Azərbaycan Respublikasında vergi sisteminin müasir tələblərə cavab verməsi, şəffaflığın və effektivliyin təmin olunması istiqamətində atılan mühüm addımlardan biri “İnternet Vergi İdarəsi”nin fəaliyyətə başlaması olmuşdur. Bu platforma müasir informasiya texnologiyalarının tətbiqi ilə vergiyə cəlb olunan şəxslərə daha əlçatan, rahat və çevik xidmətlərin göstərilməsinə imkan yaratmışdır. Onun əsas məqsədi vergi ödəyicilərinin dövlət orqanlarına olan məsuliyyətlərini yerinə yetirməsində operativliyi artırmaq, sənədləşmə prosesini rəqəmsallaşdırmaq və nəticədə vergi inzibatçılığını sadələşdirməkdir. Müasir dövrün sürətli texnoloji inkişafı şəraitində bu idarənin funksiyaları və əhəmiyyəti getdikcə daha da artır.
İnternet Vergi İdarəsinin Yaranma Məqsədi
İnternet Vergi İdarəsi Azərbaycan Respublikası İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Dövlət Vergi Xidmətinin təşəbbüsü ilə 2000-ci illərin əvvəllərində yaradılmış və sonrakı illərdə inkişaf etdirilərək tam funksional rəqəmsal platformaya çevrilmişdir. Əsas məqsəd kağız daşıyıcılardan imtina, iş yükünün azaldılması və vətəndaşlarla dövlət arasında sürətli, şəffaf informasiya mübadiləsini təmin etmək olmuşdur. Bu yanaşma həm sahibkarlıq subyektlərinə, həm də fiziki şəxslərə müasir vergi xidmətlərindən istifadə etməyə imkan vermişdir.
Təklif Olunan Əsas Elektron Xidmətlər
İnternet Vergi İdarəsi vasitəsilə təqdim olunan xidmətlər geniş və çoxşaxəlidir. Hər bir vətəndaş, fərdi sahibkar və hüquqi şəxs aşağıdakı əsas funksiyalardan yararlana bilər:
- Onlayn qeydiyyat və VÖEN alınması
- ƏDV qeydiyyatı və yoxlanılması
- Bəyannamələrin elektron təqdimatı
- Nağdsız əməliyyatların izlənməsi
- Mühasibatlıq və vergi hesabatlarının təqdim edilməsi
- Borc məlumatlarının öyrənilməsi
- Şəxsi kabinet vasitəsilə vergi tarixçəsinə çıxış
- Elektron qaimə-faktura yaradılması
- DSMF, işçilərin qeydiyyatı və maaş hesabatları
Bu xidmətlər istənilən zaman, istənilən yerdə yalnız internet bağlantısı ilə icra oluna bilər.
Vergi Bəyannamələrinin Elektron Göndərilməsi
Ən çox istifadə olunan funksiyalardan biri elektron bəyannamə sistemidir. Vergi ödəyiciləri istər aylıq, istər rüblük, istərsə də illik vergi bəyannamələrini sistem vasitəsilə onlayn şəkildə təqdim edə bilirlər. Bu, kağız formaların, fiziki sənədlərin və ofisə getməyin ləğv olunması deməkdir. İstifadəçi bəyannaməni öz şəxsi kabinetindən, vaxtında və tam rahatlıqla göndərə bilər.
Şəxsi Kabinet və Onun İmkanları
Hər bir vergi ödəyicisinə İnternet Vergi İdarəsində xüsusi “şəxsi kabinet” ayrılır. Bu kabinet istifadəçinin vergi fəaliyyətinə dair bütün məlumatları, borc və ödəniş tarixçəsini, edilən müraciətləri və alınan cavabları özündə əks etdirir. Şəxsi kabinet eyni zamanda Elektron Hökumət Portalı ilə inteqrasiya olunub, yəni “Asan Login” və ya “Mobil İmza” ilə daxil olmaq mümkündür.
