İordaniya Əhalisi: Demoqrafiya, Etnik Rəngarənglik

İordaniya Haşimilər Krallığı coğrafi baxımdan Yaxın Şərqin ən strateji nöqtələrindən birində yerləşir və öz sabitliyi ilə bölgədə xüsusi statusa malikdir. Qonşuluğunda Suriya, İraq, Səudiyyə Ərəbistanı, Fələstin və İsrail kimi mürəkkəb siyasi və sosial vəziyyətə malik ölkələrin olması, İordaniyanı həm regional təhlükəsizlik, həm də mədəniyyətlərarası dialoq baxımından vacib dövlətə çevirir. Ölkə, min illərdir müxtəlif sivilizasiyaların, qədim semit tayfaları, yunanlar, romalılar, bizanslılar, ərəb xilafətləri və osmanlıların təsiri altında formalaşıb və bu zəngin tarix onun əhalisinin etnik, dini və mədəni portretinə birbaşa təsir göstərib. İordaniyanın əhalisi təkcə ərəblərdən ibarət deyil; burada bədəvilər, çərkəzlər, druzlar, ermənilər, assurilər və digər etnik qruplar da özünəməxsus yer tutur. Sülh və tolerantlıq prinsipləri dövlət siyasətinin mərkəzində dayanır. Həm ölkə konstitusiyası, həm də gündəlik sosial münasibətlərdə etnik və dini azlıqların hüquqları müdafiə olunur, onlar cəmiyyətin müxtəlif sahələrində, parlamentdən dövlət qulluğuna, biznesdən incəsənətə qədər fəal iştirak edirlər.

Demoqrafik Göstəricilər və Əhali Sıxlığı

İordaniyanın əhalisi sürətlə artan gənc populyasiyaya malikdir və bu ölkənin sosial-iqtisadi həyatında mühüm rol oynayır. 2024-cü ilin məlumatına görə, İordaniyanın əhalisi təxminən 11 milyon nəfər civarındadır. Əhalinin böyük hissəsi urbanizasiya prosesinin nəticəsində şəhərlərdə yaşayır və bu, regionun digər ölkələri ilə müqayisədə yüksək şəhərləşmə səviyyəsi deməkdir. Əhali sıxlığı əsasən paytaxt Əmman, İrbid və Zərqa kimi böyük şəhərlərdə cəmlənib. Çoxsaylı kənd və kiçik yaşayış məntəqələri isə əsasən şimal və cənub əyalətlərində yerləşir.

Əhalinin orta yaş həddi təxminən 24-26 yaş arasındadır. Bu göstərici İordaniyanın çox gənc ölkə olduğunu göstərir və əmək bazarında gənclərin rolunu artırır. Əhalinin illik artım tempi son illərdə müəyyən qədər azalsa da, yenə də regionun ən dinamik göstəricilərindəndir.

Etnik və Dini Tərkib

İordaniya əhalisinin böyük hissəsini (təxminən 95-97%) ərəblər təşkil edir. Bu, həm qədim yerli ərəblər, həm də 1948-ci ildən etibarən Fələstin ərazisindən gəlmiş fələstinli ərəbləri əhatə edir. İordaniyanın cənubunda beduin (bədəvi) tayfaları, şimalda isə druzlar, çərkəzlər və azsaylı digər etnik azlıqlar məskunlaşıb. Bədəvilər ölkənin ən qədim və ənənəvi icmalarındandır, onların bir qismi köçəri həyat tərzini hələ də qismən saxlayır.

Dini baxımdan, İordaniya əsasən müsəlman ölkəsidir – əhalinin təxminən 92-94%-i sünni müsəlmanlardır. Ölkədə azsaylı xristian (əsasən pravoslav və katolik), druz, çərkəz və erməni icmaları da mövcuddur. İordaniya konstitusiyası dini azadlığı təmin etsə də, İslam dövlətin rəsmi dini olaraq qalır.

Qaçqınlar və Miqrasiya

İordaniya Yaxın Şərqdə qaçqınlara ən çox sığınacaq verən ölkələrdən biridir. Burada xüsusilə Fələstin, İraq, Suriya, Sudan və digər ölkələrdən gələn yüz minlərlə qaçqın və məcburi köçkün yaşayır. Ən böyük miqrant və qaçqın axını Suriya müharibəsindən sonra baş verib. Rəsmi rəqəmlərə görə, hazırda İordaniyada təxminən 2 milyona yaxın fələstinli, 1,3 milyondan çox suriyalı qaçqın qeydiyyatdadır. Qaçqınların böyük hissəsi xüsusi düşərgələrdə və ya şəhər ətrafında, sosial yardım proqramlarının köməyi ilə yaşayır.

İordaniya hökuməti və beynəlxalq təşkilatlar qaçqınların sosial inteqrasiyası, təhsil, səhiyyə və sosial təminatı üçün müxtəlif proqramlar həyata keçirir. Bütün bu axın əhalinin tərkibini, sosial və iqtisadi yükünü xeyli dəyişdirib.

