Hər bir xalqın mədəniyyətində ortaq dəyərləri və ictimai həmrəyliyi əks etdirən unikal ənənələr mövcuddur. Azərbaycanda isə bu ənənələr arasında iməcilik xüsusi yer tutur. İməcilik yalnız kollektiv iş deyil, həm də cəmiyyətin birliyini, qarşılıqlı dəstək və insanpərvərlik duyğusunu nümayiş etdirən sosial fenomen kimi dəyərləndirilir. Xüsusilə kəndlərdə və qəsəbələrdə, eyni zamanda şəhər həyatında iməcilik min illər boyu müxtəlif formalarda qorunub saxlanılıb. Tarixən bu ənənə insanları bir araya gətirərək ortaq məqsədlər üçün çalışmaq, yaşadıqları mühiti yaxşılaşdırmaq və bir-birinə dayaq olmaq ruhunda formalaşıb.
Müasir cəmiyyətlərdə fərdilik meyllərinin artdığı bir dövrdə belə, Azərbaycanda iməcilik, insanların sosial məsuliyyət hissini artıran, birgəyaşayış və həmrəylik münasibətlərini möhkəmləndirən mühüm amil kimi aktuallığını qoruyur. Xüsusən də dövlət səviyyəsində keçirilən genişmiqyaslı iməcilik aksiyaları, könüllülük təşəbbüsləri və müxtəlif ictimai layihələr vasitəsilə bu ənənənin əhatə dairəsi genişlənir. İməcilik, yalnız maddi işlərin görülməsi ilə bitmir, həm də mənəvi, əxlaqi və tərbiyəvi dəyərlərin cəmiyyətə ötürülməsində əvəzsiz rol oynayır.
İməcilik Anlayışı və Tarixi Kökənləri
İməcilik sözü “imək”, yəni işləmək, birgə zəhmət çəkmək sözündən yaranıb. Tarixən iməcilik, kənd və qəsəbə icmalarında, ailə və qonşular arasında ortaq məqsədlə həyata keçirilən fiziki əmək deməkdir. Ən qədim dövrlərdən başlayaraq əkin-biçin mövsümlərində, yeni evlərin tikintisində, həyət-baca abadlaşdırılmasında, su arxlarının təmizlənməsində, hətta ailəvi mərasimlərdə belə insanlar iməcilik vasitəsilə bir-birinə kömək edib.
Qədim Azərbaycan kəndlərində iməcilik sosial həyatın təməl prinsiplərindən biri sayılırdı. Məsələn, payız və yaz fəslində torpaqların əkilməsi, məhsulun yığılması zamanı kənd sakinləri könüllü şəkildə bir-birinin tarlasına kömək edərdi. Elə olurdu ki, bir ailənin evinin damı uçurdu və bütün kənd camaatı iməciliklə bu damı bərpa edirdi. Beləliklə, çətin vəziyyətə düşən heç bir ailə tək qalmır, cəmiyyətin digər üzvləri onun yanında olurdu.
Sovet dövründə iməcilik daha sistemli və təşkilatlanmış şəkildə həyata keçirilirdi. Ümumxalq təmizlik və abadlıq günləri, subbotniklər, talantoplama aksiyaları, ağacəkmə tədbirləri geniş vüsət almışdı. Həmin dövrdə iməcilik, yalnız kənd və kiçik icmalarla məhdudlaşmırdı, iri şəhərlərdə də dövlət müəssisələrinin, məktəblərin, müxtəlif təşkilatların kollektivləri iməciliklərdə fəal iştirak edirdi. Bu ənənənin sovet sistemindən sonra da davam etməsi və milli mahiyyət kəsb etməsi Azərbaycan xalqının sosial birliyinin, həmrəyliyinin güclü olmasının göstəricisidir.
İməcilik Növ və Formalaşma Şəkilləri
İməcilik müxtəlif sahələrdə, fərqli formalarda özünü göstərə bilər. Tarixən ən çox rast gəlinən iməcilik növləri bunlardır:
Əkinçilik və torpaq işləri iməcilikləri: Torpağın əkilməsi, məhsulun yığılması, su arxlarının təmizlənməsi və pay torpaqlarının hazırlanması üçün kənd camaatı bir araya gələrdi.
