İqrar Əliyev: Tarixçi, Elmi Yanaşması

Azərbaycan tarix elminin görkəmli nümayəndəsi olan İqrar Həbib oğlu Əliyev, XX əsrdə təkcə ölkə daxilində deyil, həm də beynəlxalq aləmdə xüsusi nüfuz qazanmış alimlərdən biri kimi qəbul olunur. Onun ömrü elmi fəaliyyətə, milli kimliyimizin dərin qatlarını araşdırmağa və tariximizi beynəlxalq elmi ictimaiyyətə çatdırmağa həsr olunmuşdur. Bakı şəhərində dünyaya gələn və burada böyüyən İqrar Əliyev, artıq gənc yaşlarından tarixə, mədəniyyətə böyük maraq göstərmiş, təhsil illərindən etibarən klassik elmləri və ədəbiyyatı dərindən mənimsəmişdir. O, orta məktəbdə məşhur ziyalıların dərslərini dinləmiş, sonralar isə Bakı Dövlət Universitetində tarixi biliklərini daha da genişləndirmişdi.

İqrar Əliyevin elmi karyerası Azərbaycanın ictimai və intellektual həyatına yeni nəfəs gətirdi. Onun istedadı və zəhməti, elmi fəaliyyətdəki prinsipiallığı və sədaqəti milli tarixşünaslığın təməl sütunlarından biri kimi yaddaşlarda qalır. Akademik ədəbi və pedaqoji fəaliyyəti yalnız elmi sahədə deyil, həm də milli şüurun formalaşmasında əhəmiyyətli rol oynadı. Həyatı boyu Azərbaycan tarixinin qədim dövrlərini, etnik köklərini və dövlətçilik ənənələrini araşdıran İqrar Əliyev, öz əsərləri və rəhbərlik etdiyi elmi kollektivlərlə yeni elmi məktəbin əsasını qoydu.

Elmi və Pedaqoji Yanaşması

İqrar Əliyevin əsas xüsusiyyətlərindən biri elmi yanaşmasının və tədris metodikasının müasirlik və universallıqla səciyyələnməsidir. O, uzun illər boyu Bakı Dövlət Universitetində fəaliyyət göstərərək minlərlə tələbənin yetişməsində mühüm rol oynamışdır. Tədris etdiyi fənlər və apardığı seminarlar təkcə tarixi biliklərin deyil, həm də analitik düşüncənin, tənqidi baxışın formalaşmasına imkan yaradırdı. O, tələbələrinə hər zaman milli ruh, elmi dürüstlük və insanpərvərlik aşılamağı əsas tuturdu.

1957-ci ildən etibarən Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Tarix İnstitutunda şöbə müdiri və daha sonra institutun direktoru kimi çalışmış, bu qurumun elmi səviyyəsinin artmasına töhfə vermişdi. Onun rəhbərliyi ilə institutda tədqiqat işlərinin spektri genişlənmiş, tarixi mənbələrin təhlili və interpretasiyası sahəsində müasir yanaşmalar tətbiq edilmişdir. Pedaqoji fəaliyyəti, gənc tədqiqatçıların elmi potensialını üzə çıxarmaqda və müstəqil düşüncə tərzinin formalaşdırılmasında böyük rol oynadı.

Təhsil və Şəxsi İnkişafı

Bakı şəhərində anadan olan İqrar Əliyev, orta məktəb illərindən etibarən bilik və elmə olan sevgisi ilə seçilirdi. O, 18 nömrəli məktəbdə təhsil alarkən dövrünün görkəmli ziyalılarından dərs almış və onların təsiri ilə tarix elminə dərin maraq göstərmişdi. Universitet illərində isə o, tarix elmi ilə yanaşı, qədim dillər, filologiya və fəlsəfə sahələrində də biliklərini mükəmməlləşdirmişdi.

1940-cı illərin ortalarında Bakı Dövlət Universitetinin Tarix fakültəsini bitirən İqrar Əliyev, aspiranturanı da universitetdə davam etdirərək elmi fəaliyyətə ilk addımlarını atmışdır. Gənc yaşlarında dissertasiya müdafiə edərək fəlsəfə doktoru, bir neçə il sonra isə tarix elmləri doktoru elmi dərəcələrinə layiq görülməsi, onun elmi potensialının yüksəkliyindən xəbər verirdi. Bu uğurlar, gələcəkdə böyük elmi nailiyyətlər üçün zəmin yaratdı.

Elmi Yaradıcılıq və Tədqiqatlar

İqrar Əliyevin elmi yaradıcılığı qədim Azərbaycan və Şərq tarixinə, etnik köklərə və dövlətçilik ənənələrinə həsr olunmuşdur. Onun ən mühüm əsərlərindən biri olan “Midiya tarixi” monoqrafiyası, Azərbaycan tarixşünaslığında yeni mərhələnin başlanğıcını qoymuşdur. Bu əsər həm elmi ictimaiyyət, həm də geniş oxucu kütləsi tərəfindən maraqla qarşılanmış, bir sıra xarici dillərə də tərcümə olunmuşdur.

