İqamə Sözləri: Əzan İlə Fərqləri, Sözləri, Oxunuşu

İslam dini ibadətlərin dəqiq, nizamlı və müəyyən qaydalar əsasında yerinə yetirilməsini tələb edən dinlərdən biridir. İbadətlərin düzgün icrası üçün müəyyən rituallar və çağırışlar mövcuddur ki, bunların arasında “iqamə” xüsusi yer tutur. İqamə — namazın başlanmasını xəbər verən ikinci çağırışdır və müsəlmanların ibadətə hazırlaşmasını bildirir. İslam məscidlərində, xüsusilə cümə, gündəlik və bayram namazlarının qılınmasından öncə iqamə verilir.

İqamə Nədir?

“İqamə” ərəb dilində “qurmaq”, “qoymaq”, “yerinə yetirmək” mənalarını verir. İslami terminologiyada isə iqamə — namazın başlanmasını xəbər verən çağırışdir. O, ilk çağırış olan “əzan”dan fərqli olaraq, namazın dərhal qılınacağı xəbərini verir və camaatı namaza hazır olmağa dəvət edir.

İqamə, əzan kimi, məscidlərin minarələrindən yüksək səslə oxunur və müsəlmanları namaza toplamaq üçün əhəmiyyətli ritualdır.

İqamənin Tarixi və Əsas Məsələləri

İslamda əzan və iqamə, Peyğəmbərimiz Məhəmməd (s.a.s) dövründə müəyyən olunub və müsəlmanların ibadət həyatında önəmli yer tutub. Əzan, namaz vaxtını bildirmək üçün, iqamə isə namazın dərhal başlayacağını elan etmək üçün verilirdi.

İqamə peyğəmbərimizin dövründə Müsəlmanları namaz üçün hazırlamaq məqsədilə ortaya çıxıb və zaman keçdikcə rituallaşaraq standart formaya salınıb.

İqamənin Quruluşu və Oxunuşu

İqamə ərəb dilində müəyyən formullardan ibarət olub, adətən aşağıdakı sözlərdən təşkil olunur:

“Allahu Akbar, Allahu Akbar, Ashhadu anna Muhammadan Rasulullah, Ashhadu anna Muhammadan Rasulullah, Hayya ‘alas-Salah, Hayya ‘alas-Salah, Hayya ‘alal-Falah, Hayya ‘alal-Falah, Qad qamatis salah, Qad qamatis salah, Allahu Akbar, Allahu Akbar, La ilaha illallah.”

Bu ifadələrin mənası aşağıdakı kimidir:

• Allahu Akbar: Allah ən böyükdür.
• Ashhadu anna Muhammadan Rasulullah: Şahidlik edirəm ki, Məhəmməd Allahın Peyğəmbəridir.
• Hayya ‘alas-Salah: Namaza gəlin.
• Hayya ‘alal-Falah: Uğura gəlin.
• Qad qamatis salah: Namaz artıq başlayıb.
• La ilaha illallah: Allahdan başqa tanrı yoxdur.

İqamə və Əzan Arasındakı Fərqlər

• Vaxt və məqsəd: Əzan namaz vaxtını elan edir, iqamə isə namazın dərhal başlayacağını bildirir.
• Oxunuş sayı: Əzan və iqamə oxunuşlarında sözlər təkrar sayında fərqlər var (məsələn, iqamədə bəzi ifadələr iki dəfə təkrar olunur).
• Sahə: Hər ikisi məscidlərdə, evlərdə və açıq yerlərdə oxuna bilər, lakin iqamə namazın dərhal başlanmasını xəbər verir.
• Tətbiq sahəsi: Əzan ümumilikdə vaxtı elan edən çağırışdır, iqamə isə namazı dərhal qılmağa hazırlaşmaq üçün verilir.

İqamənin İslamda Rituallardakı Yeri

İqamə müsəlman cəmiyyətində ibadətlərin təşkilində mühüm mərhələdir. Namaz qılınmazdan əvvəl verilən iqamə namaza hazırlaşmağı, yerini tutmağı bildirir. Məscidlərdə imam və müezzinlər iqaməni yüksək səslə oxuyaraq insanları namaza çağırır.

Bundan başqa, bəzi İslam ölkələrində iqamənin oxunuşu xüsusi təntənə ilə müşayiət olunur və cəmiyyət üçün bir növ xəbərdarlıq funksiyasını yerinə yetirir.

