Azərbaycanda ikinci əl anlayışı uzun illərdir gündəmdə olan, lakin son illər artan iqtisadi şərtlər və ekoloji düşüncələrin güclənməsi ilə daha da aktuallaşan bir sahədir. İkinci əl dedikdə, daha əvvəl istifadə olunmuş, lakin istismar müddəti bitməmiş, işlək və ya istifadə üçün yararlı olan müxtəlif əşyalar, cihazlar, avadanlıqlar, geyimlər və s. nəzərdə tutulur. Bu bazar, həm iqtisadi baxımdan qənaət etmək istəyənlər üçün, həm də davamlı istehlak prinsiplərinə əməl etmək istəyən insanlar üçün ideal alternativ sayılır. Azərbaycan cəmiyyətində ikinci əl məhsullara maraq müxtəlif dövrlərdə fərqli səbəblərlə artıb.Bəzən maddi imkanların məhdudluğu, bəzən isə sadəcə daha sərfəli alış-veriş etmək istəyi bu sahənin inkişafına təkan verib.İkinci əl məhsulların çeşidi son illərdə çox genişlənib və artıq təkcə məişət texnikası və geyimlərlə məhdudlaşmır.Bütün bu məhsulların hər birinin öz alıcı və satıcı auditoriyası, satış platformaları, qiymət dinamikası və istifadə qaydaları formalaşıb.
İkinci əl anlayışının mahiyyəti
İkinci əl termini dünyada olduğu kimi Azərbaycanda da istifadə olunan ümumi bir anlayışdır. İstifadə müddəti bitməmiş, müəyyən müddət istifadə olunduqdan sonra başqasına təhvil verilən və yeni sahibi üçün faydalı olan bütün əşyalar ikinci əl hesab edilir. Ənənəvi olaraq ikinci əl bazarı Azərbaycanın böyük şəhərlərində və rayon mərkəzlərində müxtəlif formalarda bazarlarda, köhnə mallar dükanlarında, xüsusi yarmarkalarda və indi isə onlayn platformalarda formalaşıb.
SSRİ dövründə də Azərbaycan ərazisində ikinci əl ticarəti vardı, lakin bu, əsasən qapalı və kiçik dairədə həyata keçirilirdi. Müstəqillik illərində isə bazar iqtisadiyyatı və açıq ticarət mühiti ilə bərabər, ikinci əl sahəsi də genişlənməyə başladı. Xüsusilə, son 10 ildə onlayn ticarətin inkişafı ilə ikinci əl məhsulların satışı daha rahat və əlçatan oldu.
İkinci əl telefonlar
Azərbaycanda ikinci əl bazarının ən böyük seqmentlərindən biri telefonlardır. Brend modellərin yüksək qiyməti bir çox insanı ikinci əl telefonlara üz tutmağa vadar edir. Burada əsas üstünlüklərdən biri əlverişli qiymətlər, model seçimi və bəzən yeni görünüşlü cihazların da əldə oluna bilməsidir.
İkinci əl telefon alarkən istifadəçilər ən çox telefonun texniki vəziyyətinə, batareya ömrünə, ekran və korpusda çat və ya zədə olub-olmamasına, həmçinin beynəlxalq blok (IMEI) məsələsinə diqqət yetirir. Hazırda Bakıda və bölgələrdə ikinci əl telefon bazarı xüsusi mağazalar, bazarlar və onlayn elan saytları üzərindən aktiv şəkildə fəaliyyət göstərir.
İkinci əl paltarlar və geyimlər
İkinci əl paltarlar və ümumilikdə geyimlər həm gənclər, həm də orta yaşlı insanlar arasında populyardır. Bu məhsullar əsasən Avropa və Türkiyədən gətirilir, bəzən isə yerli sakinlərin öz geyimlərindən ibarət olur. İkinci əl geyim bazarlarının əsas üstünlüyü orijinal brendlərin və keyfiyyətli məhsulların çox münasib qiymətlərlə təklif olunmasıdır. Azərbaycanda “second hand” mağazalarına, eləcə də kiçik butik və bazarlara maraq artmaqdadır.
Ekoloji baxımdan ikinci əl geyimlərin dövriyyədə qalması, tekstil tullantılarının və ətraf mühitə olan təsirin azalmasına kömək edir. Bu sahədə həm qadın, həm də kişi geyimləri, uşaq geyimləri, ayaqqabılar və aksesuarlar ikinci əl bazarın əsas hissəsidir.
İkinci əl əşyalar
Evlərdə və ofislərdə lazım olan bir çox əşyalar mebellər, masa, stul, şkaf, kreslo, divan və s. – ikinci əl bazarda rahatlıqla tapılır. Yeni mebellərin qiyməti hər kəs üçün əlverişli olmadığı üçün, ikinci əl mebellərə tələbat ildən-ilə artır. İkinci əl divanlar, stullar, masalar həm onlayn, həm də fiziki dükanlarda satılır. Burada əsas şərt, əşyanın funksional və yaxşı vəziyyətdə olmasıdır.Bəzi ailələr üçün istifadə olunmuş, lakin təmiz və işlək əşyalar evin büdcəsinə qənaət etməyə imkan yaradır. Mebel bazarında xüsusilə tələb olunan ikinci əl əşyalar arasında taxtalar, qapılar, pəncərə çərçivələri və müxtəlif dekorativ elementlər də yer alır.