Şəhər və Kənd Əhalisinin Paylanması

İordaniya əhalisinin təxminən 91-92%-i şəhərlərdə yaşayır. Ən böyük və əhalinin ən sıx cəmləşdiyi şəhər paytaxt Əmmandır (Amman), burada 4 milyona yaxın insan yaşayır. Əmman ölkənin siyasi, iqtisadi və mədəni mərkəzidir. İkinci və üçüncü böyük şəhərlər isə İrbid və Zərqadır. Bu şəhərlərdə müasir yaşayış kompleksləri, universitetlər, xəstəxanalar və sənaye obyektləri yerləşir.

Kənd və yarımşəhər əhalisi əsasən kənd təsərrüfatı, heyvandarlıq və yerli sənətkarlıqla məşğuldur. Cənub rayonlarında, xüsusilə Petra və Akaba yaxınlığında isə turizm sektoru, bədəvi ailələrin bir hissəsində isə ənənəvi köçəri həyat tərzi qorunub saxlanılır.

Təhsil və Savadlılıq Səviyyəsi

İordaniyada savadlılıq səviyyəsi və təhsilə maraq regionun bir çox ölkəsindən yüksəkdir. Ölkədə ibtidai, orta və ali təhsil pulsuzdur və dövlət tərəfindən geniş təqaüd proqramları həyata keçirilir. Savadlılıq səviyyəsi ümumilikdə 98%-ə yaxındır. Əmman, İrbid və Zərqa kimi böyük şəhərlərdə bir neçə nüfuzlu universitet və tədqiqat mərkəzləri fəaliyyət göstərir.

Qızların təhsil səviyyəsi və orta məktəbi bitirmə göstəriciləri kişilərlə müqayisədə daha yüksəkdir. İordaniya təhsil sistemində qlobal standartlara inteqrasiya etməyə və ali təhsildə beynəlxalq proqramları artırmağa çalışır.

Səhiyyə və Sosial Rifah

İordaniya Yaxın Şərqdə ən inkişaf etmiş səhiyyə sistemlərindən birinə sahibdir. Dövlət və özəl klinikalar, xəstəxanalar, ixtisaslaşmış tibb müəssisələri ölkə əhalisinin böyük əksəriyyətinə əlçatan və keyfiyyətli tibbi xidmətlər göstərir. İordaniyanın səhiyyə sistemi, xüsusilə regiondakı digər ölkələrlə müqayisədə yüksək göstəricilərə malikdir və burada tibbi turizm də inkişaf edir. Hər il minlərlə xarici pasiyent müalicə üçün İordaniyaya üz tutur.

Əhalinin əsas sosial problemlərinə işsizlik, gənclər arasında işsizliyin yüksək səviyyədə olması, qaçqınların yerləşdirilməsi, mənzil təminatı və sosial rifah proqramlarının kifayət qədər olmaması daxildir. Hökumət bu istiqamətdə beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq edərək müxtəlif layihələr həyata keçirir.

İordaniya Əhalisinin Mədəniyyəti və Dəyərləri

İordaniya cəmiyyəti mədəniyyətə, adət-ənənələrə və ailə institutuna bağlılığı ilə seçilir. Ailə və qohumluq münasibətləri sosial həyatın mərkəzində dayanır. Əhalinin böyük hissəsi ərəb dilində danışır və ərəb-İslam dəyərləri gündəlik həyatın ayrılmaz hissəsidir. Eyni zamanda, ölkədə qərb mədəniyyəti və həyat tərzi də artan dərəcədə yayılır, xüsusən gənclər arasında müasir texnologiyalar, geyim və musiqi populyardır.

Əhalinin milli birliyi, tolerantlığı və qonaqpərvərliyi turistlər və xaricilər üçün də hiss olunur. Çoxsaylı festivallar, folklor tədbirləri və mədəniyyət günləri ölkənin rəngarəng həyatını əks etdirir.

Demoqrafik Çağırışlar və Gələcək Perspektivlər

İordaniya əhalisinin gəncliyi, yüksək urbanizasiya səviyyəsi, miqrant və qaçqın axını ölkənin qarşısında ciddi çağırışlar yaradır. Əmək bazarının yüklənməsi, şəhər infrastrukturunun inkişafı, təhsil və səhiyyə sahəsində tələbatın artması hökumət üçün əsas prioritetlərdəndir. Gələcəkdə innovasiyaların tətbiqi, iqtisadi şaxələndirmə, gənclərin məşğulluğu və sosial bərabərliyin qorunması əsas inkişaf istiqamətləri olacaq.

İordaniya əhalisi, gənc, dinamik, müxtəlif mədəniyyət və dəyərləri birləşdirən, sosial və iqtisadi çağırışlar qarşısında dayanan bir cəmiyyətdir. Tolerantlıq, təhsil və mədəniyyətə bağlılıq, əhalinin yüksək səviyyədə urbanizasiyası və qaçqınlara göstərilən humanitar münasibət İordaniyanı regionda fərqləndirir. Bütün bu xüsusiyyətlər ölkəni həm daxili, həm də beynəlxalq arenada nüfuzlu və rəqabətqabiliyyətli edir.

Ən Çox Verilən Suallar