Tikinti və abadlıq iməcilikləri: Yeni evin, məktəbin, klubun tikintisində və ya kəndin ümumi yollarının abadlaşdırılmasında insanlar könüllü şəkildə birgə əmək sərf edərdi.
Təmizlik və ekoloji iməciliklər: Parkların, bağçaların, küçə və meydanların təmizlənməsi, ağac və gül əkilməsi, məhəllə və həyətlərin abadlaşdırılması da müasir iməcilik formasına daxildir.
Sosial və xeyriyyə iməcilikləri: Əlil, ahıl və kimsəsiz insanlara kömək, bayram və mərasimlər zamanı ortaq tədbirlərin təşkili, təbii fəlakət və ya fövqəladə hallar zamanı yardımlar iməcilik ruhunda həyata keçirilir.
Mədəni və təhsil iməcilikləri: Məktəb və uşaq bağçalarının abadlaşdırılması, kitabxana və klubların təmizlənməsi, müxtəlif mədəni tədbirlərin təşkili də kollektiv əməyə nümunədir.
Müasir dövrdə iməcilik artıq yalnız fiziki işlə məhdudlaşmır, eyni zamanda könüllülük, ictimai təşəbbüslər və sosial layihələr formasında daha geniş yayılır. Dövlət və qeyri-hökumət təşkilatları, bələdiyyələr, təhsil müəssisələri tərəfindən mütəmadi olaraq iməcilik aksiyaları təşkil edilir. Bu aksiyalarda təkcə yerli əhali deyil, müxtəlif yaş və peşə qruplarından olan insanlar fəal iştirak edir.
İməcilikdə İctimai Həmrəylik və Əxlaqi Dəyərlər
İməcilik, ilk növbədə, ictimai həmrəylik və qarşılıqlı dəstək prinsiplərinə əsaslanır. Burada məqsəd yalnız görüləcək işi yekunlaşdırmaq deyil, insanların bir-birinə yaxınlaşması, birlikdə zaman keçirməsi, dostluq və qonşuluq münasibətlərinin möhkəmlənməsidir. İməcilik zamanı insanlar arasında əməkdaşlıq, qarşılıqlı hörmət, yardımlaşma, səbir və məsuliyyət kimi mühüm əxlaqi keyfiyyətlər formalaşır.
Kollektiv iş zamanı iştirakçılar bir-birindən öyrənir, təcrübələrini paylaşır, gənc nəsil yaşlıların həyat təcrübəsindən bəhrələnir. Xüsusilə uşaqlar və yeniyetmələr iməcilikdə iştirak etməklə sosial məsuliyyət, əməksevərlik, birgəyaşayış, paylaşma və cəmiyyətə xidmət kimi mühüm dəyərləri öyrənirlər. Beləliklə, iməcilik Azərbaycan cəmiyyətində tərbiyə və vətəndaşlıq məktəbinə çevrilir.
İməcilik Aksiyalarının Təşkili və İştirak Qaydaları
Azərbaycanda iməcilik aksiyaları adətən könüllülük prinsipi əsasında həyata keçirilir. İməcilik tədbirlərinin təşkili bəzən bələdiyyə, icra hakimiyyəti orqanları və ya qeyri-hökumət təşkilatları tərəfindən koordinasiya edilir. Əvvəlcə iməcilik məqsədi və iş planı müəyyənləşdirilir, iştirakçılar məlumatlandırılır və aksiyanın tarixi, vaxtı, yeri seçilir.
İştirakçılar öz imkanlarına uyğun olaraq, müxtəlif avadanlıq və ləvazimatlarla təchiz olunur. Əksər hallarda iməcilik aksiyaları şənbə və ya bazar günləri keçirilir, bununla da daha çox insanın iştirakı təmin edilir. Tədbir bitdikdən sonra isə iştirakçılar bir masa arxasında toplaşır, birlikdə çay içir və bir-biri ilə səmimi söhbət edirlər. Beləliklə, iməcilik, həm də sosial münasibətlərin gücləndirilməsi üçün bir vasitəyə çevrilir.
Böyük şəhərlərdə və iri müəssisələrdə iməcilik aksiyaları həm işçilərin birliyi, həm də ictimai nüfuz baxımından əhəmiyyət daşıyır. Müxtəlif ekoloji, abadlıq, maarifləndirici və xeyriyyə layihələri iməcilik aksiyaları formasında həyata keçirilir. Bu təşəbbüslər, bir tərəfdən, yaşayış və iş mühitinin yaxşılaşdırılması, digər tərəfdən isə kollektiv şüurun formalaşması baxımından önəmlidir.