Şiələrdə İqamənin Quruluşu və İfadələri

Şiə məzhəbində iqamə aşağıdakı əsas ifadələrdən ibarətdir, lakin sünnilərdən fərqli olaraq bəzi əlavələr və tələffüz fərqlilikləri var.

Şiə İqaməsi ümumilikdə belə oxunur:

“Allahu Akbar, Allahu Akbar, Ashhadu anna Muhammadan Rasulullah, Ashhadu anna Aliyyan Waliyyullah, Hayya ‘alas-Salah, Hayya ‘alas-Salah, Hayya ‘alal-Falah, Hayya ‘alal-Falah, Qad qamatis salah, Qad qamatis salah, Allahu Akbar, Allahu Akbar, La ilaha illallah.”

Burada diqqət çəkən əsas fərq “Ashhadu anna Aliyyan Waliyyullah” ifadəsinin əlavə edilməsidir. Bu ifadənin mənası:

• “Şahidlik edirəm ki, Əli Allahın dostudur (vəliyyidir).”

Bu cümlə şiə məzhəbinin əsas inancını – Əhli-Beytə olan dərin bağlılığı və onların dini rəhbərliyini vurğulayır.

Şiə İqaməsinin Sünni İqamədən Fərqləri

• Əhli-Beytə Hörmət: Şiə iqaməsində Peyğəmbərdən sonra Əhli-Beytin, xüsusilə Əli ibn Əbutalibin və onun davamçılarının dini rəhbərlik statusu qəbul edilir. Buna görə də iqamədə “Aliyyan Waliyyullah” ifadəsi yer alır.
• Oxunuşun Üslubu: Şiə məzhəbində tələffüz və ritm bir qədər fərqli olur, səsləndirmə daha yavaş və təsirli edilir.
• Əlavə İfadələr: Bəzi şiə icmalarında iqamənin sonunda əlavə dualar və zikrlər oxuna bilər.

Şiə İqaməsinin İslami Mətndə və Mənbələrdə Yeri

Şiə hüquq və ritualları əsasən Quran, hədislər və şiə rəvayətlərinə əsaslanır. İqamə ilə bağlı bu əlavə ifadə şiə alimlərinin rəy və təfsirlərində dəstəklənir və şiə ibadətlərinin digər məqamları ilə əlaqələndirilir. “Aliyyan Waliyyullah” ifadəsi şiə etiqadının mühüm tərkib hissəsidir və rituallarda da əks olunur.

Şiələrdə İqamənin İstifadəsi və Praktikası

• Məscidlərdə və İbadət Məkanlarında: Şiə məscidlərində və dini mərasimlərdə iqamə oxunduqda “Aliyyan Waliyyullah” ifadəsi daxil edilir.
• Ev və Kiçik Dini Toplanışlarda: Şiə ailələri və icmaları evdə namaz qılarkən və ya kiçik qruplarda da bu şəkildə iqamə oxuyurlar.
• İslam Bayramlarında və Xüsusi Günlərdə: İqamə oxunuşu rituallarda daha təntənəli şəkildə yerinə yetirilir, şiə ənənələrinə uyğun olaraq.

İqamə və Şiə İbadət Mədəniyyət

Şiə icmalarında İslam ibadətləri Əhli-Beytə xüsusi hörmət və bağlılıqla müşayiət olunur. İqamədəki xüsusi ifadə bu bağlılığın rəmzi və təsdiqidir. Şiə dini mədəniyyətində ibadət daha çox mənəvi və etiqadi təsirə malikdir və iqamə də bu kontekstdə həm ibadətin təşkili, həm də etiqadın ifadəsi kimi qiymətləndirilir.

İqamənin Şiə Təlimlərində Əhəmiyyəti

Şiə məzhəbində dini ritualların düzgün və nizamlı icrası iman və dini məsuliyyət kimi qəbul edilir. İqamənin düzgün oxunması namazın şərtlərindən biridir və dini rəhbərlər bu məsələyə xüsusi diqqət yetirirlər. Şiə təlimlərində həmçinin ictimai və fərdi ibadətin düzgün təşkili vurğulanır.

İqamə və Əzanın Şiə Məzhəbində Simvolikası

Şiələrdə əzan və iqamə həm namaz vaxtının xəbərçisi, həm də Əhli-Beytə olan məhəbbətin, dini birliyin ifadəsi kimi qiymətləndirilir. Əzanın sonunda “Hayya ‘alal-Falah” (Uğura gəlin) kimi ümumi ifadələr saxlanılır, lakin iqamədə Əhli-Beytə xüsusi hörmət ifadəsi əlavə olunur.

