Elm və texnologiya XXI əsrin ən mühüm lokomotivlərindəndir. Müasir biologiyanın sürətli inkişafı, canlı orqanizmlərin molekulyar səviyyədə tədqiqi, genetika, biotexnologiya, biokimya və bioinformatika kimi sahələrin yüksəlişi Azərbaycan üçün də strateji əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası (AMEA) Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar İnstitutu məhz bu inkişafın önündə gedən elmi ocaqlardan biridir. Elmi araşdırmaların dərinliyi, innovativ laboratoriyalar, beynəlxalq layihələr və yerli kadrların formalaşmasında institutun əhəmiyyəti misilsizdir. Bu elmi mərkəz müasir elmin qlobal çağırışlarına uyğun olaraq fundamental və tətbiqi tədqiqatlar aparır, ölkədə biotexnologiyanın, molekulyar genetikanın və biomühəndisliyin əsasını yaradan, cəmiyyətin ehtiyaclarına cavab verən elmi və praktiki yeniliklərə imza atır.
İnstitutun yaranma tarixi və inkişaf mərhələləri
AMEA Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar İnstitutu Azərbaycan elminin ən dinamik və strateji sahələrindən birinin formalaşmasında böyük rol oynayıb. İnstitut 1973-cü ildə yaradılıb və ilk dövrdə əsas diqqət molekulyar-genetik tədqiqatlara yönəlib. Müxtəlif illərdə institutun adı və strukturunda dəyişikliklər olsa da, əsas prioriteti həmişə canlı sistemlərin molekulyar mexanizmlərinin araşdırılması, bitki və heyvan genlərinin öyrənilməsi, biotexnoloji məhsulların hazırlanması və molekulyar diaqnostika metodlarının işlənib hazırlanması olub. İnstitut ölkənin elmi strategiyasının əsas dayaqlarından birinə çevrilib, bir sıra beynəlxalq layihələrin icraçısı və tərəfdaşı kimi çıxış edib.
Elmi istiqamətlər və aparılan tədqiqatlar
Molekulyar Biologiya İnstitutunda bir neçə əsas elmi istiqamət mövcuddur. Burada gen mühəndisliyi, genomika və proteomika, molekulyar biotexnologiya, biomühəndislik, bioinformatika və biokimya sahələrində fundamental və tətbiqi tədqiqatlar aparılır. Ən son texnologiyaların və müasir laborator avadanlıqların tətbiqi sayəsində, institutda genlərin ekspressiyası, molekulyar markerlərin yaradılması, rekombinant zülalların sintezi, bitki və heyvan xəstəliklərinin molekulyar diaqnostikası üzrə unikal araşdırmalar həyata keçirilir. Xüsusilə, kənd təsərrüfatı üçün məhsuldar, xəstəliklərə davamlı yeni bitki sortlarının yaradılması, ətraf mühitin monitorinqi və molekulyar epidemiologiya institutun prioritetləri arasındadır.
Laboratoriyalar və texniki baza
AMEA Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar İnstitutu regionun ən müasir texniki bazasına malik elmi-tədqiqat mərkəzlərindən biridir. İnstitutun tərkibində genomika və gen mühəndisliyi, proteomika və metabolomika, molekulyar diaqnostika, rekombinant DNT texnologiyaları, bitki biotexnologiyası, mikrobiologiya, molekulyar biofizika, bioinformatika laboratoriyaları fəaliyyət göstərir. Laboratoriyalar avtomatlaşdırılmış DNT və RNT analizatorları, yüksək dəqiqlikli sekvenatorlar, real-time PCR cihazları, bioinformatik proqram təminatı və digər qabaqcıl avadanlıqla təchiz olunub.
Aşağıdakı cədvəldə institutun əsas laboratoriyaları və onların funksiyaları verilmişdir:
| Laboratoriya adı | Əsas funksiyaları və tədqiqat sahələri |
|---|---|
| Genomika və gen mühəndisliyi | Genetik analiz, molekulyar markerlər, yeni sortlar |
| Proteomika və metabolomika | Zülal və metabolitlərin analizi, biokimyəvi tədqiqatlar |
| Molekulyar diaqnostika | Genetik xəstəliklərin və infeksiyaların diaqnostikası |
| Rekombinant DNT texnologiyası | Rekombinant zülallar, vektorlar, vaksinlərin hazırlanması |
| Bitki biotexnologiyası | Bitkilərin klonlaşdırılması, biotik/abiotik stressə davamlılıq |
| Mikrobiologiya | Mikroorqanizmlərin öyrənilməsi, biotexnoloji tətbiqlər |
| Bioinformatika | Genomların təhlili, bioinformatik modellər |
Elmi kadrlar və təhsil imkanları
İnstitutun elmi potensialı yüksək ixtisaslı kadrlarla təmin olunub. Burada akademiklər, elmlər doktorları, fəlsəfə doktorları və gənc tədqiqatçılar çalışır. Tədqiqatçılar beynəlxalq konfranslarda, seminar və təlimlərdə, xarici elmi layihələrdə fəal iştirak edirlər. İnstitutda magistratura, doktorantura və dissertantura proqramları mövcuddur və burada yetişən gənc alimlər ölkənin və regionun biotexnologiya və molekulyar biologiya sahəsində aparıcı kadrlarına çevrilirlər. Kadrların inkişafı üçün institutda davamlı təlim proqramları, laborator təcrübə və beynəlxalq elmi mübadilə layihələri həyata keçirilir.