Rəqəmsal Qaimə-Faktura Sisteminin Üstünlükləri
Elektron qaimə-faktura sistemi 2017-ci ildən etibarən məcburi hala gətirilmişdir. Bu yanaşma mühasibat uçotunu sadələşdirməklə yanaşı, saxta sənədlərin və vergidən yayınma hallarının da qarşısını almışdır. Müəssisələr və fərdi sahibkarlar istənilən alış-veriş və xidmət təqdimatı zamanı bu sənədləri elektron şəkildə hazırlayıb qarşı tərəfə göndərə bilirlər.
Onlayn Vergi Borclarının Öyrənilməsi və Ödənilməsi
Vergi ödəyiciləri öz vergi borclarını, faizlərini və cərimələrini sistemdən real vaxtda öyrənə bilirlər. Bu məlumatlar “Şəxsi kabinet” vasitəsilə tam dəqiqliklə təqdim olunur. Eyni zamanda, onlayn ödəmə sistemləri vasitəsilə borclar bank kartı ilə birbaşa ödənilə bilir. Bu isə vaxt itkisinin və əlavə prosedurların qarşısını alır.
Elektron İmza və Mobil İmza İnteqrasiyası
İnternet Vergi İdarəsindəki əksər əməliyyatların yerinə yetirilməsi üçün elektron və ya mobil imza tələb olunur. Elektron imza – fiziki və hüquqi şəxsin hüquqi qüvvəyə malik sənədlər imzalaması üçün istifadə olunan rəqəmsal vasitədir. Mobil imza isə bu funksiyanı mobil telefon üzərindən həyata keçirməyə imkan verir. Bu texnologiyalar vətəndaşın sistemə daxil olduğu şəxsin məhz özü olduğunu təsdiqləyir və təhlükəsizliyi təmin edir.
Mobil Tətbiqlər və Əlçatanlıq
Dövlət Vergi Xidməti “Vergilər” adlı mobil tətbiqini istifadəyə verməklə vətəndaşlara telefon vasitəsilə xidmətlərə çıxış imkanı yaratmışdır. Bu tətbiq vasitəsilə vergi bəyannamələrinin təqdim edilməsi, borcların ödənilməsi, elektron qaimə-faktura yaradılması və digər funksiyalar əlçatan olmuşdur. Həm Android, həm də iOS əməliyyat sistemləri üçün uyğunlaşdırılan bu tətbiq mobil istifadəçilərin ehtiyaclarını tam şəkildə ödəyir.
Təhlükəsizlik və Şəxsi Məlumatların Qorunması
İnternet Vergi İdarəsi ISO/IEC 27001 informasiya təhlükəsizliyi sertifikatı ilə qorunan bir sistemdir. İstifadəçinin şəxsi məlumatları, maliyyə əməliyyatları və sənədləri yüksək texniki standartlara uyğun şifrələnərək saxlanılır. İkili identifikasiya, SMS kodları və imza vasitələri ilə daxilolmaların autentifikasiyası təmin olunur. Bu amillər məlumat sızıntısı və müdaxilələrin qarşısını alır.
Sahibkarlıq Fəaliyyəti və Sadələşdirilmiş Yanaşmalar
Kiçik və orta sahibkarlıq subyektləri üçün İnternet Vergi İdarəsi vasitəsilə bir sıra əlavə imkanlar yaradılmışdır. Məsələn, sadələşdirilmiş vergi uçotu aparmaq, əmək müqavilələrini onlayn bağlamaq, işçiləri qeydiyyatdan keçirmək, POS-terminal və online kassa hesabatlarını ötürmək mümkündür. Bu alətlər sahibkarlığın rəqəmsal inteqrasiyasını sürətləndirmişdir.
