlaşmaq, şəxsi və peşəkar inkişaf üçün geniş imkanlar açır. Qanunvericilik və ali məktəblərin daxili qaydaları ilə tanış olmaq, tələb olunan sənədləri düzgün və vaxtında toplamaq, təhsil haqqı və proqram seçimi ilə bağlı məlumatlı olmaq hər bir namizəd üçün vacibdir. İkinci ali təhsil sayəsində insanlar yeni biliklər əldə edir, mövcud təcrübələrini zənginləşdirir və karyera baxımından rəqabətə davamlı olurlar. Düzgün istiqamət və məqsəd müəyyənləşdirildikdə, ikinci ali təhsil şəxsi uğurun və inkişafın əsas açarına çevrilir.

Ən Çox Verilən Suallar