İkinci əl dam örtükləri və tikinti materialları
Son illərdə tikinti və təmir işləri ilə məşğul olanlar arasında ikinci əl dam örtükləri, tikinti materialları, taxtalar və digər məhsulların satışı aktual mövzuya çevrilib. Bəzi hallarda təmir zamanı sökülən, lakin istifadə üçün yararlı olan dam örtükləri, taxta və qapılar bazara çıxarılır. Bu, həm təmir xərclərini azaldır, həm də materialların tullantıya çevrilməsinin qarşısını alır.Tikinti sektorunda fəaliyyət göstərən ustalar və şirkətlər ikinci əl materialların alınmasında iqtisadi səbəblərə əsaslanır. İkinci əl dam örtükləri əsasən fərdi yaşayış evləri üçün, bağ evləri üçün, köhnə obyektlərin təmirində istifadə olunur.
İkinci əl məişət texnikası
Məişət texnikası bazarında ikinci əl məhsullar soyuducu, paltaryuyan maşın, tikiş maşını və digər alətlər iqtisadiyyata qənaət etmək istəyən ailələrin əsas seçimidir. Bu cihazlar bəzən yeni modelə keçid edən istifadəçilər tərəfindən satılır, bəzən isə təmir edilərək bazara qaytarılır. Əsas üstünlük qiymətin münasib olması və bəzi hallarda zəmanətlə satılmasıdır.İkinci əl texnikanı alarkən, cihazın texniki vəziyyəti, istehsal ili, istifadə müddəti və ehtiyat hissələrinin mövcudluğu nəzərə alınır. Bakı və digər böyük şəhərlərdə bu cür məhsulları həm mağazalardan, həm də elan saytlarından əldə etmək mümkündür.
İkinci əl alətlər və ehtiyat hissələri
Peşəkar ustalar, şəxsi sahibkarlar və həvəskarlar üçün ikinci əl alətlər və ehtiyat hissələri olduqca aktualdır. Əsasən elektrik və mexaniki alətlər, kiçik təmir vasitələri, avtomobil və məişət texnikasının ehtiyat hissələri ikinci əl bazarın vacib seqmentini təşkil edir.
Avtomobil sahibləri üçün ikinci əl ehtiyat hissələri böyük əhəmiyyət daşıyır. Yeni orijinal ehtiyat hissələrinin baha olması səbəbindən, bir çox sürücü ikinci əl və ya bərpa olunmuş hissələrə üstünlük verir. Bu sahədə həm rəsmi mağazalar, həm də fərdi satıcılar mövcuddur.
İkinci əl kompüterlər və elektronika
Kompüter və elektronika bazarı da ikinci əl məhsulların aktiv dövriyyədə olduğu sahələrdən biridir. Xüsusilə tələbə və gənclər üçün, həmçinin büdcəsi məhdud olan ailələr üçün ikinci əl kompüterlər, noutbuklar, printerlər və digər elektron cihazlar əlverişli seçim hesab olunur.Əsas üstünlüklər aşağı qiymət, bəzən zəmanət verilməsi və sürətli texniki dəstəyin mümkünlüyüdür. Ən çox satılan ikinci əl elektronika məhsulları arasında monitor, klaviatura, mouse, səs sistemləri, modullar və hətta bəzi proqram təminatı növləri də var.
İkinci əl kitablar və təhsil vasitələri
Kitabsevərlər üçün ikinci əl kitablar bazarı da xüsusi maraq doğurur. Əsasən ali təhsil tələbələri, müəllimlər və oxumağı sevən insanlar ikinci əl kitab bazarlarında maraqlı və nadir ədəbiyyat nümunələrini tapmaq imkanı əldə edirlər. Ədəbiyyat, dərs vəsaitləri, ensiklopediyalar, bədii və elmi kitablar, uşaq ədəbiyyatı ikinci əl bazarda geniş yayılıb.İkinci əl kitablar həm də ekoloji baxımdan faydalıdır, çünki təkrar istifadənin təşviq olunması kağız israfının qarşısını alır.
İkinci əl təkərlər və avtomobil bazarında aktual məhsullar
Avtomobil sahibləri üçün ikinci əl təkərlər və ehtiyat hissələri bazarı xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Bəzi sürücülər üçün mövsümi dəyişikliklər və ya qəza nəticəsində zədələnmiş təkərlərin əvəzlənməsi üçün ikinci əl təkərlər ən əlverişli həll yoludur. Bu məhsullar əsasən ixtisaslaşmış bazarlarda, avtomobil ehtiyat hissələri mağazalarında və elan platformalarında təklif olunur.Satınalmada əsas diqqət təkərin vəziyyətinə, istifadə müddətinə və keyfiyyətinə yetirilir. Bəzi satıcılar isə təkərləri yeniləyərək və balanslaşdıraraq satışa çıxarır.
