İcbari Sığorta Ödənişləri : Hüquqi baza, Ödəmə qaydası

Azərbaycanda icbari sığorta sistemi, vətəndaşların və bizneslərin maliyyə təhlükəsizliyinin təmin edilməsində, dövlətin sosial və iqtisadi sabitliyinin qorunmasında mühüm rol oynayır. Son illərdə ölkəmizdə sığorta bazarının inkişafı, qanunvericiliyin müasir tələblərə uyğunlaşdırılması və rəqəmsallaşma prosesi bu sahəyə marağı artırıb. İcbari sığorta, həm dövlətin, həm də əhalinin sosial rifahı üçün vacib maliyyə vasitəsi kimi çıxış edir və onun vaxtında və düzgün ödənilməsi hər bir vətəndaşın hüquq və vəzifəsi kimi müəyyən olunub.

İcbari Sığorta Nədir və Hansı Növləri Mövcuddur?

İcbari sığorta – Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyinə əsasən, müəyyən risklərə qarşı sığortalanması məcburi olan şəxslər, əmlak və fəaliyyət növlərini əhatə edən sığorta növüdür. Bu sığorta növləri dövlət tərəfindən müəyyən edilir və onların tətbiqi, icrası və ödəniş mexanizmi xüsusi nəzarət altındadır. İcbari sığorta ölkədə əsasən aşağıdakı sahələri əhatə edir:

• Avtonəqliyyat vasitəsi sahiblərinin mülki məsuliyyətinin icbari sığortası (İcbari MTPL)
• Fərdi qəza və peşə xəsarətləri üzrə icbari sığorta
• Daşınmaz əmlakın icbari sığortası
• İşçilərin peşə sığortası
• Sərnişin daşımalarında icbari sığorta
• Sərhəd zonasında fəaliyyət göstərənlərin və əcnəbilərin icbari tibbi sığortası
• Digər qanunvericiliklə müəyyən edilmiş icbari sığorta növləri

Bu sığorta növlərinin hər birinin öz hüquqi bazası, ödəniş qaydası və təminat məbləği mövcuddur.

İcbari Sığortanın Hüquqi Bazasına Baxış

Azərbaycanda icbari sığorta fəaliyyəti “İcbari Sığortalar haqqında” Qanun, “Avtonəqliyyat vasitəsi sahiblərinin mülki məsuliyyətinin icbari sığortası haqqında” Qanun, “Daşınmaz əmlakın icbari sığortası haqqında” Qanun və digər normativ-hüquqi aktlarla tənzimlənir. İcbari sığortanın həyata keçirilməsi, müqavilənin bağlanması, ödənişlərin yığılması və sığorta hadisəsi zamanı ödəniş mexanizmi xüsusi nəzarətdə saxlanılır.

Bütün sığorta şirkətləri və vasitəçilər Azərbaycan Mərkəzi Bankının nəzarəti altında fəaliyyət göstərir. İcbari sığorta müqaviləsinin bağlanmaması və ya vaxtında ödənişin aparılmaması inzibati məsuliyyətə səbəb olur və qanunla cərimə və digər sanksiyalar tətbiq edilir.

İcbari Sığorta Ödənişlərinin Hesablanması və Qiymət Siyasəti

Hər bir icbari sığorta növünün ödəniş məbləği və hesablama qaydası dövlət tərəfindən müəyyən edilir. Misal üçün, avtomobil sahibləri üçün icbari MTPL sığortası üzrə qiymətlər nəqliyyat vasitəsinin növünə, mühərrik həcminə, sahibinin yaşına və digər meyarlara görə dəyişir. Daşınmaz əmlak üçün sığorta haqqı isə obyektin yerləşdiyi bölgəyə, növünə və bazar qiymətinə əsaslanır.

Sığorta şirkətləri ödənişləri qanunla müəyyən edilmiş tariflər əsasında qəbul edir və heç bir əlavə ödəniş tələb edə bilməzlər. Qiymətlər Mərkəzi Bank tərəfindən təsdiq olunan tariflərə uyğun olaraq açıq şəkildə elan edilir.

İcbari Sığorta Ödənişlərinin Necə Ödənilməsi Qaydası

İcbari sığorta ödənişlərini həyata keçirmək üçün bir neçə üsul mövcuddur. Aşağıda bunların əsas mexanizmləri təqdim olunur:

1. Sığorta şirkətinin filialında və ya ofisində ödəniş

Ənənəvi üsullardan biri, sığorta şirkətinin rəsmi ofisinə yaxınlaşaraq müqavilənin bağlanması və ödənişin birbaşa kassada aparılmasıdır. Burada şəxsiyyət vəsiqəsi, avtomobilin və ya əmlakın sənədləri təqdim edilir, müqavilə doldurulur və sığorta haqqı ödənilir. Ödəniş qəbzi, müqavilə və digər sənədlər birbaşa əldən verilir.

2. Elektron platformalar və onlayn ödəniş sistemləri

Müasir dövrdə icbari sığorta ödənişlərinin ən çox istifadə olunan və sürətli üsulu onlayn platformalardır. Bütün aparıcı sığorta şirkətlərinin rəsmi saytları, eyni zamanda “e-sigorta.az”, “asanpay.az”, bankların onlayn ödəniş portalları və mobil tətbiqlər vasitəsilə ödənişi evdən çıxmadan, bir neçə dəqiqəyə tamamlamaq mümkündür. Bu zaman şəxsiyyət vəsiqəsinin seriyası, avtomobilin və ya əmlakın məlumatları, əlaqə nömrəsi və ödəniş kartı məlumatları daxil edilir.