Beynəlxalq Təcrübəyə Uyğunlaşdırma və İnteqrasiya
İnternet Vergi İdarəsi yalnız lokal tələblərə deyil, həm də beynəlxalq standartlara uyğun qurulmuşdur. İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı (OECD) tərəfindən irəli sürülən rəqəmsal vergi idarəçiliyi prinsipləri Azərbaycan sistemində də tətbiq olunmuşdur. Bu isə Azərbaycan vergi inzibatçılığının qlobal miqyasda rəqabətə davamlı hala gəlməsinə şərait yaradır.
İnternet Vergi İdarəsi rəqəmsallaşan dünyada vergi ödəyiciləri ilə dövlət arasında körpü rolunu oynayan, daim yenilənən və təkmilləşən bir platformadır. Onun tətbiqi nəticəsində kağız işləri, uzun növbələr, fiziki ofisə müraciət etmə zərurəti aradan qalxmış, şəffaflıq və operativlik əsas prinsiplərə çevrilmişdir. Həm sahibkarlar, həm də sadə vətəndaşlar üçün bu sistem vergi məsələlərində müstəqil və rahat fəaliyyət göstərmək imkanını artırmışdır. Dövlətin rəqəmsal islahat kursunun tərkib hissəsi kimi bu idarə gələcəkdə daha da genişləndiriləcək, xidmət spektri artırılacaq və beynəlxalq texnoloji tendensiyalara uyğunlaşdırılacaqdır.
Ən Çox Verilən Suallar
İnternet Vergi İdarəsinə daxil olmaq üçün e-taxes.gov.az portalına keçmək, oradan ‘Şəxsi Kabinet’ bölməsinə daxil olaraq ‘Asan Login’, ‘Elektron İmza’ və ya ‘Mobil İmza’ vasitəsilə identifikasiya aparmaq kifayətdir.
Şəxsi kabinet vergi ödəyicisinin təqdim etdiyi bəyannamələri, ödənişləri, borcları, əmək müqavilələrini və digər vergi sənədlərini izləməyə imkan verən fərdi onlayn idarəetmə bölməsidir.
Vergi ödəyicisi şəxsi kabinetinə daxil olaraq ‘Bəyannamələr’ bölməsində müvafiq formaları doldurmalı, sonra isə elektron və ya mobil imza ilə təsdiqləyərək sistemə göndərməlidir.
‘Borc məlumatları’ bölməsində cari vergi borcları və faizlər əks olunur. Ödənişləri onlayn şəkildə bank kartı ilə birbaşa sistem üzərindən etmək mümkündür.
Elektron qaimə-faktura ‘E-QF’ bölməsində yaradılır. Vergi ödəyicisi mal və xidmət məlumatlarını daxil edir, təsdiq edərək qarşı tərəfə göndərir.
VÖEN almaq üçün şəxsi kabinetə daxil olaraq ‘Qeydiyyat’ bölməsində müvafiq formanı doldurmaq və sənədləri sistemə yükləmək kifayətdir. Təsdiqdən sonra VÖEN təqdim edilir.
‘Vergilər’ mobil tətbiqi ilə vergi borcunu yoxlamaq, bəyannamə təqdim etmək, qaimə-faktura yaratmaq və əmək müqavilələri bildirişini göndərmək mümkündür.
Elektron imza fiziki kart və oxuyucu cihazla istifadə olunur, mobil imza isə mobil operator tərəfindən təqdim olunan SIM kart üzərindən işləyir. Hər ikisi rəqəmsal sənədlərə hüquqi qüvvə verir.
İnternet Vergi İdarəsində istifadəçi məlumatları yüksək səviyyəli şifrələmə və ikili autentifikasiya sistemləri ilə qorunur. ISO/IEC 27001 sertifikatlı təhlükəsizlik təmin olunmuşdur.
Şəxsi kabinetdə ‘Əmək müqaviləsi bildirişi’ bölməsi vasitəsilə işçi barədə məlumatlar daxil edilir və sistem üzərindən elektron qaydada qeydiyyata alınır.