İməcilik və Ekoloji Maarifləndirmə
Müasir dünyada ekoloji problemlərin aktuallığı şəraitində iməcilik aksiyaları təkcə təmizlik və abadlıq işi kimi deyil, həm də ekoloji maarifləndirmə tədbiri kimi xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Park və meşə zolaqlarının, göl və çay kənarlarının, ictimai yerlərin təmizlənməsi, ağac və gül əkilməsi ekoloji tarazlığın qorunmasına, şəhər və kəndlərin yaşıl zonalarının artırılmasına xidmət edir.
İməcilik aksiyalarında ekoloji mövzuya xüsusi diqqət yetirilməsi cəmiyyətin təbiətə münasibətində müsbət dəyişikliklər yaradır. Belə tədbirlər həm də ictimaiyyətin diqqətini ətraf mühitin qorunmasına, tullantıların azaldılmasına, təbii sərvətlərin mühafizəsinə yönəldir. Xüsusilə məktəblilər və gənclər üçün keçirilən iməciliklər onların ekoloji şüurunun formalaşmasına, gələcəkdə ətraf mühitə daha məsuliyyətli yanaşmasına kömək edir.
Müasir İməcilik: Könüllülük və Sosial Layihələr
Müasir Azərbaycanda iməcilik aksiyaları daha geniş və sistemli şəkildə həyata keçirilir. Dövlət, bələdiyyə və qeyri-hökumət təşkilatlarının təşəbbüsü ilə parklar, yol kənarları, ictimai yerlər mütəmadi olaraq təmizlənir və abadlaşdırılır. Könüllü gənclər, tələbələr, müxtəlif təşkilat və şirkət kollektivləri bu işlərdə fəal iştirak edir.
Müasir iməcilik artıq sadəcə ənənəvi kənd həyatının yox, həm də şəhər mühitinin, müxtəlif biznes və dövlət qurumlarının gündəlik fəaliyyətinin bir hissəsinə çevrilib. Özəlliklə Novruz bayramı və digər milli tədbirlər ərəfəsində genişmiqyaslı iməcilik aksiyaları keçirilir. Bütün bunlar bir daha göstərir ki, iməcilik Azərbaycanda könüllülük, ictimai iştirakçılıq və vətəndaş cəmiyyətinin inkişafı üçün vacib amillərdən biridir.
İməcilik və Milli Kimlik
İməcilik Azərbaycan xalqının milli xarakterini, qonaqpərvərliyini, yardımlaşma və insanpərvərlik ənənələrini əks etdirir. Tarixi və etnoqrafik mənbələrdə iməcilik yalnız əmək prosesi kimi deyil, həm də milli ruhun, ortaq dəyərlərin, dostluq və etimad münasibətlərinin gücləndirilməsi vasitəsi kimi qiymətləndirilir. Hər bir kəndin, hər bir icmanın iməcilik xatirələri insanlar arasında mənəvi körpü yaradır, milli kimliyin qorunmasına və gələcək nəsillərə ötürülməsinə xidmət edir.
İməcilik Aksiyalarının Sosial və İqtisadi Təsiri
İməcilik aksiyalarının sosial təsiri ondan ibarətdir ki, cəmiyyət daxilində bir-birinə dayaq olma, sosial məsuliyyət daşıma, xeyirxahlıq və qarşılıqlı hörmət hissləri güclənir. Eyni zamanda, bu aksiyalar vasitəsilə əhali yaşadığı əraziyə, kəndə, şəhərə, təbiətə daha qayğıkeş yanaşmağa başlayır. İqtisadi baxımdan isə iməcilik bir çox sahədə xərclərin azalmasına, əmək ehtiyatlarından daha səmərəli istifadə olunmasına şərait yaradır.
İməcilik aksiyaları şəhər və kənd təsərrüfatında, abadlıq və tikinti işlərində, ictimai obyektlərin yenilənməsində mühüm rol oynayır. Bu da, dövlət və bələdiyyə büdcəsinə qənaət etməyə, yerli icmaların öz təşəbbüsləri ilə bir çox işi həyata keçirməsinə imkan verir. Beləliklə, iməcilik həm sosial, həm də iqtisadi baxımdan cəmiyyətə fayda gətirən çoxşaxəli bir ənənədir.