İkinci əl bazarının Azərbaycanda inkişafı və müasir trendlər
Son illərdə internet və mobil texnologiyaların inkişafı ilə Azərbaycanda ikinci əl bazarının ən böyük transformasiyası onlayn ticarət vasitəsilə baş verib. Ən populyar elan saytları, sosial şəbəkələr və xüsusi mobil tətbiqlər istifadəçilərə istənilən məhsulu tez və təhlükəsiz şəkildə tapmaq və satmaq imkanı verir. Bu, həm bazarı böyüdüb, həm də alıcı və satıcı arasında şəffaflıq yaratmağa kömək edib.Bundan başqa, ekoloji maarifləndirmə, israfçılığın azaldılması, sosial təşəbbüslərin dəstəklənməsi və əhalinin maddi durumuna uyğun alış-veriş seçimlərinin çoxalması ikinci əl bazarının inkişafını stimullaşdıran əsas amillərdir.
İkinci əl məhsullar alarkən nələrə diqqət yetirmək lazımdır?
İkinci əl məhsulların alınmasında əsas meyarlar aşağıdakılardır:
- Məhsulun texniki və funksional vəziyyəti
- İstifadə müddəti və köhnəlik dərəcəsi
- Qiymət və bazardakı ortalama dəyər
- Satıcı haqqında etibarlı məlumat və zəmanət şərtləri
- Onlayn alış zamanı məhsulun real şəkilləri və detallı təsviri
Bu prinsiplərə əməl edərək, həm pulunuza qənaət edə, həm də keyfiyyətli məhsul əldə edə bilərsiniz.
İkinci əl bazarı Azərbaycanda həm iqtisadi, həm də ekoloji baxımdan böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bu bazar, istər ailə büdcəsinə qənaət etmək, istərsə də resursların davamlı istifadəsinə töhfə vermək baxımından cəmiyyətin bir çox təbəqəsinə sərfəlidir. İkinci əl məhsulların geniş çeşidi, əlverişli qiymətləri və asan əldəolunması, bu bazarın cəlbediciliyini ildən-ilə artırır. Müasir dövrdə həm ənənəvi, həm də onlayn bazarların inkişafı ikinci əl sektorunu yeni bir mərhələyə çıxarıb. İnsanlar artıq təkcə maddi baxımdan deyil, həm də ekoloji və sosial məsuliyyət prinsipləri ilə ikinci əl məhsullar almağa üstünlük verirlər. Azərbaycanda bu bazar getdikcə daha peşəkar, daha şəffaf və daha əlçatan olur.
Ən çox verilən suallar
İkinci əl – əvvəllər istifadə olunmuş, lakin hələ də işlək və yararlı vəziyyətdə olan məhsullara verilən ümumi addır. Bu, telefon, paltar, məişət texnikası, kitab, avtomobil hissələri və s. ola bilər.
Bakıda və digər şəhərlərdə ikinci əl telefonları xüsusi mağazalardan, elektronika bazarlarından, onlayn elan saytlarından və sosial şəbəkə qruplarından almaq mümkündür.
Bəli, ikinci əl geyimlərin dövriyyədə qalması tekstil tullantılarının azalmasına və təbiətin qorunmasına kömək edir.
Cihazın texniki vəziyyəti, işlək olub-olmaması, istifadə müddəti, zəmanət verilib-verilməməsi və ehtiyat hissələrinin olub-olmaması əsas meyarlardır.
Bu məhsulları şəhər bazarlarından, xüsusi mağazalardan və elan saytlarından əldə etmək mümkündür.
Tikinti bazarlarında, elan saytlarında və bəzən təmir işləri ilə məşğul olan şəxslərdən istifadə üçün yararlı ikinci əl materiallar tapmaq mümkündür.
Təkərin vəziyyəti, istifadə müddəti, protektor dərinliyi və hər hansı qüsur olub-olmaması diqqətlə yoxlanmalıdır. Ehtiyat hissələrinin orijinallığı və işləkliyi də əsas şərtdir.
Texniki vəziyyət, batareyanın ömrü, proqram təminatının lisenziyası və əlavə avadanlıqlar vacibdir.
İkinci əl kitablar əsasən kitab bazarlarında, mağazalarda, sosial şəbəkə səhifələrində və onlayn elan platformalarında satılır.
Ən əsas risklər məhsulun gizli qüsurları, zəmanətsiz satışı, düzgün məlumat verilməməsi və ödənişdə fırıldaqçılıq ehtimalıdır. Yalnız etibarlı satıcılardan və şəffaf şərtlərlə alış-veriş etmək tövsiyə olunur.