Onun elmi fəaliyyəti çoxşaxəli olmaqla yanaşı, zəngin filoloji və arxeoloji biliklərə əsaslanırdı. İqrar Əliyev qədim yunan, latın, akkad, sümer və yəhudi dillərində yazılmış mənbələri təhlil edərək, Azərbaycanın qədim tarixini beynəlxalq elmi dövriyyəyə çıxara bilmişdi. Onun müəllifi olduğu monoqrafiyalar, məqalələr və redaktoru olduğu çoxcildlik nəşrlər bu gün də elmi mənbə kimi əvəzsizdir.

Cəmiyyətdə və Elmdə Rolu

İqrar Əliyev təkcə elmi sahədə deyil, ictimai həyatın müxtəlif istiqamətlərində də fəal mövqe tutmuşdur. O, uzun müddət Azərbaycanın Toponimiya Komissiyasına rəhbərlik etmiş, müxtəlif ictimai təşkilatlarda fəal iştirak edərək milli irsimizin qorunmasına və təbliğinə böyük önəm vermişdir. İqrar Əliyevin təşəbbüsü ilə bir çox tarixi və mədəni abidələrin tədqiqi və qorunması istiqamətində layihələr həyata keçirilmişdir.

Onun fəaliyyəti elmin inkişafına, milli kimliyin gücləndirilməsinə və gənc nəslin milli ruhda tərbiyə edilməsinə yönəlmişdi. İqrar Əliyev dövlətin, cəmiyyətin və elmi ictimaiyyətin etibar etdiyi şəxsiyyətlərdən biri idi. Onun təşəbbüskarlığı, təşkilatçılıq bacarığı və geniş dünyagörüşü tarixçi alimlər nəslinə örnək olmuşdur.

Elm və Beynəlxalq Nüfuz

Akademik İqrar Əliyev Azərbaycanın elmi dünyasında ən yüksək adlara layiq görülən, nüfuzlu beynəlxalq alimlərdən biri idi. O, 1980-ci ildə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, 2001-ci ildə isə həqiqi üzvü seçilmiş, eləcə də beynəlxalq elmi təşkilatların fəal üzvü olmuşdur. Onun elmi nailiyyətləri və nüfuzu, ölkəmizin elmi potensialının beynəlxalq səviyyədə tanıdılmasında xüsusi rol oynamışdır.

Elm sahəsində qazandığı uğurlara görə, İqrar Əliyev müxtəlif dövlət və beynəlxalq mükafatlara, orden və medallara layiq görülmüşdür. “Əmək fədakarlığına görə” medalı, “Xalqlar dostluğu” ordeni və “Şöhrət” ordeni kimi yüksək dövlət təltifləri, onun vətən və xalq qarşısında misilsiz xidmətlərinin göstəricisidir.

Elmi İrs və Nəsillər üçün Dəyər

İqrar Əliyevin elmi irsi və tədqiqatları bu gün də tarixşünaslığın əsas mənbələrindən biri kimi qəbul edilir. O, “Azərbaycan tarixi” kimi fundamental nəşrlərin baş redaktoru və müəllifi olmaqla yanaşı, müxtəlif dövrləri əhatə edən çoxsaylı monoqrafiyalara imza atmışdır. Onun elmi məktəbi bir çox görkəmli alimlərin yetişməsində mühüm rol oynamışdır.

Elmi və pedaqoji fəaliyyəti gələcək nəsillərə örnək olan İqrar Əliyev, tarix elminin inkişafına və milli-mənəvi dəyərlərimizin qorunmasına xidmət etmişdir. O, yalnız öz dövrünün deyil, bütün dövrlərin alimidir və elmi irsi Azərbaycan tarixi elminin inkişafında daim yaşayacaqdır.

Elmi Fəaliyyətinin Strukturu

İqrar Əliyev öz intellekti, elmi irsi və əxlaqi dəyərləri ilə Azərbaycanın tarixşünaslıq sahəsində əvəzolunmaz simalardan biri kimi yaddaşlarda əbədi qalır. O, yalnız tarixçi deyil, həm də böyük vətənpərvər, elm və mədəniyyətin keşiyində dayanan ziyalı idi. Onun həyat yolu milli tariximizin öyrənilməsi və təbliği üçün örnəkdir. İqrar Əliyevin elmi yaradıcılığı, tədqiqatları və pedaqoji fəaliyyəti Azərbaycan tarix elminin inkişafında xüsusi mərhələ yaradıb.

Akademikin adı gələcək nəsillərin yaddaşında böyük alim, vətənə sədaqətli ziyalı və pedaqoq kimi yaşayacaq. Onun yetirmələri bu gün də ölkəmizin elmi mühitində uğurla fəaliyyət göstərir və onun ənənələrini davam etdirirlər. İqrar Əliyevin zəngin irsi və elmi nailiyyətləri Azərbaycan tarixi üçün daim dəyərli olacaq və bu irs gələcək nəsillərin inkişafında mühüm rol oynayacaqdır.

Ən Çox Verilən Suallar