3. Banklar və ödəniş terminalları

Bütün kommersiya banklarında və “eManat”, “MilliÖn” kimi ödəniş terminallarında icbari sığorta haqlarını ödəmək mümkündür. Bankda sığorta şirkətinin rekvizitlərini təqdim edib, ödənişi nağd və ya kartla həyata keçirmək olar. Terminallarda isə lazım olan bölməni seçib, müvafiq kod və məlumatları daxil edərək ödəniş edirsiniz.

4. ASAN xidmət və DOST mərkəzləri

ASAN xidmət və DOST mərkəzləri də icbari sığorta müqavilələrinin bağlanması və ödənişin qəbulunda vətəndaşlara dəstək olur. Burada xüsusi elektron köşklər və canlı operatorlar vasitəsilə ödəniş prosesi rahat və şəffaf aparılır.

5. Avtomatik abunə və təkrar ödənişlər

Bəzi sığorta şirkətləri müştərilərə avtomatik təkrar ödəniş xidməti təklif edir. Müştəri razılaşdığı təqdirdə, ödəniş kartı sistemdə saxlanılır və növbəti il sığorta haqqı avtomatik olaraq çıxılır. Bu, xüsusilə unutqan və ya məşğul şəxslər üçün əlverişlidir.

Sığorta Müqaviləsinin Qüvvəyə Minməsi və Sənədlərin Rəsmiləşdirilməsi

İcbari sığorta haqqı ödənildikdən və müqavilə rəsmiləşdirildikdən sonra sığorta polisi (elektron və ya kağız formada) dərhal müştəriyə təqdim edilir. Elektron polis PDF formatında e-poçta və ya SMS linki ilə göndərilir, kağız formasını isə istəyə uyğun şirkətin ofisindən götürmək mümkündür.

Müqavilə bağlandıqdan sonra onun müddəti, sığorta təminatının sərhədləri, sığorta şirkətinin və sığortalının hüquq və öhdəlikləri, ödəniş məbləği və digər hüquqi detallar müqavilədə dəqiq göstərilir. Müqavilənin bir nüsxəsi müştəridə qalır.

Sığorta Hadisəsi Baş Verərsə – Kompensasiya Prosesi

İcbari sığorta üzrə hadisə baş verdikdə (məsələn, yol-nəqliyyat hadisəsi, yanğın, zəlzələ və s.), sığortalı şəxs dərhal sığorta şirkətinə və ya müvafiq dövlət orqanına müraciət etməlidir. Zəruri sənədlər – şəxsiyyət vəsiqəsi, sığorta polisi, hadisə haqqında akt və əlavə tələb olunan sənədlər toplanır və şirkətə təqdim edilir. Sığorta şirkəti hadisəni araşdırır, lazımi ekspertiza aparılır və qanunda göstərilən müddət ərzində kompensasiya ödənişi həyata keçirilir.

İcbari Sığorta Ödənişləri ilə Bağlı Qanuni Tələblər və Cərimələr

İcbari sığorta haqqının vaxtında və düzgün ödənilməsi vətəndaşın birbaşa məsuliyyətidir. Əgər sığorta haqqı ödənilməzsə və ya müqavilə vaxtında rəsmiləşdirilməzsə, müvafiq dövlət orqanları tərəfindən inzibati cərimə və sanksiyalar tətbiq edilir. Bu cərimələr bəzən dəfələrlə sığorta haqqından artıq ola bilər.

Bundan əlavə, sığortasız nəqliyyat vasitəsi idarə edən şəxs yol polisi tərəfindən cərimələnir və hətta avtomobilin cərimə meydançasına aparılması mümkündür. Daşınmaz əmlak üçün isə notarial əməliyyatlar zamanı sığorta polisinə xüsusi diqqət yetirilir.

İcbari Sığorta üzrə Əsas Yeniliklər və Rəqəmsal İmkanlar

Azərbaycanda son illər icbari sığorta sahəsində rəqəmsal həllər sürətlə inkişaf edir. Elektron polis sistemi, mobil tətbiqlər, onlayn müqavilə və ödəniş mexanizmləri, dövlət reyestrləri ilə inteqrasiya prosesi vətəndaşlara böyük rahatlıq gətirib. Həmçinin, sığorta müqavilələrinin avtomatik yoxlanılması, portal və chatbot dəstəyi, elektron kompensasiya müraciəti və s. imkanlar gündəlik həyata inteqrasiya olunub.

İcbari sığorta ödənişləri Azərbaycanda hər bir vətəndaş və təşkilat üçün vacib hüquqi və maliyyə öhdəliklərindən biridir. Düzgün və vaxtında sığorta haqqının ödənilməsi, uyğun qanunvericiliyə riayət olunması həm şəxsi, həm də ictimai təhlükəsizliyin təminatıdır. Müasir dövrdə ödəmə üsullarının çoxluğu, rəqəmsal xidmətlərin əlçatanlığı bu prosesi daha rahat və şəffaf edir. İcbari sığorta ödənişləri ilə bağlı bütün qaydalara əməl etməklə, siz həm özünüzü, həm ətrafınızı maliyyə risklərindən qoruyur, cəmiyyətdə hüquqi mədəniyyətin inkişafına töhfə vermiş olursunuz.

Ən Çox Verilən Suallar