Beynəlxalq əməkdaşlıq və layihələr
AMEA Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar İnstitutu müxtəlif beynəlxalq təşkilatlar və elmi qurumlarla sıx əməkdaşlıq edir. Avropa İttifaqı proqramları (Horizon 2020, Erasmus+ və s.), UNESCO, TWAS, Dünya Bankı, Türk Dünyası və MDB ölkələrinin elmi fondları ilə birgə layihələr, elmi mübadilə proqramları icra olunur. Azərbaycan alimləri dünyanın aparıcı universitetləri və elmi mərkəzlərində birgə tədqiqatlar aparır, beynəlxalq jurnal və məcmuələrdə məqalələr dərc etdirirlər. Bu əməkdaşlıqlar institutun elmi potensialının güclənməsinə və Azərbaycan elminin qlobal inteqrasiyasına təkan verir.
Elmi nəticələr və tətbiqi yeniliklər
İnstitutun tədqiqatları nəticəsində Azərbaycanın kənd təsərrüfatı, əczaçılıq, ətraf mühitin qorunması və sağlamlıq sektorlarında innovativ məhsullar yaradılıb. Molekulyar markerlər əsasında yeni bitki sortları, infeksiya və xəstəliklərə davamlı genetik materiallar, molekulyar diaqnostik testlər, biotexnoloji preparatlar və rekombinant zülallar əldə edilib. Bir çox patent, proqram təminatı, elmi nəşrlər institutun aktivinə daxildir. Alimlərin tövsiyələri istehsalatda, aqrar sektorda və klinik praktikada uğurla tətbiq olunur.
Sosial və ictimai fəaliyyət, maarifləndirmə
AMEA Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar İnstitutu elmi maarifləndirmə və ictimaiyyətlə əlaqələrə xüsusi önəm verir. Tələbələr üçün açıq laboratoriya günləri, məktəblilər və gənclər üçün elmi seminarlar, televiziya və radio verilişlərində çıxışlar, populyar elmi məqalələrin yayılması institutun ictimai nüfuzunu artırır. Elmsevərlər, media nümayəndələri və dövlət qurumları institutun nailiyyətləri və yenilikləri barədə daim məlumatlandırılır.
Azərbaycan elmi məkanında institutun rolu və gələcək perspektivlər
AMEA Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar İnstitutu ölkənin və regionun ən nüfuzlu və perspektivli elmi-tədqiqat mərkəzlərindən biri kimi tanınır. Onun fəaliyyəti sayəsində Azərbaycanda molekulyar biologiya və biotexnologiya sahəsində yeni məktəb, elmi düşüncə tərzi və tədqiqat mədəniyyəti formalaşıb. İnstitutun gələcək strategiyasında elmi tədqiqatların dərinləşdirilməsi, kommersiyalaşdırma layihələri, beynəlxalq əməkdaşlığın genişləndirilməsi və innovasiya ekosisteminin inkişafı əsas yer tutur.
Əlaqə Məlumatları
| Ünvan: AZ1073, Bakı ş., İzzət Nəbiyev küçəsi, 11 Tel: (+994 12) 538 11 64 Faks: (+994 12) 510 24 33 E-poçt: [email protected], molekulyar.biologiy[email protected] |
AMEA Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar İnstitutu Azərbaycan elminin beynəlxalq səviyyəyə çıxmasında, yeni texnologiyaların yaradılmasında və gələcək alim nəslinin yetişdirilməsində aparıcı rol oynayır. Onun fəaliyyəti həm ölkə, həm də region üçün strateji əhəmiyyət daşıyır və elmin, təhsilin, iqtisadiyyatın və cəmiyyətin inkişafına yeni imkanlar açır.
Ən Çox Verilən Suallar
İnstitut 1973-cü ildə yaradılıb və ilk gündən molekulyar biologiya, genetika və biotexnologiya sahəsində aparıcı elmi mərkəz kimi fəaliyyət göstərir.
Gen mühəndisliyi, genomika, proteomika, molekulyar biotexnologiya, bioinformatika, rekombinant DNT texnologiyaları və molekulyar diaqnostika sahələrində fundamental və tətbiqi tədqiqatlar aparılır.
Avropa İttifaqının Horizon 2020, Erasmus+, UNESCO, TWAS və digər beynəlxalq proqramlar çərçivəsində bir sıra layihələr və elmi mübadilələr reallaşdırılır.
İnstitut regionda ən müasir texniki bazaya, avtomatlaşdırılmış DNT/RNT analizatorlarına, real-time PCR cihazlarına, yüksək dəqiqlikli sekvenatorlara və digər qabaqcıl laborator avadanlıqlarına malikdir.
Magistratura, doktorantura və dissertantura proqramları, təlimlər, beynəlxalq təcrübə proqramları və laborator təcrübələr vasitəsilə yüksək ixtisaslı gənc kadrlar hazırlanır.
Kənd təsərrüfatı, əczaçılıq, ətraf mühitin qorunması, klinik diaqnostika və biotexnologiya sənayesində institutun tədqiqat nəticələri uğurla tətbiq olunur.
İnstitut ölkədə molekulyar biologiya və biotexnologiyanın inkişafında, yeni elmi məktəbin və müasir tədqiqat mədəniyyətinin formalaşmasında aparıcı rol oynayır.
Dünyanın aparıcı universitet və elmi mərkəzləri ilə elmi mübadilələr, birgə layihələr və beynəlxalq nəşrlərdə çıxış imkanları genişdir.
Tələbə və gənclər üçün açıq laboratoriya günləri, elmi seminarlar, populyar elmi məqalələr və televiziya çıxışları ilə ictimaiyyətə elmin nailiyyətləri çatdırılır.
Elmi tədqiqatların dərinləşdirilməsi, innovasiya və kommersiyalaşdırma, beynəlxalq əməkdaşlığın genişləndirilməsi və yeni texnologiyaların tətbiqi prioritet hədəflər sırasındadır.