Müasir Dövrdə Şiə İqaməsinin Yayılması və Qəbul Edilməsi

Dünya üzrə şiə icmalarında, xüsusilə İran, Azərbaycan, İraq, Livan və digər ölkələrdə şiə ənənəsinə uyğun iqamə geniş istifadə olunur. Müsəlmanların müxtəlifliyinə hörmətlə yanaşaraq, bu ənənə İslamın zənginliyini və çoxşaxəliliyini nümayiş etdirir.

İqamənin Quran və Hədislərdə Təsviri

Quranın bir çox ayəsində Allahın çağırışına hörmət və itaət vurğulanır. İqamənin dini əsasları, əzan kimi, əsasən Peyğəmbərimizin (s.a.s) hədislərində və sünnəsində öz əksini tapır.

Hədislərdə əzan və iqamənin oxunuşunun əhəmiyyəti, düzgün və yüksək səslə səsləndirilməsinin üstünlükləri qeyd olunur.

İqamənin Oxunması və İslam İcmalarındakı Fərqliliklər

Dünyanın müxtəlif İslam icmalarında iqamənin oxunuşunda və tətbiqində kiçik fərqlər mövcuddur. Məsələn, şiə və sünni icmalarında bəzi sözlərin təkrar sayı və vurğusu fərqli ola bilər. Lakin ümumi mənası və funksiyası eynidir.

Azərbaycan kimi sünni ənənəyə malik ölkələrdə iqamə ənənəvi ərəb dilində, yüksək səs tonunda oxunur və məscidlərin ənənəvi rituallarından biridir.

İqamənin Sosial və Mədəni Rolu

İqamə müsəlman icmalarında dini həyatın ritmini müəyyənləşdirir. O, cəmiyyətin birgə ibadət etməsini təşviq edir, insanların gün ərzində dini və mənəvi dəyərlərə fokuslanmasına kömək edir. Məscidin və dini mərasimlərin təşkilində iqamənin rolu əvəzsizdir.

İqamənin Texniki və Praktiki Aspektləri

Müasir dövrdə iqamənin səsləndirilməsi üçün texnoloji vasitələrdən – mikrofon və səs gücləndiricilərdən istifadə olunur. Bəzi məscidlərdə elektron əzan sistemləri qurulub ki, bu da iqamənin də daha yaxşı çatdırılmasını təmin edir.

Eyni zamanda, evdə və ya kiçik dini icmalarda insanlar əllə və ya qrup şəklində iqaməni səsləndirirlər.

İqamənin İslam İbadət Mədəniyyətində Simvolikası

İqamə namazın başlanğıc işarəsi kimi müsəlmanların ruhunda ibadətə hazırlaşmaq və Allaha yaxınlaşmaq hissini oyadır. Bu, həm fərdi, həm də ictimai səviyyədə dərin mənəvi təzahürdür.

İqamə oxunduğu anda müsəlmanlar diqqətlərini ibadətə yönəldir və cəmiyyət daxilində birlik, həmrəylik yaranır.

İqamə Oxumaq üçün Tələblər və Ədəb

İqamə oxuyan şəxs – müezzin və ya imam, tələffüzün düzgünlüyünə, təmiz və aydın səslənməyə diqqət yetirməlidir. Əzan və iqamə oxumaq İslamın vacib dini vəzifələrindən biridir və böyük savab sayılır.

İqamə oxunarkən digər müsəlmanların sükut və diqqətlə dinləməsi, ibadətə hazır olmaları gözlənilir.

İslam dinində iqamə ibadətin təşkilində və icrasında mühüm ritualdır. O, namazın dərhal başlanmasını elan edir, müsəlmanları ibadətə səsləyir və dini həyatın nizamını təmin edir. İqamə həm dini, həm də mədəni mənada müsəlman cəmiyyətində birliyi və ibadət həvəsini gücləndirir.

Qurani-Kərim və hədislərdə iqamənin əhəmiyyəti vurğulanıb, onun düzgün və səmimi şəkildə oxunması tövsiyə edilib. İqamənin düzgün mənimsənilməsi müsəlmanların dini və sosial həyatında harmoniya yaradır.

Azərbaycan və digər müsəlman ölkələrində iqamə ənənəvi şəkildə və yüksək hörmətlə icra olunur. Müasir texnologiyalar isə onun daha geniş yayılmasına və səsləndirilməsinə şərait yaradır. İqamə həm də İslam dünyasının birliyini simvolizə edən dərin dini məqamdır.

Ən Çox Verilən Suallar