İməcilik Azərbaycan cəmiyyətinin ənənəvi dəyərlərinin, birgəyaşayış və həmrəylik ruhunun canlı təzahürüdür. Kollektiv əmək, sosial məsuliyyət, qarşılıqlı yardım və vətəndaş fəallığı bu ənənənin əsasını təşkil edir. Müasir dövrdə iməcilik təkcə kənd və qəsəbələrdə deyil, böyük şəhərlərdə, müəssisələrdə və sosial layihələrdə də uğurla tətbiq olunur. İctimai birlik, insanpərvərlik və milli ruhun qorunması üçün iməcilik aksiyalarının rolu gələcəkdə də aktuallığını qoruyacaq. İstəklə və həvəslə təşkil olunan iməcilik aksiyaları cəmiyyətin inkişafına, ətraf mühitin qorunmasına və milli birliyin möhkəmlənməsinə mühüm töhfə verir.
Ən çox verilən suallar
-
İməcilik nədir və hansı məqsədlə həyata keçirilir?
İməcilik birgə əmək və könüllü kollektiv iş ənənəsidir. Məqsəd, insanlar arasında sosial həmrəyliyi və yardımlaşmanı möhkəmləndirmək, ortaq məqsəd üçün işləmək və yaşadıqları ərazinin, təbiətin, ictimai mühitin yaxşılaşdırılmasıdır. -
İməcilik hansı sahələrdə həyata keçirilə bilər?
İməcilik əkinçilik, tikinti, təmizlik, abadlıq, ekoloji tədbirlər, sosial və xeyriyyə layihələri, təhsil və mədəni tədbirlər kimi müxtəlif sahələri əhatə edir. -
İməcilik aksiyalarının keçirilməsi necə təşkil olunur?
Aksiyalar adətən könüllülük prinsipi əsasında təşkil edilir. Tədbirin məqsədi, vaxtı, yeri və iş planı əvvəlcədən müəyyən edilir, iştirakçılar məlumatlandırılır və işlər birgə həyata keçirilir. -
İməcilik aksiyalarında kimlər iştirak edə bilər?
İməcilik aksiyalarında istənilən yaş və peşə qrupundan insanlar, tələbələr, müəllimlər, dövlət və özəl sektor əməkdaşları, könüllülər iştirak edə bilər. -
İməcilik aksiyalarının sosial əhəmiyyəti nədən ibarətdir?
İməcilik insanlar arasında birlik və həmrəylik yaradır, sosial məsuliyyət hissini gücləndirir, kollektiv dəyərlərin cəmiyyətə ötürülməsinə kömək edir. -
İməcilik və ekoloji tədbirlər arasında hansı əlaqə var?
İməcilik aksiyaları tez-tez ekoloji tədbirlərlə müşayiət olunur. Parkların, çayların təmizlənməsi, ağac əkmə, tullantıların toplanması ekoloji maarifləndirməyə xidmət edir. -
İməcilik aksiyalarında uşaqların və gənclərin iştirakı niyə vacibdir?
Bu aksiyalarda uşaqlar və gənclər sosial məsuliyyət, əməksevərlik və kollektiv dəyərləri öyrənir, cəmiyyətə və təbiətə qayğı göstərməyi bacarırlar. -
İməcilikdə əxlaqi və tərbiyəvi dəyərlər necə formalaşır?
Kollektiv iş zamanı iştirakçılar arasında qarşılıqlı hörmət, yardımlaşma, əməkdaşlıq, səbir və məsuliyyət kimi dəyərlər inkişaf edir. -
Müasir dövrdə iməcilik ənənəsinin qorunması üçün hansı tədbirlər görülür?
Dövlət və ictimai təşkilatlar iməcilik aksiyalarını dəstəkləyir, müxtəlif sosial və ekoloji layihələr təşkil edir, maarifləndirici kampaniyalar həyata keçirirlər. -
İməcilik aksiyalarının iqtisadi üstünlükləri nələrdir?
İməcilik bir çox işin yerli imkanlarla, əlavə xərclərsiz görülməsinə, resursların qənaətlə istifadəsinə və ictimai obyektlərin daha sürətli abadlaşdırılmasına şərait yaradır.
